„Брачна приказна“ е крај на прикаските за бракот

Двајца брачни другари, високо ценети во својата професија: Чарли (Адам Драјвер) успешен театарски режисер, кој добива шанса на Бродвеј, Никол (Скарлет Јохансон) заносна глумица која е секогаш дел од неговиот тим, негова муза и неизоставен дел од неговите претстави, стигнуваат до крајот на нивната брачна приказна. Остатокот на тимот ова го доживува како крај на една ера, додека пак гледачот, кој најпрво ги слуша нивните топли љубовни нарации за особините кои ги сакаат еден кај друг, е потполно збунет. Се разбира, тие текстови се спремени за средбата кај брачниот советник и никогаш реално не си ги читаат. Ова не би требало да е спојлер, како и ништо што би пишала за филмот, зашто многу е јасно дека овој филм говори за крајот на брачната приказна, поточно за крајот на сите приказни за бракот.

Но крајот, во овој случај е само почеток на болката од распадот на едно атомско семејство, кое се прпелка низ искушенијата на новото време во кое наративите се менуваат и патријархатот пополека умира.

Критичарите повторно се поделија, како што во последно време се случува за секој повеќеслоен филм. За жал, овој пат не околу тоа дали филмот е добар или не, тука постои консензус. Нивната поделба овој пат е во однос на тоа чија страна во бракоразводната парница ја поддржуваат. Ова до некаде е трагично, зашто знаците се јасни, таблата е чиста и отворена. Сите потези се детално образложени и го доживуваат своето најголемо откровение во монологот на адвокатката Нора (Лора Дерн), каде што и ја објаснува на Никол огромната разлика во критериумите за оценување на мајките и татковците.

Накратко, таа вели дека од татковците е очекувано да се отсутни, непостојани и себични. Таа слика за нив е прифатена и дури како општество ги сакаме нивните мани, кои се апсолутно неприфатливи доколку се дел од женското однесување. Адвокатката продолжува со наоѓање на основата на сето ова во јудеохристијанската симболика, каде што Богородица е совршена девица која под ништо не потклекнува во поддршката на нејзиното дете дури и во смртта, но таткото не е воопшто присутен, не се ни појавува, не се ни вклучува во неговиот дел при создавањето на синот. Така што, советот на Нора за Никол е дека таа мора да е совршена, а Чарли може слободно да биде и заебант.

Овој аргумент игра и во полза на Чарли, кој никогаш немал вистинско семејство и не само што растел без татко, растел и без мајка. Целиот негов концепт околу бракот и семејството е матен и неизграден, и единственото пошироко семејство кое го има е она на неговата сопруга. Неговата збунетост околу целата ситуација со разводот е до некаде и оправдана зашто според него, тој правел сè како што треба.

Перспективата пак на Никол е сосем поинаква. Таа била перспективна глумица кога се запознала со Чарли, сепак, кога се заљубиле, не продолжила да го следи својот сон. Потполно се посветила на неговиот гениј и неговата работа, дозволувајќи целосно да биде избришана сета нејзина вредност, нејзините желби и потреби. Ова е норма, и како и да се спакува, во општеството во кое живееме се перцепира како норма. И самиот Чарли во нивната најжестока караница и кажува: „па ти го знаеше тоа, ти знаеше во што се впушташ, ти го одбра тоа!“

И да, секој би се сложил, како и секоја друга жена која бира да се омажи, бира да го земе презимето на својот сопруг, бира да ги понесе сите обврски кои одат со поимот сопруга, да се предаде, да ја жртвува својата кариера, да го менаџира домот, да ги планира сите малечки секојдневни ивенти, да ги распредели и изврши сите невидливи, но неопходни таскови и да не си остави ни малку време за себеси, зашто неговиот успех е и нејзин нели?

Најсуптилните моменти во овој филм се токму оние кои го покажуваат Чарли како добар и загрижен татко, кој го сака својот син, сака да е со него, но поради неговата потреба да победи по секоја цена, заборава за момент дека треба да размисли дали навистина некогаш мислел и знае што е најдобро за него. Кулминацијата на неговата несмасност во однос на потребите на детето е токму кога социјален работник доаѓа да ги обсервира кога се заедно. Овде се срушуваат сите вистини, зашто и Чарли е роб на истиот тој систем, кој бара од него да биде успешен, бара да биде оној кој е главен, оној кој победува. Кога тој разговара со познатиот адвокат за да го застапува, пристапот на неговиот адвокат е „одиме во војна“ и ќе ги вадиме сите гадни и валкани нешта. Тие се луди и ние мораме да тргнеме на спротивната страна за да ова сето има смисла.

Таа лудост асоцирана со жената ја гледаме уште на две места: во музичката точка „You Could Drive a Person Crazy“ на Никол во трио со нејзината мајка и сестра – и во разговорот со адвокатката Нора, каде што Никол објаснува дека Чарли користи „Gaslighting“ – (психолошка манипулација каде што некој постепено те доведува до точка кај што се прашуваш дали си луд). Спротивно на ова, Чарли има своја музичка точка со песната „Being alive“ која зборува за тешкотијата на брачната состојба, која ја трпиме само поради тоа што сите лоши и добри работи во неа прават да се чувствуваме живи. Можеби трагедијата на оваа песна е тоа што е испеана на крајот, наместо на почетокот на бракот, како во оригиналното дело од кое и произлегува – и на некој начин објаснува што тој понел како заклучок од тоа искуство. Со подлабока анализа на текстот се среќаваме со една типично машка рационалност каде што перспективата е насочена кон тоа што тој добива во размената (без разлика дали добро или лошо) и која е цената на тоа. Колку и емоционално да нè допира оваа мелодија поради други причини, пораката е токму во трагичноста на начинот на кој тој гледа или гледал на бракот.

Режисерот и сценарист Ноа Бамбах направил едно ремек дело за длабока човечка драма, со силен психолошки импакт на повеќе нивоа. Дури и тие кои никогаш не биле во брак има начин да се поврзат и да се соживеат со целото дејство на филмот.

На крајот од денот, сите би можеле да се сложиме дека овој филм е инверзна љубовна приказна, која почнува од крајот и нè води низ сеќавањето за нејзиното постоење. Како антипод на романтична комедија, во која се раѓа љубовта и води до брак. Слично како и во секоја романтична комедија не можеме, а со цело срце да не навиваме за тие да останат заедно, но мало вклучување на рациото недвосмислено нè соочува со непомирливите разлики за кои нема друг излез, освен оној кој на крај го добиваме.

Брачна приказна започнува со илузија, завршува со распад и зборува за кризата на институцијата брак во современото општество, како нешто застарено и нефункционално, особено доколку се стреми да ги влече со себе остатоците од неговите патријархални зачетоци. Бракот, (доколку сметаме дека е важно да продолжи да постои како суштинска и носечка клетка на општеството), мора да добие нови погледи за тоа што треба за вистински да функционира. Соживотот е тежок сè додека постои недоразбирање како резултат на недостаток на сочувство кое треба да е обострано. Жртвата треба да биде заедничка, компромисот на средина и влогот еднаков. Се додека имаме татковци кои го следат ликот на неприсутниот Бог татко и највисока цел е само нивната кариера, бракот ќе остане во зоната на распадот, дури и кога не завршува со развод.