Празниот лист
Празниот лист, односно документот во Ворд, е огледало во кое најчесто не сакаме да погледнеме. Во огледалото гледам една црна цртичка која трепка во ритамот на моето срцебиење. На почетокот не гледам ништо повеќе од тоа.
Пишувањето отсекогаш било интуитивен процес кој ме води мене, наместо јас него. Соочувањето со празниот лист значи соочување со себе. Дури потоа со другите. Така се чувствував на 7 години. Така се чувствувам и сега. Не постои ништо пострашно од соочувањето со себе, но не постои друг начин за спознавање, растење и менување.
Пишувањето значи излегување од себе кон среќавање на светот. Пишувањето исто така значи и менување на светот. Така се чувствував на 7 години. Така се чувствувам и сега. Празниот лист, соочувањето со себе и пишувањето отсекогаш означувале почеток.
Лоши феминистки
Секој почеток е проследен со грешки или чувства на неуспех. Веројатно затоа, како што растеме стануваме сомничави кон учење, пробување, експериментирање и повеќе сакаме да останеме во просторот каде се чувствуваме безбедно, речиси безгрешно.
Таков простор за многу жени не постои, особено ако се феминистки. Во очите на многумина, сите сме некоја верзија на Ева и нашето постоење, движење и говор подразбираат инхерентни грешки. Ако научив едно нешто уредувајќи ја феминистичката платформа Медуза последниве три години, тоа е дека да се биде феминистка значи постојано да се греши некому. Исто така, значи дека постојат многу мажи кои „знаат и можат“ подобро, повеќе, поправилно…
Писателката Роксен Геј во својот извонреден есеј „Лоша феминистка“ зборува за невозможната мисија да се постане доволно добра жена и феминистка. „Потфрлам како жена. Потфрлам како феминистка. Не би било фер кон добрите феминистки тукутака да ја прифатам таа етикета. Ако вистина сум феминистка, тогаш сум многу лоша во тоа“, вели Роксен и се осврнува на смешните митови поврзани со феминистките, според кои се оценува нашата адекватност. Таа исто така зборува за феноменот на поистоветување на конкретни феминистки со феминистички движења, што само по себе е проблематично и антифеминистичко. Кога феминистката ќе згреши (а несомнено ќе згреши), одеднаш движењето се делегитимира. Токму тоа ги прави солидарноста, поддршката и пренесувањето знаење помеѓу феминистките толку важни.
Порано или подоцна, секоја феминистка доаѓа до заклучокот дека таа нема често да се среќава со јавно одобрување. Најчесто на многумина нема да им биде допадлива. Стандардите ќе бидат недофатливи, невозможни. Никогаш нема да е доволно добра. И тоа е во ред.
„Јас сум, значи, лоша феминистка. Порадо би била лоша феминистка отколку воопшто да не сум феминистка“, е еден вид на афирмација која ја извлеков од есејот кој го спомнувам погоре, на кој се враќав оваа година, како одговор на несоодветното и често поставувано прашање: „Каде се феминистиките?“.
Почнав многу да размислувам за феминизмот од оваа перспектива. Почнав да ги славам грешките како отпечатоци на труд и можност за нови почетоци. Почнав да ја почитувам храброста на обидувањето и уметноста на неуспехот, на новите шанси, на фразите „не знам“ и „не можам“. Почнав повеќе да го вреднувам тоа што го правиме отколку тоа што сè уште не сме успеале да го направиме.
Што е феминизмот, ако не можност и одговорност кон нов почеток, интимен и колективен? Да се биде феминистка значи да се учи, предизвикува и постојано менува. Значи да се греши. Да се биде феминистка значи да се биде лоша феминистка. И тоа е во ред.
Мегафонот
Постојат моменти кои посакуваме да исчезнат затоа што претставуваат црни точки во нашето минато. Мали срамови без кои ќе бевме посамоуверени, похрабри, подобри верзии на себеси. За жал, минатото не може да се избрише, па најдобро што можеме е да ги прегрнеме тие моменти како наши. Најмалку што можеме е да си ги признаеме и да продолжиме понатаму.
Во 2018 се вратив од студии во странство. Немав работа и бев доста посветена на пишувањето и развојот на една огромна желба: феминистички веб-сајт на македонски јазик, кој би претставувал збир и судир на многу различни, познати и непознати, феминиститки гласови. Не знаев каде и како да почнам. Истата таа година волонтирав за организација на маршот за женски права. Мојата задача беше да го напишам прогласот кој се чита пред почетокот на маршот. Останатите организаторки предложија и да го читам. Тоа ми звучеше страшно зашто јас не сакам да зборувам во јавност, сакам да пишувам. Истовремено, се чувствував привилегирано и возбудено. Се охрабрив и прифатив. Пробав да го научам прогласот напамет, но не бев доволно сигурна и го земав листот со себе. Никогаш немав говорено во таков контекст. Никогаш порано немав држено мегафон. Самото негово држење за мене подразбираше имање некоја инхерентна сила, харизма и моќ, кои не чувствував дека ги поседувам.
Но, ете ме. Листот во една, мегафонот во друга рака. Читајќи, треперев од трема. Мегафонот ми беше ужасно тежок, во секоја смисла. Едноставно, не бев подготвена. Некаде на среде пат, како навистина лоша феминистка, изустив: „Не знаев дека мегафонот е олку тежок“ и ја спуштив раката, кога некој од зад грб го зема мегафонот и го придржи наместо мене за да „ми помогне“. Кога се свртев назад, сфатив дека тој некој беше премиерот на државата. По неколку непријатни реченици, кои минаа молскавично брзо, мегафонот беше назад во мојата рака, но не и контролата. За неколку секунди станав феминистката која не можела да си го додржи мегафонот, додека порано жените без проблем вееле тешки знамиња. Прогласот кој го пишував со многу должно внимание и грижа стана неважен. Иако таа година маршот беше поприсутен во медумите од кога било, причината беше грешна. Се чувствував како марионета за нечии политички поени. Се чувствував смешно и безизлезно. Живеев со сите идеални сценарија кои испуштив да ги реализирам зашто се смрзнав. Сакав да ме голтне земјата од срам и си ветив дека веќе никогаш нема да говорам јавно.
За среќа, продолжив да работам на малиот, хаотичен, храбар проект кој денес го знаеме како Медуза. Остварувањето на тој сон ми ја врати вербата во себе. Преку Медуза се запознав со огромен број феминистки кои се двоумат да го користат својот глас зашто се плашат од јавна осуда и грешки. Зашто биле прекинувани, надмудрувани и замолчувани. Зашто мегафонот најчесто го држел некој моќен маж. За нив, Медуза служи како заштитна мрежа. Простор во кој е поважно да се артикулираат мисли, знаење, искуства, соништа и стравови отколку да се биде безгрешна.
2021
2021 беше година на предизвици, мали победи и големи разочарувања. Одново се враќавме на пишувањето како наше безбедно место за истражување и метод на отпор. Пишувавме посветено и пишувавме многу, па воведувањето во оваа публикација го доживувам некако свечено. Мал дел од тој целогодишен труд ви го носиме во печатена форма која ќе остане да сведочи за времето и специфичните услови во кои творевме изминатава година. Во оваа книга со авторски текстови хронолошки се појавуваат: Кристина Атанасовска, Кристина Ивановска, Елена Петрова, Нина Раповска, Душица Лазова, Ана Аврамовска, Викторија Пенова, Тања Милевска, Сара Миленковска, Љупка Трајановска, Благица Димитрова, Елена Гаговска, Ангел Димитриевски и Ивана Драгшиќ. Ќе прочитате разговор помеѓу Вики Младенова и Јелисавета Благојевиќ, како и разговор со Билјана Радиновска.
„Безусловни почетници“ претставува збир на есеи кои допираат премногу разновнидни теми што беше речиси невозможно да се стават под еден наслов кој ги обединува. Ќе прочитате текстови кои ви носат лични, но и колективни борби. Ќе читате за љубовта, грижата, упорноста, пријателството, непријателите, менталното здравје, надежта, социјалните медиуми, пандемијата, климата… Ќе читате за чинот на читање и пишување книги. За сите овие теми ќе читате од свежа, феминистичка перспектива.
Тогаш, вреди да се запрашаме – што имаат заедничко овие текстови? Некои од автор(к)ите имаат богато искуство, додека други својот прв текст го објавија пред неполна година. Селектираните текстови не се ниту најдобрите ниту најчитаните од 2021 зашто е неблагодарно воопшто да се гледаат на таков начин. Она што ги поврзува е тоа што во секој еден текст ќе најдете покана, па и охрабрување, за некаков почеток. За раскинување со застарени матрици и наративи, правење простор и време за себе и грижливо градење на нови заедници. Покана за радикална трансформација на светот во нас и околу нас.
Заедно
Секој почеток е полесен кога сме заедно. „Љубовта е модел, начин на однесување кој припаѓа на традицијата на мислење на заедницата, и тоа е постаро од моделот на индивидуалност“, ќе прочитате во разговорот со Јелисавета Благојевиќ. Токму феминизмот како форма на радикална љубов е нишката која нè носи под овој заеднички покрив. Ние не се плашиме да учиме, пишуваме, живееме и грешиме феминистички. Секој глас, секој текст и секој внимателно избран збор во оваа книга е нов, безусловен почеток.
Оваа книга не е совршена, но е совршен обид во борбата за еден можен феминистички свет.
Со многу љубов и грижа,
Калиа Димитрова
главна и одговорна уредничка на Медуза
