Јавната соба е секаде околу нас

Речиси ми се слоши кога пред два дена на својот Фејсбук профил професорка од Орце Николов ја сподели информацијата дека постои затворена група на Телеграм со наслов „Јавна соба“, каде средношколци споделуваат и коментираат експлицитни фотографии и видеа од нивни врснички од земјата. Некои од сликите се преземени од отворени профили на девојчињата, но многу од нив биле пратени приватно, веројатно на интимни партнери, а потоа се нашле споделени во предаторската група „Јавна соба“, каде  членувале и возрасни мажи, а според најновите сознанија групата е првично создадена од 40 годишен маж. „Дел од тие фотографии се лажни, но се поврзуваат со конкретни имиња, така што девојчето – жртва нема можност да докаже дека таа не е всушност девојката на фотографијата“, напиша меѓу другото професорката која меѓу првите проговори за „Јавна соба“. Дополнително загрижува што за многу од девојчињата се споделени и лични податоци (име, презиме и место на живеење) што ја загрозува и нивната физичка безбедност.

Случајот доби многу внимание за кратко време, како медиумско, така и институционално. Од Бирото за јавна безбедност велат дека веднаш е започната истрага за мотивите и целите на формирање на оваа група, а против прекршителите на законот ќе се поднесат соодветни поднесоци. Дополнителната заменик министерка за труд и социјална политика Санела Шкријељ, исто така на Фејсбук, ги повика децата и родителите кои имаат потреба да побараат полош од центрите за социјална работа.

Брзата реакција на институциите е секако за поздрав, но со оглед на сериозноста и природата на проблемот, е далеку од доволна. Групата „Јавна соба“ веднаш почна да губи на членови откако информацијата се јави во јавност. Завчера администраторот соопшти дека групата се затвара и дека се отвора нова група со истата цел, за потоа да сфати дека поради начинот на кој функционира Телеграм нема можност да се затвори групата. Во моментот „Јавна соба“ сè уште оперира. Со оглед на тоа што нема можност да се избрише групата, повеќе од очигледно е дека проблемот треба да се решава на друг начин – со кривична одговорност на администраторите и членовите.

„Јавна соба“ е симптом на едно болно општество кое не презема соодветни чекори за да го именува, адресира и решава врсничкото и родово-базираното насилство, кое денес во голема мера се случува онлајн, а некогаш се јавува во вакви форми, односно порно за одмазда, „creep shots“, уцени со експлицитни фотографии и видеа, итн.

Воопшто не ме изненадува дека вината и во овој случај се префрла на жртвите, па изјави од типот „Што барала да се слика гола“ има на претек на социјалните мрежи. Ирена Цветковиќ од Коалиција Маргини изјави дека според нејзиното искуство од работа на оваа тематика во средни и основни школи, над 90% од младите за овие постапки ги обвинуваат девојките кои се сликале, а голем дел сметаат дека жртвите всушност не се жртви туку уживаат во „славата“.

Но и многу навидум безопасни коментари и совети како „Девојчињата треба да внимаваат што објавуваат и праќаат„ не одат во насока на решавање на проблемот, туку исто така ја префрлаат вината кај жртвите. Повеќе од јасно е дека е потребно сеопфатно, сексуално образование во Македонија и тоа потребно е веднаш. Сеопфатното сексуално образование, доколку е спроведено правилно, би им помогнало на младите да ја разберат и прифатат својата сексуалност, своето тело, би ги охрабрило и поттикнало да се почитуваат себеси и другиот, и би ги научило како да бидат внимателни во изборот на интимните партнери, и секако во содржините кои ги споделуваат на социјалните мрежи, а кои би можеле да бидат злоупотребени. Меѓутоа, сè додека се фокусираме на фотографиите на девојчињата (на зошто, кому и како ги праќале, што си мислеле и слично) стануваме дел од ланецот на ревиктимизација, кој секогаш се фокусира на жртвата, а никогаш на сторителот.

Во „Јавна соба“ членувале над 7000 млади и возрасни мажи, чиј фетиш очигледно не се експлицитни фотографии од девојчиња, туку „неодобрени“ фотографии кои се споделуваат без согласност, во една тајна, крајно криперска средина, каде родово базираната омраза не е само присутна, туку поттикната, а тоа е повеќе од очигледно доколку ги прочитате коментарите на фотографиите во групата.

Луѓето кои се членови на овие групи, имаат типична психологија на сексуални предатори, кои жените и женските тела ги гледаат како расположливи предмети, кои немаат никаква моќ, авторитет, право на приватност, ниту сопствена сексуалност. Со други зборови, случајот „Јавна соба“ е далеку посериозен од само споделување на фотографии и баш поради тоа нема да се реши бришење на групата и со бришење на секоја следна група која ќе се појави (иако дури и тоа се испоставува како невозможно). Ова е проблем на сексуално и родово-базирано вознемирување и насилство, чии корени се наоѓаат во родовите стереотипи, ревиктимизацијата, неказнувањето на сексуалните насилници и предатори и ред други општествени „традиции“ кои мора да се решаваат сеопфатно во сите надлежни институции, во семејствата и секако училиштата.

Не можеме да ги заштитиме девојчињата, доколку ова го гледаме како изолиран случај или како интернет феномен. Брзо решение нема. Но за почеток, може да ги учиме момчињата дека женските тела не постојат за нивна забава и задоволство. Можеме да ги учиме младите за сексуалноста, наместо да го игнорираме фактот дека се сексуални битија. Можеме да ги учиме момчињата дека кога ќе добијат фотографија од девојка, не смеат да ја споделуваат со своите другари. Можеме да ги учиме младите дека родово-базираното и сексуалното вознемирување и насилство во оваа држава се казниви. Конечно, можеме да ги разбереме девојчињата наместо да ги осудуваме, бидејќи повеќето од нас испратиле барем една експлицитна фотографија во животот и не очекуваме дека ќе се најдеме на група како „Јавна соба“.

Размената, споделувањето и објавувањето на интимни фотографии и видеа од девојки и жени без нивна согласност е проблем со кој се соочуваат многу жени. Овој феномен зема замав токму поради фактот што женската сексуалност е крајно табуизирана, па некој може да ве уценува со една фотографија во долен веш. Колку и да звучи банално, реалноста е дека во една таква ситуација, ви се заканува можност да ја загубите работата, пријателите, почитта, статусот, итн., а насилникот ретко кога ќе биде казнет.

На ова додадете го фактот дека во случајот „Јавна соба“ се работи за малолетни и/или млади девојки, многу од нив изложени со име и презиме, а понекогаш и фотографија каде им се гледа ликот, па можете да замислите како тие се чувствуваат во овој момент. Затоа, во овој момент да им бидеме поддршка на жртвите на секој можен начин, а случајот „Јавна соба“ што побрзо да се разреши институционално. Јавни соби ќе постојат сè додека жртвите се виновни, виновниците неказнети, а родово-базираното насилство е „дружење и зезање“.