Олабавувањето на мерките кои ни го оркестрираа движењето до неодамна и падот на бројот на заболени од коронавирусот ни донесе нов елан и полетност. Сепак, сенките од изминатата година се веќе дел од нас, а условите во кои живее/в/ме ни наложуваат да трагаме во себе, по нови и креативни сили во борбата со познатото и непознатото. Како важна рефлексија на изминатата година и екипирање за она што нè чека во иднината, прашавме 5 жени каде црпат надеж во вакви времиња.

НЕДА ЧАЛОВСКА

правничка и активистика 

Почетната точка од која секогаш тргнувам е разбирањето на надежта како активно делување, наместо пасивно чекање нешто да се промени, дури и во време на ваква глобална пандемија. Секако е полесно да зборуваме за надеж, ние, жените, кои доаѓаме пред се од економски привелегирана позиција споредено со останатите кои директно се соочија со распаѓањето на системот кој не можеше да одговори на ниту една нивна потреба. Тука зборувам за секојдневните хероини кои го преживуваат денот во небезбеден дом, за самохраните мајки, жените со пореченост, жените Ромки, жените од руралните средини, текстилните работнички. Нивната борба ми дава и мене сила, но и обврска да се борам за поправеден свет.

Изминатиов период ме научи да ги славам малите победи, пред се против патријархалните норми, кои како феминистки ги правиме постојано, но не ги забележуваме, трчајќи по таканаречената голема слика. Промена на стереотипно мислење преку аргументирана дискусија, спротивставување на дискриминаторско однесување на работно место, недвосмислена поддршка на некој/а чии права се повредени, се само примери како секојдневно се спротивставуваме и го менуваме системот од доле нагоре. И да, феминистичкиот свет(л)оглед и размената на енергија преку феминстичките разговори секогаш ми даваат сила да продолжам понатаму.

РУЖИЦА MAKСИМОВСКA

новинарка, главна и одговорна уредничка на Портрет 

Често размислувам на оваа тема и се прашувам дали е нормално секогаш кога би ми било најтешко и кога сум била најповредена, да се чувствувам најхрабра и да имам најоптимистични мисли за иднината? Не сум сигурна  дали тоа било така зашто обично станувало збор за релации, ситуации или настани за кои сум знаела дека се токсични за мене, па на некој начин ми олеснило или едноставно, мојот одбранбен механизам на тој начин се справува со проблемите.

Морам да кажам дека за жал оваа година и целата ситуација со пандемијата на Ковид 19, ми падна многу тешко на професионален план. Ние работиме креативна работа, постојано сме во движење и едноставно дојдовме во ситуација сè што правиме да е импровизација и да мораме да се приспособиме на новите услови на живеење. Имаше период кога бев во некоја меланхолична, апатична фаза и кога претпоставував дека и нашите читатели се чувствуваат така. Тогаш имав блокада и не знаев што е најсоодветно да пишуваме. На сите веќе ни беше преку глава од рецепти, сите ги имавме изгледано сите серии, за пандемијата се зборуваше буквално секаде, а многу важни теми и проекти не можевме да ги сработиме, зашто ни беше ограничена слободата на движење. Но јас имам среќа да работам работа во која запознавам премногу талентирани, упорни и успешни луѓе. Пишуваме за жени кои се навистина инспиративни, од кои многу научив и кои повторно и оваа година ме избавија од летаргичната фаза и ми ја вратија надежта. Имам преголема почит за нашите културни, филмски и музички работници и артисти, а нивните успеси секогаш ги доживувам емотивно и тоа исто ми дава чувство на огромна надеж. Сметам дека треба да престане омаловажувањето на локалната култура и уметност, дека треба да се трудиме да ги негуваме нашите вредности и да се надеваме дека и идните генерации ќе продолжат да размислуваат во таа насока. Во нашата земја има многу талентирани луѓе, кои можеби не добиле доволно медиумски простор, кои ми ја враќаат надежта и вербата во професионализам.

Надеж ми раѓаат и малиот круг прекрасни луѓе кои се околу мене секој ден. Со прекрасни карактерни особини, со многу љубов за сите, за своите професии, за своите семејства. Надеж дека ќе биде подобро ми даваат моите деца, нивните интереси и нивните другари. Цел еден нов свет од кој и јас секојдневно учам многу работи.

ЕНА УТЕВСКА

активистка за климатска правда 

Најпрво, надеж црпам од природата и нашата мајка Земја, во чие присуство чувствувам припадност и љубов. Надеж ми е знаењето за меѓуповрзаноста на сите луѓе и живи битија. Верувам дека она што ни се случува го поминале или поминуваат и други во нивниот живот и нивната издржливост и истрајност ми даваат голема храброст за чекорење по животот и кога има препреки.

Манифестација на поврзаноста се многу примери на сплотеност, солидарност и мали или големи акти на добрина на луѓето. Но, од неодамна надеж ми дава и разбирањето дека самата природа на постоењето на нештата е нивната непостојаност. Па вака, прифаќањето на промената на Земјата, нашиот животен стил, навики и сѐ што ни доаѓа и ќе дојде, го разбирам како еден дел од природниот циклус.

Сметам дека животот секогаш ќе биде исполнет со потешки и полесни моменти; потешките нѐ прават посилни, а полесните треба да знаеме целосно и присутно да ги уживаме. За крај, надеж ми даваат луѓето кои сѐ повеќе будно реагираат и дејствуваат кон тоа животот да биде подобар за сите, и тоа што движењата за климатска и социјална правда, ЛГБТИ+ права и слично, стануваат сѐ помасивни, а со тоа и погласни.

ЏАНЕ КРЕШОВА

Извршна директорка на Женски Форум – Тетово

Живееме во тешко време, време на корона вирусот кој е присутен во цел свет и донесе многу жртви. Ни се промени секојдневието, се затворивме во нашите домови, изолирани од светот, без средби со пријатели и колеги. Носењето заштитни маски стана секојдневие и оружје со кое се бориме против вирусот, долго време бевме во исчекување на вакцината која по долг период дојде и кај нас.

Осаменоста, стресот и депресијата го зголеми бројот на семејното насилство. Центарот за пружење на бесплатна правна помош беше активен за цело време на пандемијата и им нудеше помош на потешките случаи, но поради ваквата ситуација недостасуваа директните врски со женските здруженија за поголема соработка и координација. Воедно ни недостасуваат средбите за подигнување на свеста за сериозноста на семејното насилство, а повеќето од контактите со жените кои се жртви на семејно насилство ги реализираме преку телефонски разговори. Во посебни случаи, иако постои ризик поради пандемијата, организираме средби со жртвите кои имаат посебна потреба од помош. Верувам дека дека со заеднички сили меѓу граѓаните и институциите ќе се најде решение да се надмине ова тешка состојба која ни остави длабоки последици и дека нема да се повтори.

ВИКИ МЛАДЕНОВА

PhD студентка на Orientale Napoli

Влезот во одговорот на ова прашање, во чие средиште стои збор што ужаснува и вдахнува истовремено – надеж, би сакала да го направам преку многу кратко димензионирање на надежта во политичката смисла на зборот, имено во однос на политичкото. Во еден пријатен разговор од 2000 година, Ернесто Лакло и Шантал Муф се согласуваат дека надежта е инхерентна на секоја политичка или општествена мобилизација. Нажалост, десницата има историја на мрачни политички успеси, успевајќи да јава на концептот на надеж како на див тигар, мобилизирајќи нови политички шеми на идентификација; кога главниот влог е тотализирачко пресоздавање на формалната политичка заедница и државата (примерите со Третиот Рајх, Путинова Русија и Трампова Америка се евидентни). Но добрата вест од мислењето на надежта заедно со политичкото, е што преку неа се воведуваат страстите, емоциите, афектите, желбите, имагинациите. Имено на рационалниот апарат од секојдневното живеење и формалната политика како негова испостава, му се спротивставуваат невообичаени политички капацитети, кои наместо да расудуваат, итаат кон хоризонтот на очекувања преку телесното, умственото, искусеното, проживеаното, чувственото сѐ наеднаш заедно. Имено, во лева еманципаторска смисла, надежта го поддржува т.н. социјален имагинариум кој несомнено е важен за градењето на колективните и сингуларните идентитети.

Се повлекувам кон интимен, конечно, пососредоточен одговор на твоето прашање, драга Калиа, па нужно одново се стресувам од Бекетовата реплика „Не можам понатаму, одам понатаму“. Надежта, во оваа реплика, барем е интерпункциски воочлива, имено таа е запирката помеѓу зборчињата „понатаму“ и „одам“. Парадоксално, и како што е видливо од оваа репрезентативна реплика, надежта е нужно поврзана со местото на страдање. Изгледа како да вирее, всушност, на прагот помеѓу тоа место и некое друго место, каде допрва треба да се вдомат материјалните облици на тоа што претходно нѐ обнадежува. Во контекст на тековнава коронакриза или „ова време“ на кое реферира прашањето, ова од погоре се здобива со поголема јаснотија или, барем, со силни пронижени искуства за кои е рано да ги памтиме, а кои исто така и ни збоктиса да ги живееме. Една фасцинантна жена, на почетокот на мојот личен пад сосе силниот егзистенцијален тресок, по кој едвај жива глава извлеков, во текот на пандемијава, ми кажа: Вики, кризата е и потенцијал. Оваа реченица, во периодот кој следеше, ми послужи да поитам кон хоризонт на очекувања, кој пред да се наѕре, ги испресекуваше движечките места на моето јас: моето тело, моите чувства, мојот поглед вперен во погледот на пријателите, во чии зеници ги барам своите повратно, значи, формирајќи супер-зеница: загледана во хоризонт на смалена болка од загуба, воопшто помалку загуба, едновремено и на силно пријателство. Пријателството, како ниту една друга форма на заедничарење, ги хармонизира грижата за себе и грижата за другиот. Пријателството е резервоарот од кој црпев надеж ова време, накусо. Ваква е мојата мисла, а таа Џорџо Агамбен ја дефинира како „снага од безнадежност“. Намерно завршувам со Агамбен (сосе препорака за едно негово интервју од 2004: Rethinking Marxism, Volume 16, N. 2), затоа што никогаш до мај, 2019, во Неапол, немав видено како некој филозоф понервозно и истовремено инспиративно одговара на прашање поврзано со надежта, и иритантно поставено кон него со Дали, Вие Агамбен, сте песимист или оптимист (?).