Или како сите, или ништо – Мајки и камионџии

„…и доаѓајќи до тоалетот забележувам дека штотуку
сум добила менструација, па јасно, нели, како порано не ми
текна, надуен стомак, тежина, нервоза, со тоа сè е објаснето,
со овој за мене сосем непотребен циклус.“

„…И одеднаш разбирам: никаква болест нема. Тоа сум само јас.
Со сето зло што ми припаѓа“
Или како сите, или ништо
„Мајки и камионџии“

Ивана, главен лик од истоимениот расказ од збирката раскази „Мајки и камионџии“ од Ивана Доброковова, својата (животна) женска приказна ја започнува со зборовите: „Во времето кога се родив, имаше толку многу накотени Ивани, како гниди, од Ивани се сопнувавте на секој чекор…“ преку кои ја отвара сагата за нејзините женски патешествија и тежината на тоа жената да се издвои од толпата и да ги прескокне очекувањата кои општествените дефиниции за нормалност и‘ ги налагаат; да се оттргне од сите сенки, духови и призраци кои ја прогонуваат, обидувајќи се да ја вратат назад во шаблонот на традицијата и исполнувањето на нечии замислени очекувања, кои очекувања се само одговор на нечии туѓи потреби.

Колку повеќе има исти, толку потешко се прифаќаат различните.

Нашата Ивана уште на почеток е свесна дека не само што не сака, туку не може да биде обична Ивана и да се претопи во сите Ивани, иако сите други Ивани биле забележувни и вреднувани повеќе од неа: „Мајка ми еднаш на родителски состанок гордо се исправила кога учителката почнала да зборува за тоа колку Ивана е паметна и вешта, колку е успешна, ама само до моментот кога станало јасно дека зборува за Ивана што седеше на клупата до мене, да, отсекогаш бев навикната дека за многумина бев другата, третата Ивана…“.

Оваа Ивана, „за жал“ не ги исполнувала условите да се вклопни во ниту една дефиниција за успешна, шармантна, вреднувана и женствена жена, а штом не ги исполнувала условите, се разбира, морало да се побара стручна помош: Со години траеше периодот додека мојата психијатарка на улицата Техелна успеа правилно да ми го постави лекарскиот третман, откако точно ги избалансира флуктуациите нагоре и надолу, за да не бидам премногу стишена и забавена, ама од друга страна, пак, ниту непримерно дива и весела, за да бидам под контрола, нејзина, на мајка ми, своја лична, и да не можам да полетам некаде далеку од каде би морале повторно да ме преселуваат на земјата или да ме исправаат пак на нозе, накусо, за да бидам своја на своето, ама само во рамките на разумните, точно определени граници: своја на своето одовде-донде.“

Светот преполнет со Ивани кои мечтаат за брак и семејство, за љубов и партнери, за забави и дружби ја отфрла и казнува Другата Ивана, бидејќи таа по се‘ се разликува од нив. Не мечтае за брак и семејство, туку одгледува многу цвеќиња од кои повеќето се отровни; наместо да биде опседната со партнери и љубов, таа е опседната само со коњи, грижата за нив и пишувањето роман за коњи; наместо да се грижи за својот изглед, таа заборава дека постои: Не сум дебела, туку само така пополнета, бев слабо дете, насекаде ми стрчеа коските, ама тоа е далечно минато, сега веќе немам јасни облини, сè е само приближно, иако сум тешка веројатно колку што треба. Никогаш не можев да си дозволам да купам убава облека, никогаш не вежбав, ама, за волја на вистината, и не се замарав со таквите нешта. Не, не мислев дека се суштински само внатрешните вредности, туку едноставно немав причина за тоа. Од друга страна пак, Ивана сака да го казни светот што ја отфрла од себе како диво месо со тоа што не попушта пред очекувањата на другите. Затоа, додека повеќето ја знаат како мирна, повлечена и тивка Ивана и тоа и‘ го очекуваат постојано од неа, таа на нејзиниот омилен коњ, во јавачкиот клуб кадешто ги чисти шталите, ќе му го расчеричи стомакот со нож, по што сите ќе почнат да бараат стручна помош за Ивана, бидејќи еве, не ги исполнила ни тие очекувања на тивка, мирна и повлечена Ивана.

Отфрелноста од „нормалниот“ свет ја попопнува со цвеќињата: Ама притоа на растенијата не им негодувам, растенијата ги сакам, не поради убавината на нивните цветови, како повеќето луѓе, ниту поради миризбата, туку веројатно поради таквата нивна привидна неподвижност, неменливост, која ме смирува, и исто така поради нивната приспособливост кон страдањето, не е толку лесно да го повредиш растението, ако му ја скршам гранката, нема ниту да испушти воздишка, од раната нема да потече крв, речиси и како да не го видело тоа, ќе нарасне друга гранка, ништо не се случило, можам и цело да го исечам, ако остане коренот в земја, ќе пркне одново, а ако го истргам сосе корењата, пак нема да ми се налути, нема во последните мигови од животот пресметливо да ме гледа, нема да се брани, да се бори да преживее, а мене ќе ми биде згора на тоа за миг жал, само за миг, потоа веднаш ќе забо равам на тоа, ќе го бапнам во најлон кеса, ќе го изнесам во дворот кај контејнерот, и наредниот ден ќе си купам ново, поубаво, подобро.“

Отфрленоста, поготово ако доаѓа од неисполнување на наметнатите улоги од околината и општеството влијае на психичкиот развој кој прави да се чувствуваш помалку вреден, некорисен. А штом си помалку вреден, со што си го заслужил животот? Ивана не ја мачи сознанието за нејзината безвредност, туку ја мачи тоа што нејзиниот начин на живот го сметаа како болест и сакаа да ја излечат: „Мамо, имам триесет и една година, возрасна сум, можам да одам каде што сакам. Аха, не зборувај, тогаш зошто немаш сопруг, деца, работа, зошто живееш кај мене штом си толку возрасна, како што тврдиш?“ Нејзината различност, не ја натера да посегне по тоа да се обиде да се самоубие, туку ја натера моменот кога се исплаши дека станува ко останатите, дека се претопила со светот и во него: „Денес веројатно можам да кажам: лековите знаат да го залепат човека, иако многу делчиња попатно некаде и се загубиле.“

Ивана, триесет и една годишна жена, која го изгубила својот химен јавајќи на коњ без да знае што значи тоа, со дијагноза на депресија, без ниту една љубовна врска, опколена со отровни цвеќиња и постојан надзор на својата мајка, оставена на инвалдиска пензија и краткорочни хонорарни ангажмани е женски лик што и самата за себе си кажува: „…И одеднаш разбирам: никаква болест нема. Тоа сум само јас. Со сето зло што ми припаѓа“