„Димензии на бајките – мрак и светлина” од Лени Фрчкоска

Лени Фрчкоска прави пресек на теориите за потеклото, структурата и проникнувањето на бајките во фолклорното творештво преку современието, главно низ психоаналитиките толкувања и родовите перспективи на авторите како Владимир Проп, Жак Лакан, Јулија Кристева, Сандра Ли Бартки, Славој Жижек до современата инструментализацијата на фантазмот на бајката како средство за идеолошко спознавање.

Бајките се есенција на современието. Тие се негова културолошка кристализација стокмена низ археликовите на принцези, принцови, омразени ќерки и истерани синови, џуџиња змејови или, денеска, нивните современи варијанти.
Како литераризирани идеолошки приказни, преку теми за субјектот кој го препознава своето место во социјалните релации, едуцираат за правилата и општествената улога.
Бајковниот фантазам денес, во контекст на идеолошкото толкување на реалноста, е подложен на неограничени избори и нови трансформации. Во ваков контекст тој сепак ги задржува и двете контроверзни тензии: да еманципира или да конзервира. Неговата употреба лежи во одлуката за тоа кој аспект ќе се презентира во образовниот и медумски сегмент што, секако, е политичка одлука.
Со тоа се потврдува и нагласува важноста на улога на бајката во образовниот процес на децата, интегритетот на нивната личност и вредности кои ги восприемаат.
Текстот поминува низ тие волшебни метаморфози на ликовите и наративите и се обидува да ги долови логиката и опциите на еманципаторските, конзервативните па и експерименталните трансформации

Книгата прави и пресек на историјата на претставите на женските ликови во бајките при тоа лоцирајќи ги формите на кои патријархатот ги сфатил социопсихолошките механизми низ кои бајката ја обновува идеологијата и преку бајките ја пренесува пораката за „обезмоќување“ и силно ограничување на телото, но и на полето на дејствање на жената, но истовремено, парадоксално, бајките остануваат простор каде што жените успеваат да се измолнат од таквите пранги.

Па така нешто за Црвенкапа:

Шарл Перо „ги отфрла елементите кои би го шoкирале општеството со својата суровост (девојчето кое го јаде месото и ја пие крвта на бабатa) или да ги навредат (патот на иглите и трњата) или се несоодветни (интересот на девојчето за телото на „бабата“) и храбрата и итра селанка ја претвора во наивна и беспомошна (ако не и глупава) буржујка.“ Девојчето кое покажува природен и релаксиран однос кон своето тело и сексот и реагира слободно на предизвикот на заводникот, кај Шерл Перо е казнето поради отвореност кон природното (на кое се алудира и преку сумболите на шумата и волкот) и како казна за вината – немањето контрола врз сопствените желби – е силувано.

За Убавицата и ѕверот:
…
Симболичните културни одлики на матријархатот, кои ја претставуваат како иницијатор на хуманизацијата, низ вековите се транформираат и жената таквата улога може да ја добие само со претходно заробување во неговиот дом или замок – симбол на нејзино потчинување во однос на неговиот авторитет.

…

За одржувањето на енергија на отпор и бунт:

Марија Лујза фон Франц слично се надоврзува на концептот на субверзивноста на женските ликови во бајките велејќи дека горчината која се насобрала како резултат на отфрлањето и недоволната почит кои ги искусиле безброј жени, довела до колективна ерупција на движења за еманципација на жените кои се јавуваат во почетокот на дваесеттиот век.

И, конечно, за моќта и пркосот во ликот на дистанцираната, сама, и навидум индиферента Жена:
За разлика од доминантноста на вештерката (или Баба Јага) во дејството и во текот на иницијацијата, оваа жена се појавува како спореден лик, често игнориран од толкувачите и аналитичарите, но битен, како сам по себе, така и за главната хероина и за понатамошниот развојот на настаните.
Осамената жена во бајките веројатно ја претставува крајната способност за независност…

Книгата може да се купи во книжарниците на Или-или, Литература.мк, Магор, и интернет книжарницата Купикнига.мк.