Говорот на омраза се дефинира како навредлив или заканувачки говор што изразува предрасуди кон одредена група, особено врз основа на раса, етницитет, род, сексуална ориентација и други идентитетски карактеристики. Многумина кои шират расистички, сексистички или хомофобичен говор на омраза сметаат дека само го остваруваат своето право на слободен говор и изразување. Точно е дека некогаш е тешко да се разграничи што е слободен говор, а што веќе преминува во говор на омраза. На пример, ако некој се противи на легализирање на истополови бракови, тоа не е нужно говор на омраза, но ваквата политичка позиција често се граничи со истиот. Но, ако говорот содржи експлицитно повикување на насилство кон одредена група, тогаш е несомнено говор на омраза. Изложеноста на ваков говор на луѓе од маргинализираните заедници може да има негативно влијание врз нивното ментално здравје, но исто така не е исклучено овој говор да премине од дигиталниот во физичкиот простор и да претставува директна опасност за овие лица.
Со зајакнатото користење на социјалните медиуми, секој корисник на овие платформи е сè поизложен на ставовите на голем број луѓе. Но овие ставови не се секогаш само дел од различни јавни дебати: често социјалните мрежи се полни со повици за насилство и говор на омраза. Заради нивната структура и алгоритми овој говор може да биде засилен и концентриран на одредени постови – на пример, голем број од вестите за Скопската парада на гордоста имаа изобилство на квирфобичен говор на омраза во коментарите на овие постови.
Како што може да се види со случајот на Скопје Прајд, жртвите на ваков вид на говор се често цели заедници и идентитетски групи. Кога некој повикува на насилство или користи деградирачки и дехуманизирачки говор против Ромите, Албанците или друга етничка заедница, тој говор имплицитно врши штета врз сите припадници на таа заедница. Но, некогаш жртвите не се само абстрактна идентитетска група, туку може да бидат поединци кои се нападнати врз основа на одредени идентитетски карактеристики. Политичарките и жените на јавни функции се често жртви на сексистички говор на омраза. Пратеничката Санела Шкриељ од СДСМ, која е бошњакиња, вели дека таа искусила говор на омраза врз основа на нејзиниот род, но и врз основа на нејзината етничка припадност.
„За жал, мизогинијата и говорот на омраза спрема жените се и те како присутни и на моето работно место кое би требало да биде храмот на демократијата, односно Собранието. За мене е неприфатливо пратениците кои имаат најголема одговорност во поставување на пример за дебата заснована на почит кон соговорникот и аргументирана дискусија, да бидат тие кои отворено промовираат говор на омраза спрема жените, етничките заедници или други групи како што е ЛГБТ заедницата,“ изјави Шкриељ за Медуза.
Шкриељ не е единствен ваков пример: неформалната иницијатива #СоНеаСме има реагирано на повеќе случаи на сексистички говор и последно реагираа на деградирачките коментари насочени кон министерката за одбрана Славјанка Петровска. Односно, сексистичкиот говор на омраза е системски проблем. Шкриељ го гледа говорот на омраза како форма на родово засновано насилство врз жените кое се темели на нееднаквите позиции на моќ на мажите и жените во општеството и чија крајна цел е обесхрабрувањето на жените да учествуваат активно во јавниот живот и носењето на одлуки.
„Политичката култура, односно некултура, изобилува со родови стереотипи, сексизам, мизогинија, говор на омраза и сето тоа дополнително го засилува насилството врз жените во политиката. Многу е важно да се истражува и следи говорот на омраза врз жените во политиката за да се укаже на штетното влијание што го има, не само врз поедини жени и нивната благосостојба, туку и врз општата мотивација на жените активно да се вклучат во политичкиот живот. Врз основа на овие сознанија, неопходно е да се формулираат мерки кои ќе овозможат сузбивање и санкционирање на говорот на омраза,“ додаде Шкриељ.
Последиците од говорот на омраза можат да бидат многу сериозни и Шкриељ смета дека истиот е прв чекор до акти на насилство од омраза. Заради овој потенцијал, Шкриељ вели дека говорот на омраза треба соодветно да се санкционира, но и да се работи на сузбивање, односно превенирање на истиот. Таа посочи кон новата концепција за основно образование кој таа смета дека добар чекор во насоката на сузбивање, поставувајќи ги родовата еднаквост, инклузивноста и мултикултурализам како клучни вредности на нашиот образовен систем.
Мора да се напомене дека говорот на омраза и заканувачкиот говор на интернет не секогаш поминува неказнет. На 22 септември, Основниот суд во Кавадарци му изрече затворска казна од 8 месеци на лицето К.З. За загрозување на сигурноста на Митко Јанчев, актуелниот градоначалник на Кавадарци. Граѓански активисти кои со години се борат за безбедноста на маргинализирани групи и казнувањето на говорот на омраза против ЛГБТ луѓето, етничките малцинства и други групи на загрозени граѓани го посочија лицемерието на судскиот систем во државата кој експресно реагира кога се во прашање политичари, но не и кога е загрозена безбедноста на обични граѓани.
За нашите случаи, кога мета се ЛГБТИ+ луѓе, активисти за човекови права и жени политичарки, институциите не реагираат и сметаат дека не постои реална закана, иако имавме повеќе случаи на насилство во изминатиов период каде мета беа активисти“, изјави Давид Тасевски, извршниот директор на организацијата Субверзивен Фронт.
Жртвите на говор на омраза често имаат многу помалку моќ од личностите на политички функции и се обични граѓани кои едноставно припаѓаат на одредена идентитетска група. Дејан Сламков, „аут“ геј маж кој е истовремено и млад активист за ЛГБТ права и го води подкастот Save Our Children, беше жртва на говор на омраза и повици за насилство на социјалните медиуми откако во јули годинава една клупа во Стојаково, неговото родно село, беше обоена во боите на виножитото. Иако тој воопшто не беше инволвиран со боењето на оваа училишна клупа, беше обвинет за ширење на ЛГБТ пропаганда и наречен „преседател на lgbd заедницата од Стојаково“. Сламков го има пријавено инцидентот кај надлежните институции, но вели дека сѐ уште нема никаква разврска и дека тој сѐ уште е изложен на говор на омраза.
Според извештај на Хелсиншкиот комитет за човекови права, дел од коментарите кои содржеле говор на омраза за овој случај се следниве: „кој се ја гази оваа земја, воен рок за да нема вакви како вас…“, „Бате јас за тебе иам решение застани на водоводут да та поминум су 200km И да ги разрешме дилемте“, „тебе дете не ти се пишува арно…“.
„Баш скоро го отворив Фејсбук постот (од пред 3 месеци) од кој започна сè и видов дека еден од луѓето кој беше вклучен во претходниот инцидент пак беше коментирал велејќи дека ширам “пропаганда” со еден пост на Инстаграм профилот на подкастот. Под тој коментар секако стои и закана дека физички ќе се пресметат со мене,“ изјави Сламков за Медуза.
Сламков исто така напомена дека тој не е единствената жртва на говор на омраза заради неговата сексуална ориентација, туку дека неколку пати биле нападнати и неговите родители. Мајка му на Славков го придружуваше својот син на Скопје Прајд летово со транспарент на кој пишуваше „Го сакаме нашиот геј син“. Тој вели дека намерно не ја постирал сликата со мајка му и транспарентот на неговиот Фејсбук профил бидејќи знаел дека тоа би можело да допринесе до говор на омраза онлајн, но и во живо за мајка му. Сламков вели дека сака да ги „заштити“ своите родители од говорот на омраза насочен кон него и ЛГБТ заедницата.
Тој смета дека недејствувањето на институциите – непостапувањето во случаи на говор и дела од омраза, како и недостиг на едукација и вокализирање на поддршка кон заедницата – допринесува до тоа да хомофобите ги гледаат ЛГБТ луѓето како „инфериорни, ранливи луѓе на кои може било што да му се каже или да му се направи без последици.“ Но Сламков исто така нагласи дека одговорноста не лежи само кај институциите, туку и кај поединците кои имаат ЛГБТ луѓе во нивните животи.
„Но товарот не треба да падне само на институциите, туку и на родителите и блиските луѓе на ЛГБТ+ луѓето, бидеји тие се главната потпора наша. Би завршил со пораката од татко ми до сите родители: Не се срами. Не се плаши. Ослободи се. Ослободи го своето дете. Биди со него, твоето чедо”.
