КСЕНИЈА 

студентка по медицина, 20 год.

Днепар, Украина

Моите белешки од војната

Почнав да се спремам за војната уште многу пред да започне, но не се брзав. Не се сеќавам на многу, освен на неколкуте дена „пред“ [војната].

Една ноќ се разбудив во 04:40 наутро зашто слушнав тресок од надвор. Мислев дека се работи за експлозија бидејќи на неколку автомобили на улицата им се активираа алармните системи. Ги грабнав моите стаорци, ја скрив првата верзија на мојата „торба за итни случаи“ во две кутии од локалната Нова Пошта, ги разбудив сите и седнав на излезот, далеку од прозорците.

22 февруари (2 дена пред војната)

Мојата анксиозност растеше. Почнав активно да барам продавници каде што ќе можам да купам нешто повеќе од јаже и суво гориво. Разлистав стотина веб-страници и продавници на Инстаграм во потрага по пренослива соларна батерија, трансформатор, кремен, пламеник и боци со гас.

Проблемот беше во тоа што апсолутно секаде го добив одговорот „производот не е на залиха“. Никаде немаше кремен. Ми требаа работиве за да издржиме малку подолго во случај на окупација. Потоа седнав, повторно ги изгледав советите за преживување и повторив како се дава прва помош.

23 февруари (еден ден пред војната)

Утрото купив носач за стаорци. Моите стаорци не се согласуваат. Морав да размислам како да направам две прегради во еден носач и да сфатам како да закачам чинии за вода. „Во случај на евакуација, ни треба само неопходното што не зазема многу простор“.

Попладнето отидовме да ја видиме тетка ми Таја и да направиме пикник. Мајка ми сакаше да остане до подоцна, но јас чувствував некаков немир. Инсистирав да заминам порано за да испазарам во Аурора (локалната продавница во која се наоѓаат евтини работи).

Стигнавме половина час пред затворање и успеавме да купиме кабаници, прибори за прва помош, јажиња, запалки и еден куп други работи. Во супермаркетот наполнивме две колички, во случај да не можеме да се евакуираме и градот во одреден момент да биде под окупација. Сè уште се сеќавам дека имавме 5 лименки храна, по 3 пакувања од секој вид житарки, сол, путер, крекери (ако нема начин да се подготви топла храна), колачиња, протеински барови и чоколадо.

Инсистирав да го провериме куферчето за итни случаи уште еднаш.

Моите стаорци беа немирни. Нешто ги плашеше нив, а и мене. Не можев да заспијам од вознемиреност. Стаорците испуштаа звуци. Тоа дополнително ме држеше будна до 2 часот наутро. Се разбудив во 03:00 со желба за McMuffin. Во локалниот McDonald’s го има од 4 наутро до 11 часот. Си помислив: „Треба да чекам саат време за да го нарачам преку Glovo…“ (колку наивно од мене).

24 февруари (ВОЈНА)

Во 05:00 часот мајка ми влета во собата облеана во солзи и ги изговори зборовите: „Нè бомбардираат, војната започна“.

Сè уште делумно будна, не можев да разберам што зборува сè додека не слушнав масивна експлозија неколку секунди подоцна… Боже, колку страшно се осети. Експлозивниот бран предизвика вибрација која помина низ целото мое тело така што срцето ме болеше, но никогаш не помислив дека може да боли од ужас!

Силниот тресок со кој се разбудив пред неколку недели не беше „ништо“ во споредба со таа експлозија. Почна да ме фаќа паника, но успеав да се сталожам.

Додека му се јавував на тато да се консултираме за следниот чекор, ги скрив стаорците во нивниот носач и се облеков. Татко ми ми крена со неговиот сонлив глас како што си замислував. Ми рече дека е до моето анксиозно растројство и тоа ме прави да се чувствувам така. Ми рече да земам седатив и да се вратам в кревет. Но потоа слушна нова експлозија, рече дека ќе се јави штом има повеќе информации и ја спушти слушалката. Се јави минута подоцна, ни рече да се спакуваме и да се скриеме во ходникот блиску до носечкиот ѕид.

Повторно, како резултат на мојата параноја, бевме опремени. Никој не ме сфаќаше сериозно додека купував намирници и се подготвував за војната „која никогаш нема да се случи“ но која нè разбуди тоа утро.

На ТВ немаше ништо, сирените не се огласија. Но сите слушнавме и експлозивните бранови ја погодија земјата.

Си дојдов малку на себе и отворив Инстаграм. Моите пријатели ширум земјата ги спомнуваа експлозиите и паничеа на своите сториња. Немаа појма што да прават. Им пишав порака на сите оние со кои сум престанала да комуницирам пред неколку години поради некаква расправија. Луѓето со кои не се согласував ме прашуваа дали ми треба помош. Едни пријатели од Русија ме прашаа што се случува кога ми вратија на пораките. Уште една војна! Новата војна (старата започна пред осум години).

Поради мојот „воен делириум“ имавме храна, вода и лекови, ни фалеше уште кеш. Како можев да не помислам на тоа порано. Како можев да направам таков пропуст! Глупава, требаше подобро да испланирам! Пред првиот банкомат стоевме час и 27 минути. Немаше пари (глупача!). Пред вториот банкомат чекавме во редица 2 часа и 14 минути (кога сум под стрес, меморирам бројки и точно време). Успеав да извадам само 4,000 УАХ (120 евра). Во тој момент, сите продавници примаа исклучиво кеш.

„Нема да преживееме со 4,000 ако примаат само кеш. Како не ми текна на ова порано?!“

Ги запечативме сите прозорци со селотејп и картон. Наместивме побезбеден простор во една од собите. Татко ми, сестра ми Катја и децата од останатиот дел од семејството требаше да дојдат кај нас за да бидат побезбедни.

Тато рече дека ќе дојде изутрина. Мајка ми и мојот помлад брат Лиоша решија наизменично да спијат во иста соба за да не ја пропуштат сирената. Иако исцрпена, не можев да заспијам до 5 часот наутро. „Ден без сон, сигурна сум дека ќе се врати да ме прогонува“.

П.С. На 25 февруари, студентите по медицина (вклучувајќи ме и мене) беа регрутирани во медицинскиот резерват и распоредени по болници во случај на голем број ранети. Беше на волонтерска база. Бевме прашани дали имаме некаква преференца за медицинските установи во кои требаше да нè назначат. Јас волонтирав.

9 март 

Не можам да спијам затоа што сонувам за војна, смрт, гранатирање, обиди да се скријам и да бегам.

Сепак, мислам дека не доживувам никакви манифестации на анксиозност и опсесивно-компулсивни нарушувања. Под стрес сум, но во рамките на нормалата. Не е оној тип на анксиозност што ме прогонува цел живот. Војната покажа дека „пријателите“ од Русија навистина сакаат да ме видат мртва, а оние Украинци кои речиси ги сметав за непријатели се спремни да истрчаат и да ми помогнат овде и веднаш!

15 март

„2 наутро. Читам книга”.

Наеднаш слушнав многу силен звук. Ја фрлив книгата и почнав да врескам за сите да станат (бев толку исплашена што го губев паметот). Бучавата беше толку силна што ми пукнаа ушите. Сите истрчавме кон нашето засолниште во ходникот. Мајка ми штотуку се разбуди и мислеше дека ме фатила паника за ништо, но следеше голема експлозија. Сите молчеа.

Страшна бучава, експлозија, но не слушнавме сирена… Беше толку чудно. Во теорија, прво оди сирената, а потоа следат експлозии и секакви звуци.

Бев преплашена. Нема зборови што можат да го опишат тој страв.

Моите мисли во тие секунди беа: „Каква е оваа бучава? Дали вака започнува паничен напад? Не, звукот е премногу реален за да биде паничен напад. Боже, зошто е толку гласно?! Дали е тоа ракета? Зошто е толку гласно?! Каде е сирената за воздушен напад? Ксенија, ти пукнаа ушите! Треба да ја отвориш устата за да не ти пукнат тапанчињата!“

Бев толку преплашена дека нема да имам време да го разбудам моето семејство пред „експлозијата“ и тоа ќе ги чини живот.

Една минута подоцна добив известување. „Авиони. Сите, одете во засолништата. Предупредување за воздушен напад“

Мајка ми рече: „Не се сеќавам зошто се разбудив, но дефинитивно не беше вревата надвор… ти врескаше“ и таа не беше помалку исплашена од мене.

Станав свесна за стравот дека нешто ќе ти влезе низ прозорецот (звучеше како ракетата да е над нас) таа вечер. Природно е да се плашам, но се срамам затоа што се плашам. Тоа што се случува тука не е ништо во споредба со Мариупол и други места.

Се прашувам: „Како можам да се плашам и да плачам кога сум безбедна?“. Сè уште немам одговор на тоа.

АНА

психијатар, 26 год.

Днепар, Украина

21, тоа отсекогаш ми беше омилен број.

Дури и среќен број.

Но, дефинитивно не и денес – на дваесет и првиот ден од војната.

Во болницата Мечников, местото каде што работам, продолжуваат да пристигнуваат ранети лица. Тоа е голема институција. Секој ден има сè повеќе ранети.

Рецепцијата ти создава вртоглавица: безброј лица, имиња, лични приказни, повторно лица.

Во меѓувреме, голем дел од работата се одвива, без сомнение, во хируршките и трауматолошките одделенија, а психијатрите се покажаа дека се попотребни од кога било. Можете да ги лекувате скршените коски, да ги собирате нивните исечени парчиња и да ги зашивате ткивата, но истите тие работи се случуваат и во нивните глави, дури и ако тоа не можете да го видите.

За време на мојата смена, одам во собата за итни случаи.

Во собата има една жена која имала трауматски ампутации на двата долни екстремитети во гранатирањето во Енерходар. Тоа се случи на првиот ден од војната. Таа седи на каучот и му плаче некому преку телефон. Не можам да ѝ ги видам нозете од под јакната фрлена преку нејзините трупци. Таа вели: „Веќе немам дом. Немам каде да се вратам. Ме префрлаат од една во друга болница…“ Таа воопшто не ги спомнува нејзините нозе. Трауматологот кој ѝ става завој, внимателно прашува: „Дали уште ви се вкочанети прстите на нозете?“. Гласот на жената трепери кога вели „Да“.

Секој ден има сè повеќе борци, кои до вчера стоеле во одбрана на секој од нас, а веќе денес ги собираат своите делови во болницата.

Во едно од одделенијата гледам двајца мажи. Разговараат како да се роднини.

Едниот од нив има одвај 20. Сè уште не ја изгубил борбеноста и вербата во посветла иднина. Отворено се насмевнува и прави лоши шеги. Ептен дрдори и многу се смее. „Само што“, вели тој, „не можам да спијам. Како да сум уште таму. Синоќа скокнав на креветот да се скријам во ровот, но не можев да се поместам, гледаш“ и ги покажува нозете во завој.

Неговиот цимер е постар. Овој човек веќе има жена и ќерка. Во Мариупол… Зборува тивко, понекогаш речиси шепотејќи. Гледа некаде на страна, само повремено ги среќава моите очи.

„Посакувам само моите блиски да можат да си заминат. Денес конечно успеав да ѝ се јавам на сопругата“. Потоа: „Која е поентата на нашиот разговор? Не ме проверуваш само за да обележиш во твојот дневник?” Не се чувствувам навредена. Разбирливо е.

Во неговите очи гледам едвај забележлива искра кога останувам со нив во одделението. Почнува да се отвора повеќе во разговорот и да го споделува сопственото искуство. Ме прашува: „Зошто реши да станеш психијатар?“.

„Богојавление“ одговарам, а тој замислено се насмевнува.

Пред да заминам, првиот војник ме прашува дали може да црта. “Левак?” Погледнувам кон неговата скршена десна рака. „Не, но барем ќе чкрткам. Досадно е тука“.

Луѓето се борат таму негде за ние да можеме да живееме. Ние се бориме тука за да им го вратиме здравјето. Чувствувам како да пукам од гордост за нашиот народ, а срцето ме боли. Уште колку ли вакви приказни има?

Добиваме толку многу повици од оние кои не можат да дојдат во болница. Некои имаат панични напади и анксиозност. Оние кои се веќе тука бараат да им се смени медицински третман. Некои од нив се борат со акутни состојби. Се трудиме да бидеме во контакт со оние кои не можат да дојдат во болница. Иако одделот е сè уште затворен, нашите специјалисти нудат психијатриска и психолошка помош на лице место и на далечина.

Ние веруваме во нашата победа. Нашиот народ нема да се скрши ниту да ја изгуби оваа војна. „Сè ќе биде Украина!“*

* така велиме деновиве наместо „Сè ќе биде добро“