Stella е невладина организација која придонесува кон подобрен пристап до образовни и работни можности за девојките и жените. Преку Менторската мрежа за образование, Stella нуди лично менторство и служи како алатка за споделување на образовни и професионални можности. Со тимот на Stella разговаравме за менторската мрежа и заклучоците од дискусиите во заедниците, женската солидарност и пречките со кои се соочуваат жените и девојките во Македонија во образовната и работната средина.

Стела постои точно една година. Како се роди идејата за овој проект?

Се започна со разговори на Skype, есента 2016. И покрај тоа што во тој период бевме ситуирани на различни места низ светот, ние не заборавивме дека многу девојки и жени во Македонија ги немаат истите можности, околности и/или поддршка која ние сме ја имале. Почнавме да истражуваме кои се клучните проблеми во ова поле во Македонија и бевме изненадени кога сфативме дека еден од најприсутните феномени е дека огромен број од жените кои успешно завршуваат високо образование, подоцна не се вклучуваат во пазарот на трудот. Ова нé натера да размислуваме за позадината зад овој проблем, водејќи нé кон препознавање на важната улога на механизмите за поддршка при пристапот кон образование и професионални ангажмани. Ова нé доведе до основање на професионална менторска мрежа.
Меѓудругото, бевме свесни дека родовата нееднаквост е структурален и општествен проблем. Па така, започнавме со организација на дискусии во заедниците низ општините во Македонија, сé со цел да започнеме теренска дискусија и да директно од жените слушнеме кои се проблемите со кои се соочуваат и како мислат дека може да се решат. На овој начин исто така сакавме да допреме до девојки и жени кои во друг случај можеби не би нé исконтактирале преку менторската мрежа.

Што би издвоиле од 2018 и од целокупното искуството со Стела, што според вас е значаен придонес кон родовата еднаквост во Македонија?

Особено сме горди на нашата менторска мрежа која е единствена од ваков тип во Македонија и има за цел да им го олесни пристапот на девојките и жените до соодветно образование и вработување, да пренесе знаења и искуства, со цел полесно соочување со пречки и донесување подобри одлуки. 70 менторки и 39 менторирани од Македонија, Косово, Србија, САД, Германија и Италија се дел од мрежата.

Организиравме 12 дискусии со 36 говорнички од различни етнички припадности и професионална позадина во различни општини во Македонија и креиравме сигурна и пријателска средина за околу 200 жени и девојки отворено да дискутираат на теми кои не се толку застапени во јавноста и да споделат искуства кои претходно немале можност/не сакале да ги споделат.
Ова беше особено значајно, од аспект на отворање дискусии во помалите заедници, каде ова прашање воопшто не се поставува.
Многу сме задоволни кога дознаваме дека жените се благодарни за постоењето на Стела, како за менторската мрежа, така и за дискусиите во заедниците. Подготвеноста на жените да бидат проактивни, да се појават на нашите дискусии и искрено да зборуваат за своите грижи е нешто што навистина се истакна во 2018. Знаејќи дека овие напори се правени во време на глобални движења чија цел е ставање на гласот на жените во фокус е исто така нешто што ни дава уште повеќе храброст и мотивација.

Кои се предизвиците со кои се среќававте во текот на годината?

Сакавме да има повеќе мажи кои би присуствувале на дискусиите на заедниците и кои активно би се вклучиле со поддршка на оваа иницијатива. Родовата еднаквост не е само „женско прашање“, напротив, им припаѓа на сите нас како заедница.

Исто така се надеваме дека ќе видиме повеќе отворени заложби и можности за жените, и се надеваме дека следната година и самите жени повеќе ќе се охрабрат да посегнат кон подобрување на својата позиција од општеството. Овие дискусии, се надеваме дека ќе ги охрабрат низ тоа понатаму.

Кои беа вашите впечатоци од дискусиите во заедниците, дали жените имаат различни потреби во различни региони и од различни етнички/религиозни позадини во Македонија? Дали може да се донесат некои генерални заклучоци за моменталната состајба во Македонија врз база на овие дискусии?

Еден од клучните проблеми со кои постојано се соочуваме е сексуалното вознемирување на работа и универзитетите. Ова е прашање кое ги надминува возраста, професијата, етничката припадност, регионот…Тоа покажува колку е сериозно ова прашање во нашата земја и колку нашето општество не успева да обезбеди безбедна работна средина за жените.
Недостаток на поддршка од семејствата или особено сопружници/партнери е друга тема која се провлекува низ нашите настани. Најчесто, жените стануваат градоначалнички, отвораат бизниси, започнуваат докторски студии и покрај недостатокот на поддршка од нивниот партнер и/или семејства. Тоа е, секако, многу тешка позиција за една личност. Замислете само една секунда колку е тешко кога лицето кое најмногу го сакате и со кое го споделувате својот живот, индиректно ви кажува “не си доволно добра за да го направиш тоа”. Ние сме импресионирани и ги поздравуваме напорите на сите овие жени кои не застануваат поради такви сомнежи или бариери и продолжуваат во стекнување на позиции во бизнисот, во политиката, во академијата, во војската, итн.
Жените во руралните средини се соочуваат со поголеми бариери во економски, социјален и културен поглед. Ова нѐ мотивира за оваа година да работиме напорно во тие области и да се обидеме на различни начини да ги отвориме патиштата за овие жени.
Затоа, можеме да кажеме дека женската менторска мрежа на Стела не е само група жени кои се таму за да обезбедат професионална поддршка за образование и кариера, туку и мрежа за поддршка за надминување на секојдневните општествени и приватни пречки и притисоци со кои се соочуваат жените во Македонија.

Во сржта на менторската мрежа Стела е концептот за женска солидарност и меѓусебна поддршка (професионална и лична) помеѓу жените. Зошто сметате дека ова е важно за нашата средина (и глобално) денес? Каква промена очекувате да создаде?

Ние гледаме и преку менторската мрежата и од нашите дискусии, дека солидарноста помеѓу жените, но и кон жените, е неопходна. Во разговорите што ги имавме низ различни градови и села во Македонија, жените споделија длабоко лични приказни за предизвиците со кои се соочуваат, почнувајќи од инхибициите што им ги наметнува традицијата, до искуства за вознемирување на работа.
Со сите овие случаи, стана очигледно преку нашите дискусии, дека солидарноста и заедничкиот простор и разбирање каде жените можат да разменуваат искуства е клучно за жените да ги надминат овие прашања или би биле многу важни таму каде што нема. Ние ги гледаме нашите напори како дел од формирањето на оваа солидарност. Фактот што многу жени се подготвени да ги споделат своите приказни, а и многу жени и девојки се спремни да бидат менторирани и да бидат менторки, покажува дека постои потреба за таква солидарност. Промената што очекуваме да ја видиме е тоа жените да бидат ослободени да зборуваат, да бидат слушнати и ќе се чувствуваат легитимно во барањето на нивните права.

Солидарноста е особено важна и во професионалната средина. Доколку жените би чувствувале поголема поддршка за своите професионални одлуки, работите би биле поинакви. Нашата менторска мрежа е само една од алатките преку кои целиме да се создаде култура на солидарност во професионалните односи, кои се рефлектираат понатаму и во личниот развој. Се надеваме дека ќе проднесеме до промена со самото актуелизирање на тоа колку емпатијата, разбирањето и поддршката влијаат врз нечиј прогрес.

Кои жени ве инспирирале (директно или индиректно) во професионална смисла?

Ние сме длабоко инспирирани од секојдневните хероини што ги сретнавме низ целата земја. Преку нашата работа со Стела, се сретнавме со толку многу жени од Македонија и пошироко, кои имаат постигнато толку многу во нивните кариери: многу од кои ги немаме сретнато пред Стела. Затоа, не само што Стела воспостави мрежа на ментори, туку исто така стана извор на многу инспиративни жени на кои можат да се огледуваат помладите генерации.
Членовите на тимот на Стела самите се инспиративни; жени кои и покрај тоа што се од мала земја со ограничени можности, успеале да влезат во најдобрите светски универзитети, најголемите организации, работејќи заедно со и како креатори на политики…

Што би споделиле со девојките и жените кои тукушто ја започнуваат својата академска/професионална кариера?

Не се плаши од неуспех. Контактирај ја Стела. Изгради мрежа за поддршка околу тебе со жени кои се повеќе од среќни да те поддржат. Ако ти оди добро, помогни им на другите жени околу тебе да го постигнат својот потенцијал.