Ќе преживеат ли жените овде? (Колективен проглас на Платформата за родова еднкавост, прочитан од активистката Наде Банишка)
Да се биде жена во Македонија значи да се будиш секое утро во страв и да се прашуваш како и дали ќе го преживееш тој ден.
Да се биде жена во Македонија значи да се прашуваш дали ќе има место во градинка за да го оставиш своето дете, дали ќе стигнеш до работното место со нередовниот јавен превоз, и дали притоа интимниот простор ќе ти го нарушат машки ликови што те допираат по задник, правдајќи се дека е многу гужва, дали ќе те отпуштат од работа бидејќи си бремена, дали на интервјуто за работа ќе треба да одговораш прашања за брачната состојба, дали ќе ја добиеш работата бидејќи имаш мало дете, дали ќе излезеш на крај со приходите со кои едвај се купува храна и се плаќаат сметки, дали ќе те отпуштат ако станеш дел од синдикат за да бараш подобри услови или ако пријавиш сексуално вознемирување на работно место. Да се биде жена значи да прифаќаш краткотрајнa работа (работа на црно, *под маса*), без ресурси за стабилна кариера, без социјална заштита и регулација.
Да се биде девојка во Македонија значи да се прашуваш дали ќе го преживееш ова возење со такси без таксистот да те вознемирува, дали ќе добиваш секакви коментари, пораки и закани на социјалните мрежи, дали твои фотографии ќе бидат користени како порнографија, дали ќе имаш пристап до гинеколог и бесплатно ПАП тестирање, дали ќе ја преживееш следната рутинска лекарска интервенција, дали ќе го преживееш пораѓањето…
Да се биде жена во Македонија значи да се прашуваш дали ќе го преживееш секојдневното насилство од партнерот кое веќе си пробала да го пријавиш, но институциите кои треба да те заштитат само направиле записник и не постапиле и не те заштитиле.
Да се биде жена во Македонија значи да се плашиш и постојано да се прашуваш „дали ќе преживеам?“.
Во 2023 година, жените и девојките во државата ги мачат прашања кои ја прикажуваат реалната слика со родовата нееднаквост во земјата, прашања кои прикажуваат колку никој не мисли на женската благосостојба, повеќеслојната и системската дискриминација, газењето на човековите права, насилството, сиромаштијата и општата апатичност да се признае јасно и гласно: жените во Македонија не се ниту еднакви, ниту слободни, ниту безбедни.
Во 2023 година жените се соочени со политики кои не ги препознаваат нивните потреби, со институции кои не ги заштитуваат и механизми кои се слепи кон потребите за унапредување на родовата еднаквост – колективна негрижа за тоа како и дали ќе преживеат жените овде.
Оставени сами на себе, жените се жртви на системот во кој колективната негрижа е носечки мотив. На жените и девојките им треба:
- Системска превенција и заштита од сексуалното вознемирување, насилството врз жените и семејното насилство
- Спроведување на правда и одговорност за насилниците
- Законска рамка која ќе ги заштити и ќе им овозможи на жените да работат без да треба да избираат меѓу семејството и работното место
- Здравствен систем кој нема да е лотарија со 50/50 шанси за преживување
- Медиуми кои осудуваат наместо да пропагираат насилство
- Жени во политика кои не се само симболични во нивната вклученост
- На жените им требаат осветлени и безбедни улици, редовен јавен превоз, чисти болници, пристап до сервиси/услуги и засолништа од насилство
- Заедница која ќе ги прифати и заштити кога се жртви на насилство, а нема да ги отфрли и стигматизира
- Пристап до образовни и професионални можности, кои раскрстиле со родовите стереотипи и традиционални закоравени улоги
- Конечно, на жените им треба слобода, еднаквост, солидарност, емпатија, разбирање и систем на вредност на кој може да се потпрат и да бидат активни чинител во него
8 Март е еднаш во годината. Денес, ова е нашиот крик против колективната негрижа. Но ова се проблемите со кои жените живеат секој ден. Денес сме тука за заеднички да кажеме: Доста е!
Говор на Рита Бехадини од Центарот за еднакви можности „Mollëkuqja“
8 Marsi këtë vit na gjen jo shumë më ndryshe se 8 Marsi i vitit të kaluar. Ndoshta edhe më keq madje…më shumë gra të vrara, më shumë viktima të dhunës, më tepër diskriminim gjinor, edhe më pak mbrojtje nga shteti. Këtë 8 Mars nëpërmjet kësaj proteste, ngremë zërin për sigurinë e vajzave të cilat nuk janë të sigurta as në hapësira publike e as brenda mureve të shtëpive të tyre. E n’ktë mes, shteti ka hise për pasigurinë e vajzave, që nuk i trajton seriozisht rastet e dhunës, që dhunon viktimën dyfish kur ajo paraqet dhunë apo ngacmim në polici.
Këtë 8 Mars, jemi këtu për të ju treguar se si është të jesh grua apo vajzë në këtë shtet, jemi këtu për të ju rikujtuar që çdo ditë shumë prej nesh zgjohen me të nxirra në mëngjes, jo të pavarura ekonomikisht, të lëna pas dore politikisht. A do të mbijetojnë gratë këtu? Disa edhe jo, përfundojnë të vrara nga po partnerët e tyre.
8 Marsi nuk është festë për gratë në Maqedoninë e Veriut që produktet menstruale vazhdojnë t’i paguajnë si të mira luksi. 8 Marsi nuk është festë për gratë që nuk kanë qasje në shërbimet shëndetësore bazë. 8 Marsi nuk është festë për vajzat që çdo ditë ngacmohen në rrjete sociale, në rrugë, në shkolla, në universitete…pa mbrojtje nga shteti.
Do të mund të festojmë atëherë kur nevojat e grave do të merren seriozisht nga shteti dhe institucionet, atëherë kur gratë nuk do të jenë të diskriminuara në çdo sferë. Ky marsh është një reflektim protestues i ngjarjeve në vendin tonë dhe neglizhencës kolektive ndaj grave dhe vajzave në çdo aspekt: nga rritja të dhunës, femicideve, padrejtësive të përditshme sociale dhe shëndetësore dhe pasigurisë ekonomike, deri te varfëria e lartë që prek veçanërisht gratë.
Sot protestojmë për gratë e të gjitha komuniteteve, sidomos të minoriteteve që diskriminohen dyfish vetëm për shkak të etnitetit që kanë. Sot jemi zëri i të gjitha grave të cilave lulet nuk ua zgjidhin problemet thelbësore jetësore, e as nuk ua zbukurojnë jetën as vetëm për sot, sepse barku bosh nuk mbushet me pagën minimale të tyre në këtë krizë ekonomike. Sot jemi zëri i të gjitha grave në vend, që enden në derët e institucioneve duke kërkuar shpresën për një jetë më të mirë dhe dinjitoze. Dhe që fatkeqësisht as nëpër këto derë nuk mund ta gjejnë. Sot protestojmë për neglizhencën sistematike ndaj grave nga shteti dhe institucionet.
Марина Тошеска, од здружението Агролидер
Да се биде жена-земјоделка во Македонија значи да сте непрепознаени од системот, да сте невидлива статистика а видлива реалност во секој поглед и во секоја сфера на животот, да немате право на одмор, на боледување ниту на грижа за Вашите деца и семејството, а пристапот до основни услови за живот да не биде само илузија.
Тие што храле и растеле, и денес хранат и растат генерации и генерации останаа само невидлива нишка на одржливоста.
По темни и неосветлени несредени улици, со децата во количка и рака секој ден работат по нивите без да имаат право на платено породилно отуство па мора и да работат земјоделска дејност и да се грижат за децата во најрано детство за да не ги изгубат и тие мали приходи кои ги имаат, без пристап до установи за згрижување на деца – зошто ги нема, без пристап до услуги за поддршка на деца и лица со попреченост во руралните средини, без пристап до установи за здравствена заштита, без пристап до вработување, без сопственост на имот или земјиште, без пристап до заштита и подршка за жените жртви на семејно насилство, живеејќи во средини каде родовата еднаквост е сеуште нов и непознат поим….
Од неплатени домашни работници до егзистенцијални земјоделци, жените земјоделки кои најчесто се дел од неформалната економија работејќи во небезбедни услови, остварувајќи пониски приходи, без никаква заштита од законите за работни односи, социјални бенефиции, здравствено осигурување или платено боледување секој ден стануваат се повеќе и повеќе маргинализирани и дискриминирани.
Каде е правичноста во ова општество – во здравството, вработувањето, домувањето, инклузивноста, политиката, и многу многу повеќе.
Се изгубија ли жените земјоделки во овој систем на промовирање на концептот на социјална правда и рамноправност
Остана и само на хартија визијата на рамноправно општество што комбинира одржлив економски раст со постојано подобрување на условите за живеење и работа, што подразбира препознавање и вреднување на трудот, квалитетни работни места, еднакви можности, социјална заштита за сите, социјална инклузија, и вклучување на жените-земјоделки во политиките и во одлучувањето.
Ако линијата на рамноправноста е ниво на ресурси и можности што треба да се достигнат за едно лице да не биде квалификувано како обесправено и дикриминирано, кај жените земјоделки со сигурност можеме да кажеме дека линијата на НЕрамноправноста станува се подебела,подолга и нераскинлива.
Сега е моментот да се запрашаме : Колку кај нас постои социјална правда и родова рамноправност, и дали ние жените имаме еднакви можности за живот и напредок во нашето општество.
Говори на неформална група на мајки и бремени жени
Елизабета Дамјаноска Спасеноска
Досега многу често на осмомартовскиот марш се зборуваше за насилството врз жените и нееднаквоста во однос на плати и работни позиции во споредба со мажите. Јас би сакала во името на неформалното здружение на бремени жени и мајки да ставам акцент на отпуштањето од работа на бремените жени И денеска. Во 21 век голем број жени во Македонија го губат работното место откако ќе соопштат дека чекаат бебе. Тоа особено им го овозможува Законот за работни односи со кој е дозволено во период од 5 години да се пролонгира добивање решение на неопределено. Тоа пак од друга страна на газдите им овозможува раскинување на договорот во било кое време. Ги молам парламентарците да не бидат дволични, и наместо 8 мартовски маршови како тој од пред некој ден, да седнат и конечно да ги изгласаат измените во Законот за работни односи, со кои нема да чекаме 5 години за да добиеме вработување.
Магдалена Стојмановиќ
Поради законот и чекајќи договор на неопределено ни помина младоста. Ние не бараме да бидеме привелегирани, туку бараме да не бидеме дискриминирани.
Галерија
Селекција на фотографии од Ванчо Џамбаски
