О, бремена со смокви и маслини
нели од Џебел Џаризим
Светот ќе се ширеше натака?
(„Палестина”, Андреј Ал-Асади)

Да се пишува за Палестина, алегоријата на Источниот Брег, е далеку од лесна задача земајќи ја предвид нејзината истоштеност која не е нималку актуелна, ами тлее од памтивек. Ако се обидеме на палестинската земја метафорично да ѝ пристапиме како на девојка која ја достигнала својата зрелост, се среќаваме со цврста градба и прогонувачки тажен поглед. Таква е таа, таа што на своите раменици излечи илјадници чеда, патем ги описмени и ги надои со млеко и мед. Таа која ги има најубавите очи на светов, засенети со густи трепки и обвиени со бронзен тен. Коси со боја на црн мрамор, кои во црна ноќ даваат одблесок на месечината која никако да и зајде. Палестина која дневно, со модри дланки ги копа вечните почивалишта на нејзините ќерки, сестри и познанички. Истите тие кои не се изборија со лицата на војната, на гладта и стравот. Со лицата на нивната чест и честа на оние кои ги израснале…или сепак не.

Што е всушност честа?

Честа е морална илузија чија апстрактна вредност од ден на ден крвари сè повеќе и повеќе низ земниот свет. Ако ја согледаме честа низ философска призма, ќе сфатиме дека е доста дуална кога се работи за нејзината теоретска манифестација. Во философијата постојат два правци во кои е возможно да се води дефинирањето на честа: 1. Внатрешен инстинкт кој нè гради во доблесна личност, преку веќе постоечка категоризација на морален и неморален акт и 2.Невозможноста да се поистоветат честа и доблеста како резултат на стоичкиот скептицизам. Меѓутоа, нужно е да се прибележи дека честа, безразлика на нејзиниот теоретски приказ, е исклучително релативна појава која би требало да претставува сопственост на секој поединечен ментален склоп. Тоа е термин кој за една парижанка или швајцарка претставува тло кое трпи секаков критички став и експеримент, меѓутоа тло кое палестинските хероини го носат на плешки можеби цел век. Преку исцрпно хронолошко истражување на палестинскиот феминизам се добива впечаток дека палестинските жени својата чест ја делат како парче леб со своите семејства. Нивната чест е чест на нивните татковци, браќа и сопрузи. Доколку една палестинска жена своеволно одлучи да си поигра со стандардите на “чесноста” таа претставува мета во која се нишанат рафалите на севкупното фамилијарно обесчествување. Кога и да помислам на фактот дека нечиви коски се во процес на распаѓање под рушевините на вредноста која требаше да претставува архаичен дел од речниците, инстинктот постар од цивилизацијата во мене раѓа бунт и копнеж по она што требаше да биде живот; живот за мене и за тебе онолку колку што требаше да биде и за Исра, Ајше, Фатма. Оттаде се среќаваме со феноменот “Убиства за чест”. За да го идентификувам, дефинирам и анализирам горенаведениот феномен, во прилог ќе го продлабочам случајот на Исра Грајеб кој е всушнсот причината зошто вие и јас сме овде и сега.

Која е Исра?

На Исра наидов сосема случајно низ виртуелните лавиринти. Исра е палестинката која на својата дваесет и прва година, во болничка сала во Бетлехем му потклекнува на чудовиштниот патријархален поредок. Откако еуфорично објавува слика на Инстаграм со своето момче прифаќајќи ја неговата понуда за брак, нејзиниот брат физички ја напаѓа бидејќи смета дека таквата објава претставува рушење на семејната чест и дека таквиот романтичен момент наместо со свадба треба да се оконча со погреб. Бркотницата во она што треба да се нарекува “дом” на Исра ја принудува инстинктивно да скокне од тераса и да се спаси од сопствениот брат. Додека таа со последните атоми на енергија успева да го преживее патот до болница, палестинските медиуми го пренесуваат полицискиот извештај на нејзиното семејство во кој тие велат дека Исра е „опседната од демони”, повикувајќи се на самоубиство. Од болница таа објавува уште една слика, овој пат јавно покажувајќи си ги раните и пишувајќи: „Силна сум и имам воља за живот-да ја немав, веќе ќе бев мртва. Не ми праќајте пораки во кои ми посакувате да бидам силна, јас сум силна. Нека Господ им суди на тие што ме угнетија и повредија”. По нејзината објава Исра е задушена во болницата од страна на нејзиниот брат и уште двајца машки претставници од семејството, со што нивната чест е конечно мирна и чиста. Откако палестинските медиуми уште еднаш пренесуваат за нејзината состојба пред самата смрт која ескалирала после неколкуте исекотини со кои се здобила во самата болничка соба, палестинските феминистки се акумулираат во голема протестна сила барајќи правда во име на Исра и во име на секоја угнетена палестинска жена. За да го смират бунтовниот отпор. палестинските владеачки авторитети ветуваат реализација на идејата за така наречена “safe room” (мак. безбедна соба) која би требало да претставува простор каде жените и девојките можат да пријават било каква форма на терор и траума низ која поминуваат или насетуваат дека ќе ги снајде. Но, дилемата која следува е: дали таа безбедна соба е само стратешка пропаганда која ги фрла в дебела сенка убиствата за чест, кои како гнил тумор се метастазираат во секое ќоше долж медитеранот, при тоа не отстапувајќи ни чекор понапред од ужасната маженствена доминантност со која палестинките не успеваат да се изборат. Или посоодветно е да прашам: Дали некој слушнал за Исра на вести? Дали сте сретнале објава на интернет во која се опејува нејзината смрт? Дали знаете дека нејзиниот дух почива во мир? Одговорот е не. Нејзиниот дух не само што не е спокоен, ами до ден денес храбро јава врз еден стар, грд и урнебесно конзерватвен систем кој ја усмрти во моментот кога таа требеше допрва да се раѓа! Константната воена зона и истоштената машкост е причина зошто феноменот на “убивање за чест” е лишен од соодветен одзив како на медиумите така и на претпоставените палестински авторитети.

Интерсекциски пресек на палестинскиот феминизам

За да го продлабочам случајот на Исра, при тоа да го изведам наравоучението на овој текст, морам да направам кус преглед на палестинскиот феминизам чија амплитуда на виралност и медиумска покриеност е во слободен пад. Оттаде се среќаваме со интерсекцискиот феминизам, како рамка според која идентитетите што се преклопуваат или се пресекуваат меѓу жените влијаат на начинот на кој тие се соочуваат со угнетување и дискриминација. Интерсекционалноста ја отфрла идејата дека искуството на жената може да се сведе само на нејзиниот род и инсистира на разгледување на повеќе фактори кои го обликуваат нејзиниот живот: раса, класа, етничка припадност, попреченост, статус на државјанство, сексуална ориентација и други. Кога ќе го погледнеме светот преку интерсекционална феминистичка леќа, ни станува јасно дека Палестина претставува вир кој се прескокнува од секаков подем и прогрес. Сега кога сме веќе запознаени со случајот на Исра, продуктивно е да ги разгледаме и ставовите на палестските феминистки кои бестрашно парадираа и бараа правда непосредно со нејзината смрт. Имено, како што медиумите пренесуваат, групите за правата на жените се залагаат за сеопфатен закон за семејно насилство дури од 2007 година. Меѓутоа палестинските власти го разгледуваат нацрт-законот за заштита на семејството од 2016 година па сè до ден денес, без значителен прогрес или потенцијален исход. Ихлас Суфан, кој раководи со засолништата за жртви на насилство во Наблус, во 2018 год. за Human Rights изјавува дека семејното насилството продолжува затоа што „нема правни или социјални пречки“ и насилникот „знае дека може да се извлече од тоа“.
Законот за семејно насилство треба да ги утврди обврските на властите кон спречувањето на таквиот вид насилството, при тоа да ги заштити преживеаните и да ги гони насилниците. Ова вклучува обука на полицијата за тоа како да го препознае и спречи семејното насилство, како правилно да ги спроведи истрагите и како да изгради доверба во заедницата, така што жртвите ќе се чувствуваат безбедни да побараат помош. Да се биде жена на место кое е во константна воена зона е исто како да се биде јагне во глутница волци. Женското тело во Палестина е бојно поле кон кое се нишанат сите рафали кои не добиле прилика да бидат испукани надвор. Во Палестина се војува долж женската утроба, за на крај хероизмот како машка одлика да им се препише на синовите, браќата и сопрузите. Нели подеднакво нè боли крахот на женските колена кои немаат сила да го издржат товарот на војната и деструктивниот идеализам? Денес викајте ме Исра. Да се викаме Ајша, Фатме, Асма… Денес, сите нека нè болат и телото и духот, да крвари животот од нас, заедно да калемиме светлина на мрак, нужно да западнеме во апорија.

Текстот на авторката е напишан како дел од обуката „Од мое гледиште“, којашто се одржа од 1 до 13 јуни, во рамките на фестивалот Прво па женско #9. Обуката беше организирана во соработка со феминистичката платформа Медуза.