Ќерка ми е опседната со сè што е розово и наменето “за девојчиња”. Уште пред да наполни две години почна да гравитира околу фустани со розови цвеќиња што им се нудат на девојчињата. Кога имаше три години и видовме група деца како играат фудбал, и предложив дека кога малку ќе потпорасне би можела да им се придружи.

„Фудбалот не е за девојчиња“, ми одговори цврсто убедена.

Внимателно и обрнавме внимание на фактот дека девојчињата, иако во малцинство, играат фудбал.
Таа беше категорична.

Сепак, таа е и пaлава, сака да се искачува и скока, а тоа се атрибути кои често им се припишуваат на момчињата. Нејзината детерминираност за тоа што треба да прават девојчињата и момчињата беа, на толку рана возраст, нешто неочекувано.

Но, со оглед на тоа колку световите на многу деца се родово поделени уште од раните денови, лесно е да се види како доаѓа до тоа.

Овие поделби може да се чинат невини, но со текот на времето, нашите родово поделени светови почнуваат да имаат трајни последици на тоа како децата растат и се доживуваат себеси, како и за одлуките што ги носат – и како се однесуваат во општеството во кое живеат.

Подоцна, идеите за родова поделба продолжуваат само да го охрабруваат општеството несвесно да промовира вредности поврзани со токсичната мажественост, што е лошо за сите нас, без оглед на тоа како се идентификуваме.

Како нашата опсесија со родот има толку трајни последици врз нашиот свет?

Идејата дека жените се интелектуално инфериорни во однос на мажите се сметаше за факт до пред неколку векови. Науката веќе долго време се обидува да најде аргументи што ја поддржуваат оваа претпоставка. Бројни студии демантираат многу од овие претпоставени разлики, а сепак нашиот свет останува тврдоглаво родово поделен.
Ако размислите малку подобро, не е изненадувачки кога ќе го земете предвид начинот на кој сме социјализирани уште како новороденчиња.

Родителите и старателите немаат намера да се однесуваат поинаку кон момчињата и девојчињата, но доказите покажуваат дека тие очигледно го прават токму тоа. Тој процес започнува уште пред раѓањето – мајките поинаку ги опишуваат движењата на бебето во матката ако знаат дека ќе добијат момче. Машките бебиња најверојатно ќе бидат опишани како „темпераментни“ и „силни“, иако, додека мајките не го откриле полот на бебето, немале такви впечатоци. Уште кога стана можно да се идентификува полот, преку скенирање, едно од првите прашања поставени од идните родители е дали ќе имаат момче или девојче. Претходно, формата и големината на стомакот се користеа за да се погоди полот, и покрај фактот дека нема докази дека тоа има било каква прецизност.

Посуптилни се различните зборови што ги користиме за да ги опишеме момчињата и девојчињата, дури и кога манифестираат идентично однесување. Додадете и родово поделени играчки во таа мешавина и тоа само ќе ги засили суптилните особини и хобија што претходно им се доделени на момчињата и девојчињата.

Начинот на игра на децата е од голема важност за нивниот развој. Преку игра децата ги развиваат своите вештини и интереси. Коцките го поттикнуваат талентот за градба додека, додека куклите поттикнуваат разбирање и грижа. Опсегот на искуства во играта е очигледно важен.

„Кога наведувате половина од популацијата на само еден вид играчки поврзани со конкретни вештини, тоа значи дека ќе развијат одреден сет на вештини или интереси“, вели Крисија Браун, професорка по психологија на Универзитетот во Кентаки.

Децата се однесуваат како мали детективи, се обидуваат да разберат во која категорија спаѓаат со тоа што постојано учат од околните. Веднаш штом ќе сфатат во кој род се вклопуваат, тие природно ќе започнат да гравитираат кон оние категории што им биле наметнати уште од раѓање. Поради ова, на околу две години, девојчињата повеќе гравитираат кон розови работи, додека момчињата ги избегнуваат.
Бев убедена во тоа од прва рака, кога моето тогаш двегодишно дете тврдоглаво одбиваше да облече нешто што и минимално го сметаше за момчешко, и покрај моите залудни обиди родово да не ја нагласувам нејзината облека на толку мала возраст.

Не е изненадување што децата од предучилишна возраст толку рано учат да се идентификуваат со родот. Родителите и пријателите на рана возраст имаат навика да им даваат на децата играчки кои се поврзани со нивниот род.

Штом децата разберат на кое „родно племе“ припаѓаат, тие почнуваат да реагираат повеќе на родовите етикети, објаснува Корделија Фајн, психолог од Универзитетот во Мелбурн. Тоа потоа почнува да влијае на нивното однесување. На пример, дури и начинот на кој е претставена играчка може да го смени интересот на детето за неа. Се покажа дека девојчињата се повеќе заинтересирани за типично „машките“ играчки ако тие се розови. Ова, сепак, има свои последици.

Ако им дадеме само на девојчиња, но не и момчиња, кукли и комплети за убавина, тоа ги тера да се поврзат со тие интереси. Момчињата можат да бидат наведени да претпочитаат поактивни интереси преку автомобили и алати. А сепак, момчињата очигледно сакаат да си играат со кукли и колички, само тие играчки обично не се купуваат за нив. Мојот син сака да игра со лулашка за кукла-бебе, исто како и неговата сестра, и сака да турка наоколу количка за играчки.

„Во првите години од својот живот, момчињата се многу грижливи и старателски настроени. Ние многу рано ги учиме дека тоа се „вештини на девојчиња“ и ги казнуваме кога тоа ќе го сторат“, вели Браун.

Ако момчињата од најраните денови се одвраќаат од играње со играчки што би можеле да ги доживееме како „за девојчиња“, тогаш тие можеби нема да развијат сет на вештини што веројатно ќе им бидат потребни подоцна во животот.

Ако нивните врсници ги обесхрабруваат да играат со кукли, додека истовремено ја гледаат нивната мајка како се занимава со одгледување деца, каква порака пренесува тоа во однос на тоа кому му припаѓа улогата да се грижи за децата?

И така, влегуваме во светот на „биолошкиот есенцијализам“, каде што на однесувањето му припишувме вроденост, иако често веројатно станува збор за нешто што може да се научи.

Играчките се една работа, но ососбините се трупаат во родовите стереотипи.

Родителите на момчињата честопати велат дека се палави и сакаат погруба игра, додека девојчињата се понежни и попитоми. Доказите сугерираат нешто поинакво. Покрај тоа, студиите покажуваат дека нашите сопствени очекувања обично влијаат на тоа како ги доживуваме другите и себе самите.

Родителите родово неутралните, лути лица ги доживуваат како момчиња, додека среќните и тажни лица им се припишуваат на девојчињата.

Мајките се повеќе склони да ги истакнуваат физичките атрибути на своите момчиња – дури и да им поставуваат поавантуристички цели отколку на девојчињата.

Тие, исто така, претеруваат при проценката на способноста за ползење на синовите во споредба со таа на ќерките, и покрај фактот дека не постои докажана физичка разлика.

И така, предрасудите на самите луѓе можат да влијаат на нивните деца и да ги зајакнат тие стереотипи.

Јазикот исто така игра силна улога – девојчињата, наводно, проговоруваат порано, што е мал, но видлив ефект, но тоа би можело да биде затоа што, според истражувања, мајките повеќе зборуваат со девојчиња отколку со момчиња. Тие исто така зборуваат повеќе за емоциите со девојчињата. Со други зборови, ние несвесно ги социјализираме девојчињата да веруваат дека тие се поразговорливи и поемотивни, а момчињата поагресивни и физички поактивни.

Браун објаснува дека е очигледно зошто овие заблуди потоа продолжуваат и понатаму во животот. Ние го отфрламе однесувањето што не се согласува со стереотипите што ги очекуваме. „И така, секогаш занемаруваме да забележиме кога момчињата седат во тишина и читаат книга или кога девојчињата трчаат гласно низ куќата“, вели таа. „Нашиот мозок има тенденција да ги прескокне информациите што не се во согласност со стереотипите.

Родителите, исто така, во обидите да пренесат родово неутрална порака, се посклони за девојчињата да купат играчки и облека што обично се продаваат за момчиња, но многу ретко обратно.

Ова само по себе дава интересен увид во тоа како го доживуваме родот.

Мажите секогаш се перципираат како доминантен и посилен род, што значи дека родителите, нагласено или не, ќе ги обесхрабрат момчињата да сакаат „женски“ работи.

Како што објаснува Фајн, „ние почнуваме да гледаме манифестации на родова хиерархија – момчињата почнуваат да реагираат на „стигмата “на женственоста дури и во овој ран период од детството“.

Ова открива зошто родителите се многу порелаксирани кога станува збор за девојчиња во момчешка облека, отколку момчиња во женска облека.

Или зошто, растејќи како „мажествена“ девојка, добивав позитивни коментари – никогаш не сакав кукли, но затоа сакав да качувам дрвја. Спротивното важи за момчињата кои се облекуваат или се однесуваат како девојчиња.

Да се биде перцепиран како девојче или да се изразуваат женски квалитети, го намалува статусот на маж – оние што го прават дури и заработуваат помалку.

Истражувачите на родот се согласуваат дека овие склоности се силно социјално условени – но тие сè уште не можат да се согласат околу тоа дали секое родово поделено однесување е вродено.

На пример, постојат докази дека девојчињата кои биле изложени на поголемо ниво на андрогени во матката претпочитаат играчки кои обично се перципираат како играчки за момчиња. Дури и во тој случај, истакнува Фајн, околината може да влијае на нивниот избор. Знаеме дека бебињата се исклучително чувствителни на социјалните знаци околу нив, дека можат многу рано да ги препознаат разликите.

Без оглед на тоа како се развиваат овие тенденции, возрасните и врсниците продолжуваат да условуваат и очекуваат одредени однесувања, создавајќи родово поделен свет со загрижувачки последици. На пример, кога девојчињата влегуваат во предучилишна установа за прв пат – нема родов јаз во математиката, но подоцна почнува да се зголемува кога нивниот учител и очекувањата од самите себе ќе влезат во игра. Ова е особено проблематично, затоа што овие засилени родови стереотипи се „спротивни на современиот принцип на родова еднаквост, каде што полот не треба да ги одредува вашите интереси или иднина“, вели Фајн.

Кога специфични играчки им се сервираат на момчиња на пазарот, тоа исто така може да го промени мозокот преку зајакнување на врските што учествуваат во, на пример, навигација низ просторот. И навистина, кога една група девојчиња три месеци играше Тетрис, областа на мозокот вклучена во визуелна обработка беше многу поголема отколку кај оние кои не ја играа таа игра.

Ако на девојчињата и момчињата им се наметнат различни видови хобија, природно следат промени во мозокот во склад со хобијата. Како што објаснува невронаучничката и писателка Џина Рипо од Универзитетот Астон, фактот дека живееме во родово поделен свет само по себе создава родово поделен мозок.

Исто така, се создава култура на момчиња кои се чувствуваат условени да се однесуваат во согласност со типично помажествени црти – нивните врсници би можеле да ги исклучат ако не се такви.

Ако се фокусираме на разликите, тоа исто така значи дека, како што вели Рипон, почнуваме да прифаќаме митови како оние што момчињата се подобри во науката, а девојчињата во воспитувањето деца.

Ова продолжува и кај возрасните.

Се покажа дека жените, на прашањето како го положиле испитот по математика, ги потценуваат сопствените вештини додека мажите ги преценуваат. Жeните се исто склони да поминат полошо на испитот ако им биде кажано дека нивниот пол, генерално, полошо го поминува тој испит.

Се разбира, ова исто така може да влијае на училиштето, факултетот и изборот на професија.

Уште позагрижувачка е идејата дека начинот на кој некои машки особини рано се истакнуваат и потоа се условуваат е поврзан со машкото сексуално насилство врз жените.

Знаеме, на пример, дека лицата кои вршат сексуално насилство имаат „висок степен на непријателски настроена машкост“, вели психологот Меган Мас од Државниот универзитет во Мичиген. Ова се верувања дека мажите се природно насилни, дека мораат да добиваат сексуално задоволување и дека жените се природно потчинети.

Истражувањата исто така покажуваат дека девојките кои се опседнати со принцези се позагрижени за својот изглед и се повеќе склони да се доживеат како објект – и да размислуваат на тој начин за себе, како за сексуален предмет “, вели Мас. Девојките кои имаа најмногу поени во „сексуализираните родови стереотипи“, исто така, ги потценуваат нивните особини поврзани со интелигенцијата.

Во раните фази, и девојчињата и момчињата покажаа дека ја сфаќаат привлечноста како „некомпатибилна со интелигенцијата и способноста“, покажа студијата.

Браун и колегите сега во студија од 2020 година тврдат дека сексуалните напади од страна на мажи врз жени се толку чести токму поради вредностите со кои ги условуваме децата.

Оваа социјализација доаѓа од комбинација на родители, училиште, медиуми и врсници. „Сексуалната објективизација на девојчињата започнува многу рано“, вели Браун. Една од причините зошто овие идеи за родовата поделба и претпоставките за себе сè уште постојат е делумно затоа што сè уште има редовни написи за вродени разлики во мозокот помеѓу мажите и жените.

Сепак, повеќето студии за скенирање на мозокот, кои не наоѓаат никакви разлики во родовите, воопшто не ни го споменуваат родот. Ова е познато како проблем „затворање на фиоки“ – кога нема да се најдат ефекти, тие ниту се споменуваат ниту се анализираат.
И, меѓу оние кои наоѓаат мали разлики, тешко е вистински да се покаже колкава улога игра културата или стереотипните очекувања.
Возрасниот мозок не може уредно да се категоризира како машки или женски мозок. Во студија која анализирала 1.400 скенирања на мозокот, невронаучничката Дафне Џоел и нејзините колеги откриле „значително преклопување помеѓу дистрибуцијата на жени и мажи во однос на целата сива маса, бела маса и анализираните врски“.

Тоа значи дека сме многу повеќе слични отколку што сме различни.

Едно истражување дури покажа дека жените кога играат видео-игра се однесуваат подеднакво агресивно како и мажите кога ќе им биде кажано дека нивниот пол нема да биде откриен, но помалку кога ќе им биде кажано дека водачот на експериментот знае дали учесниците се мажи или жени.

Од таму следува дека жените обично се сметаат за помалку агресивни и сочувствителни. Кога ги разгледуваме психолошките реакции на ситуации кои можат да предизвикаат сочувство, жените и мажите реагираат потполно исто, само од рана возраст жените се социјализираат така да дејствуваат подиректно.

Ова значи дека ако сакаме да се случи некоја значајна промена, луѓето прво мора да ги разберат нивните предрасуди и да лоцираат кога нивните предрасуди не се вклопуваат во однесувањето што го гледаат.

Дури и мали разлики во однос на тоа што очекуваат од девојчињата и што од момчињата со текот на времето се засилуваат.

Затоа, вреди да се запамети зошто луѓето се условени да мислат дека момчињата се понаситни и дека треба да забележиме случаи кога тоа не е случај. Ќерка ми е исто толку гласна – ако не и погласна – од нејзиниот брат, додека тој исто така сака да игра готвење.

Иако тие двајца не мора да бидат репрезентативни примери, тие исто така не се вклопуваат во нашите претстави за тоа какви се момчињата и какви се девојчињата. Во спротивно, ќе ми беше полесно да ја истакнам склоноста на мојот син да се искачува на сè и сешто, и љубовта на ќерка ми кон сè што е розово, занемарувајќи бројни случаи кога таа игра со автомобили, а тој игра со кукли.

Кога нашите деца неизбежно ќе започнат да ги истакнуваат родовите поделби, можеме да им помогнеме со ревидирање на стереотипите со други примери, како што е објаснување дека и девојчињата можат да играат фудбал, за да можат да играат и дека момчињата можат да имаат долга коса.

Ние исто така можеме да обезбедиме разновиден спектар на играчки кои не се поврзани со родот за кој се наменети.
„Треба да им обезбедиме што е можно повеќе можности на децата да имаат искуства што се спротивни на лавината на родово поделена игра“, вели Мас.

Ако не сме свесни дека сме послични од раѓање отколку што сме различни и соодветно се однесуваме кон нашите деца, нашиот свет ќе продолжи да биде силно родово поделен.

Не е лесно да се прекршат тие претпоставки, но можеби сите можеме да помислиме пред да му кажеме на мало момче колку е храбро и на мало девојче колку е нежно, скоро совршено.

Извор: BBC 

Мелиса Хогенбум е уредничка во BBC Rila и авторка на „Комплексот на мајчинството“