Skip to content
  • За нас
  • Контакт
Menu
  • За нас
  • Контакт
Facebook-f Instagram
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • MЕДУЗА TV
Menu
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • MЕДУЗА TV
Search
Close
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Како да ги украдеме женските митски ликови
Со своето (женско) препрочитување на ликовите на Пенелопа и Деметра, Кавареро ги ослободува од стисокот на патријархалното имагинарно

Во последните неколку децении од минатиот век, во екот на вториот феминистички бран, феминистичката критика започнува да го преиспитува западниот филозофски канон и дискурсите на големите филозофи кои се далеку од родово неутрални и да го мапира нивното влијание во дискурсот и симболиката на западната патријархална мисла.

Целта или задачата на феминистичкото препрочитување на филозофските класици и историјата на филозофијата е (1) да ја покаже ексклузијата на филозофките од канонот, (2) да се спротивстави на негативниот третман на жената во канонизираните филозофски текстови и (3) да ги присвои или украде женските ликови од патријархалното имагинарно за да ги претолкува и преобрази низ едно поинакво женско читање.

Токму со една ваква „кражба“ се бави и италијанската мислителка Адриана Кавареро (р.1947) во нејзинaтa книга Наспроти Платон: женските фигури во античката филозофија (Nonostante Platone. Figure femminili nella filosofia antica)¹ објавена во 1990 год. Во неа, Кавареро свесно и промислено ги „краде“ женските (митски) ликови на Пенелопа, тракиската слугинка, Деметра и Диотима од контекстот во кој ги вкоренила Платоновата/западната филозофска/патријархална мисла. Во Воведот, таа ни ја открива својата техника:

„Ќе ги украдам женските фигури од нивниот контекст, оставајќи ѝ на расцепената ткаенина да ги покаже јазлите кои го држат концептуалното платно кое го затскрива првобитното злосторство*“ (5). *за првобитно злосторство, најпросто кажано, Кавареро го смета напуштањето на културата кон Големата Мајка и свртувањето кон патријархалниот симболички поредок.

Со оглед на тоа што интерпретациите на Кавареро во оваа книга се доста темелни и комплексни и вклучуваат детална критика на Платоновата филозофија и школа, доволно е за почеток да ја видиме нејзината техника во пракса низ две женски фигури (Пенелопа и Деметра).

Во своето читање, Кавареро се повикува на теоријата за сексуалните разлики (sexual differences) под влијание на француската феминистка и поструктуралистичка филозофка Лис Иригаре (р.1930). Според Иригаре, западниот симболички поредок (кој според неа и Кавареро се утврдува во филофската мисла од Платон па наваму) е основан врз сексуална хиерархија во која жената е конструирана низ дискурсот и имагинарното како негација, спротивност или другост во поглед на мажот и неговата универзалност/неутралност. Женскиот пол станува подвид на машкиот кој стои на местото на универзалниот човек (Universal Man), а кој Кавареро го нарекува „апсолутна апстракција на маскулинитетот“.

Како резултат на тоа, на жените им се оневозможува да ја реализираат својата засебност, субјективност и создавачка/креативна моќ. Иригаре, а подоцна и Кавареро, инсистираат кон креирање на позитивна позиција на женскиот субјект и негово алтернативно симболичко претставување и препознавање во новиот женски јазик/дискурс. Ваков импулс за нов женски јазик среќаваме и кај француската писателка Хелен Сиксус (Hélène Cixous) која во својот есеј „Смеата на Медуза“ (Le Rire de la Méduse, 1976) вели дека ако жената отсекогаш дејствувала од внатрешноста на дискурсот на мажите, кои како означители ја бришат и задушуваат нејзината особеност, сега е време таа да ја запоседне и дислоцира оваа територија, „да го гризне јазикот со сопствените заби и да измисли за себеси дискурс во кој ќе се вовлече“ (14).

Водена од ова сфаќање за положбата на женскиот субјект во западната патријархална мисла, Кавареро ја започнува книгата велејќи дека на жената ѝ недостасува „митска фигура која би можела да ја престави како женска субјективност способна да заземе форма во рамки на нејзиниот сопствен симболички поредок“. Наместо тоа, таа е принудена „да се препознае себеси во имагинарното на другиот“, а единствената награда за овој „бесцелен труд“ и акомодирање е тоа таа да биде овековечена во „приказ на другоста“ (3). Кавареро решава да ги украде овие ликови и да ги вметне во новата женска мисла, женска симболика и женското имагинарно.

Првата митска жена која добива ново симболичко значење низ читањето на Кавареро е Пенелопа, жената на Одисеј. Кај Платон, а понатаму и во западната мисла и патријархалното имагинарно, Пенелопа ја среќаваме како симбол на верност и преданост. Во Хомеровата „Одисеја“, Пенелопа 20 години го чекала маж ѝ да се врати од Тројанската војна и за тоа време одбила дури 108 додворувачи служејќи се со разноразни трикови. Во еден момент, таа им рекла на додворувачите дека мора да го исткае својот разбој пред да одбере нов маж, но секоја вечер, расплетувала дел од разбојот за да си купи дополнително време.

Кавареро ѝ припишува поинаква функција на повторливата активност на Пенелопа и во неа наместо лековерна послушност гледа субверзивен отпор кон патријархалниот свет во кој е заробена и во кој нејзиниот простор на битствување е ограничен – наспроти пространствата, авантурите и искуствата кои му се достапни на Одисеј. Што ѝ преостанува на Пенелопа освен да создаде алтернативен простор за себе? „Преку бескрајното ткаење и разврзување [Пенелопа] го дефинира сопственото место, кадешто таа е ничија жена“ (12).

Ова место, Кавареро го нарекува „соба на непробојно време“ (17) зашто не одговара на ниту еден од двата коцепти за време кое го имале старите Грци: време за работа и акција (кое им било туѓо на жените) и време за одмор и грижа (нивниот примарен локус). Во раскажувањата на Хомер, Одисеј е во средиштето на акцијата која е надвор од домот, која е толку непостојана и непредвидлива што заслужува да биде запишана и овековечена во легенда.

Пенелопа и нејзините помошнички, пак, се „недопрени од непостојаноста на мажите“ (16), но наместо да се покорат на зададената улогата и нивната историја да остане незапишана (бидејќи е постојана и предвидлива), тие се повлекуваат во новоотворениот простор во кој го растураат не само разбојот туку и нишките во кои ги замотал патријархатот. Во оваа непробојна соба до која мажите немаат пристап, жените „си припаѓаат една на друга комплетно и апсолутно“ (16) и таа близина дозволува секоја жена да се препознае себеси во друга жена, а Кавареро ја нагласува токму оваа потреба за препознавање и актуелизирање на женските искуства. Ѕиркајќи во собата, таа ги гледа како се смеат, сплотени, ослободени, како ја откриваат „радоста да бидат една со друга, да работат и размислуваат заедно“ (22). Успехот на Пенелопа лежи во нејзината моќ да се изземе од предодреденоста на нејзинот живот и барем за кратко да создаде своја реалност.

Во третиот дел од книгата, Кавареро го критикува патријархалното толкување на божицата Деметра, за чие име Платон во Кратил вели: „Изгледа дека Деметра го добила името по храната што ја подарува (didousa) како мајка (meter)“ (404б). Од самиот старт, вели Кавареро, се губи исконската моќ на Деметра како извор на живот и плодност. „Овде, мајката е негувателка: таа дава храна со која се грижи за и го штити животот. Но, таа не е ниту извор на живот ниту пак чувалиште на тајна која ја пренесува на целиот жив космос“ (57).

Понатаму, митот за Деметра раскажува како нејзината ќерка Кора (Персефона) ќе ѝ биде украдена со измама и однесена во подземниот свет каде ќе му стане сопруга на богот на подземјето, Ад. Деметра е избезумена и од очај престанува да раѓа, со што целата земја станува јалова. Ваквата закана од која зависи опстанокот на човечкиот род ќе го натера Ад да ѝ дозволи на Кора повремено да се враќа во горниот свет. Во овој (топол) период, земјата ја враќала својата плодност, а потем повторно станувала јалова во зимскиот период, кога Кора се враќала во подземјето.

Според Кавареро, централната тема во митот за Деметра не е само нејзината создавачка моќ, туку и моќта да престане да раѓа тогаш кога ќе посака (59). Од една страна, таа е симбол за „мајчиниот континуум“ (59) и „женскиот корен на секое човечко битие“ (60), но таа исто така ја има одлучувачката улога во тоа дали и кога ќе раѓа. За овој автономен женски субјект, продолжува Кавареро, „чинот на раѓање е прерогатив вкоренет во нејзината моќ – а поради тоа и во нејзиниот избор – да го изведе“ или не (64).

Во остатокот од анализата, Кавареро го критикува насилството во митот, односно грабежот на Кора од страна на машкиот поредок, со што таа не е повеќе ќерка туку сопруга (таа дури вели дека ваквото симболично насилство не е туѓо и за нашето време, а како пример го посочува преземањето на машкото презиме). Оваа епизода Кавареро ја толкува како „прекинување на погледот помеѓу мајката и ќерката“ (63) од страна на машкиот субјект кое е толку карактеристично за патријархалниот симболички поредок и во кој таа гледа посериозни последици. Овој поредок секогаш наоѓа начини да го оневозможи женскиот поглед кој за Кавареро е особено важен медиум за размена на женските искуства (себе-препознавање во другата; нагласување на женската различност) со тоа што ги дислоцира жените и ги става во служба на патријархатот. Таму, наместо да бидат дел од женскиот симболички поредок, процесите како раѓање, израснување, грижа и хранење на децата добиваат поинаква симболика во туѓото имагинарно и се користат за доминација и контрола врз жените, а моќта на мајчинството се сведува на репродуктивна функција и речиси механичка продукција на тела запишана во некакви закони на природата (66-7).

Во финалната фаза, Деметра мора да го прифати компромисот периодично да ја гледа својата ќерка. Мајчинството/раѓањето се впишуваат во сезонскиот ритам, „како ‘природен’ механизам кој дава изглед на потреба. Овој механизам се чини како да е во хармонија со менструалните циклуси како дел од женското искуство. Меѓутоа, тежнее да го претстави самиот циклус не како структурен услов за репродуктивниот избор, туку како норма која бара и припишува репродукција“ (67). Но, митот не ја спречува Деметра да ја секне својата плодност.

Со своето (женско) препрочитување на ликовите на Пенелопа и Деметра, Кавареро ги ослободува од стисокот на патријархалното имагинарно. Женските митски фигури од кои Платоновата филозофска традиција створила свои симболи на верна сопруга или родилка-негувателка, кај Кавареро стануваат автономни и субверзивни субјекти со кои таа прави дупки во платното и отвара простори за отпор кон патријархалниот поредок и еманципација на жените. Растурениот разбој и јаловоста се аномалии кои платното на патријархалното имагинарно успеало да ги замаскира во божемниот универзален наратив, но (поучена од Пенелопа?) Кавареро се враќа назад за да ги одврзе женските субјекти од овој контекст и да ги вткае во новосоздаденото женско имагинарно:

„Не ги украдов фигурите од нивниот контекст за да ги оставам туку така да лебдат во воздухот. Напротив, ги украдов за да ги преселам соодветно во композициското платно на женскиот симболички поредок кој е спремен да го преграби напливот на гестови на другите жени ткаачки. Јас само сакав да одберам неколку нишки и да исцртам неколку слики. Можеби понекогаш инсистирав да му дадам изглед на целост на она што е само фрагмент. Но знам дека еден кон-текст (местото кадешто текстот води дијалог со други текстови) не може да биде создаден од една единствена жена.“ (8)

Техниката со која се служи Кавареро при препрочитувањето на овие митски женски фигури би можела да се примени на кој било женски лик чиешто значење за своја одредница ја зема патријархалната симболичка рамка (чиј зачеток таа го лоцира во Платоновата филозофија). Кавареро ги соголува женските ликови, вадејќи слоеви наталожени толкувања, како да се работи за прстени на кромид (според метафората на Ролан Барт) и како што вели нејзината преведувачка Рози Браидоти, ги чита „како жена која чита жени-во-текст“ (Вовед, XII). Нејзините алатки остануваат за жените ткаачки на новото време и имаат за цел да ги вооружат за грабежот и освојувањето на патријархалното имагинарно.

 

 

 

 

 

¹Извадоците од книгата се преземени од англискиот превод In Spite of Plato: A Feminist Rewriting of Ancient Philosophy и преведeни од страна на авторката

НАПИШАНО ОД:
  • Душица Лазова
  • May 7, 2021
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
(О)станување уметници
Кон „Птицата во мене лета каде што ќе посака“.
  • Од Калиа Димитрова
  • КВИР, ФЕМ 101
Крајно време е за прва квир лектира
Образованието нема избор освен да ги следи најдобрите примери
  • Од Лени Фрчкоска
  • ДИЈАЛОЗИ, ФЕМ 101
Жените во политиката во ранливи средини:Интервју со Рошика Део
Вистинската солидарност се јавува меѓу жените кои ја формираат заедницата, и тоа жените од кои најмалку ја очекувате. Важно е да се потроши време за градење на солидарност, бидејќи кога жената се кандидира на избори, без разлика дали победува или не, таа и олеснува на следната жена која ќе се појави.
  • Од Сара Миленковска
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Мизогинијата упатена кон убавите жени
Кон „Моето тело“ на Емили Ратајковски.
  • Од Елена Гаговска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Феноменот на фемцел културата
Само уште еден тренд, штетно романтизирање или иронична и самосвесна критика? Елена Кузмановска пишува за фемцел трендот кој ги преплавува социјалните мрежи.
  • Од Елена Кузмановска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Како е да старееш како геј во Србија
Додека сте помлади и здрави, некако се борите со стигмата и ограничувањата што ги чувствувате како геј личност. Во староста сè опаѓа, сè е потешко, кругот на пријатели се стеснува и мрежата за поддршка опаѓа
  • Од Лени Фрчкоска
  • ФЕМ 101
Чувајќи ја Франка: Работа околу нега и грижа за време на Корона
Добивањето нега не би требало да биде само луксуз за богатите и повремен комфорт за средната класа, туку пристапна до сите деца и родители. Истовремено, работниците на грижа и нега би требало да се ценети и, се разбира, добро платени.
  • Од Елена Гаговска
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
„Згодна маратонка го истрча полумаратонот по гаќички“. Tоа што освои прво место е второ.
Родовите норми и стереотипи се овековечуваат и зајакнуваат преку неурамнотеженото и патријархално медиумско претставување на жените и мажите во спортот.
  • Од Ангела Рајчевска
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Фактот што не знаеме доволно за матката ни штети на сите нас
Очајно е потребно да станеме подобри во разговарање за репродукција на искрен и отворен начин. Затоа што ако одбраната на вашата позиција бара да се потпрете на невистини, тогаш можеби треба да се запрашате дали воопшто се работи за одбрана.
  • Од Гала Насева
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
ГУЖ#2 Колет (филм & личност)
Во подоцнежните години од животот Колет забележува: “ Колку убав живот имав. Посакувам само да го реализирав и поскоро.“
  • Од Тимот на Медуза
  • ФЕМ 101
Дали знаеш?
Видео кампањата за подигање на јавната свест за превенција, заштита и намалување на дискриминација врз жената.
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Неутрално дебела
Бунтот кон правилата го почнав со тоа што го преземав назад зборот дебела од оние кои го користеа за да ме повредат.
  • Од Вања Кирова
  • КВИР, ПЛОШТАД, ФЕМ 101
Џудит Батлер: Треба да ја преиспитаме категоријата жена
Авторката на револуционерната книга Gender Trouble вели дека не треба да се изненадуваме кога категоријата жени се проширува и ги вклучува и транс жените.
  • Од Лени Фрчкоска
  • КВИР, КУЛТУРА, ФЕМ 101
Митот за геј изобилството: како ТВ индустријата продава современа квир елита
Дали поголемиот диверзитет и вклучувањето на квир ликови во новите верзии на „Озборувачка“ и продолжението на „Сексот и градот“ се знак за напредок или пропаганда за (не)постоењето на современа квир елита?
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, МОЕ ТЕЛО
Мајчинството (не) е за секого
Филмот ја прикажува голата вистина за општество кое не покажува разбирање кога жените ќе направат нешто што не е во склад со наметнатите очекувања и норми.
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Бев сексуално нападната и зошто не се плашев да зборувам за тоа
„Молчи, не кажувај“, „Машките ќе си бидат машки“, „Срамота е, не се глупирај!“ и ред други изговори се едни од најчестите причини, покрај стравот, зошто жртвите на сексуално насилство не пријавуваат и не преземаат ништо.
  • Од Дамјана Видическа
  • ФЕМ 101
Можна ли е достоинствена дигитална интимност?
Потребно е како нација да научиме како правилно да ја уважуваме интимноста, и како правично да ги казниме злосторниците кои ги загрозуваат жените.
  • Од НИКОЛА ДОНЕВ И РАДОВАН СПИРИДОНОВ
  • ДИЈАЛОЗИ, КУЛТУРА, МОЕ ТЕЛО
Цели генерации девојки пораснаа заедно со ППЖ: Интервју со Тиииит!Инк
Евоцирање на спомени од Прво па женско 2019
  • Од Калиа Димитрова
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Викторија #1
Изложба на фотографии по повод 16 дена активизам против родово базирано насилство
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Викторија #2
Изложба на фотографии по повод 16 дена активизам против родово базирано насилство
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Со операцијата за потврда на родот конечно ќе можам да живеам слободно
И покрај тоа што сум редовно вработена како застапник и активист за трансродови права во граѓанскиот сектор и редовно плаќам здравствено осигурување, државниот здравствен систем не ги признава и компензира трошоците за ваква операција.
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Дали Академијата мисли дека филмот Little Women се режираше сам?
Време е да се фрлат номинациите за Оскар оваа година директно во оган.
  • Од Гала Насева
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Како Твитер ги замолчува жените
Времето сѐ појасно покажува дека социјалните мрежи не се ниту сојузник, ниту безбедно место за ранливите групи
  • Од Тања Милевска
  • МОЕ ТЕЛО, ПЛОШТАД, ФЕМ 101
Ова веќе нема да го толерираме: Протести против сексуалното вознемирување и напади во училиштата во Косово
Протестите беа придружени со акции на социјалните мрежи каде жени и девојки, главно анонимно, споделуваат лични сведоштва на сексуално вознемирување и напади во училишта, на работа и на улица.
  • Од Тимот на Медуза
  • ФЕМ 101
Проблемот кој нема име
Извадоци од поглавјето од книгата Женската Мистика (The Feminine Mystique, 1963), Бети Фридан
  • Од Гала Насева
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
#ThisIsNotConsent
Скандалозна судска одлука предизвика стотици девојки во Ирска да објавуваат фотографии од своите танга гаќички со моќна порака
  • Од Лени Фрчкоска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Телото и (постхуманистичките) феминистички практики во фокус на Венециското биенале
Претставувањето на телата и нивните метаморфози, односот помеѓу поединците и технологијата и врската помеѓу телата и Земјата се само дел од темите на овогодинешното Биенале.
  • Од Тимот на Медуза
  • КВИР, ФЕМ 101
Лудиот астронаут со родово-квир пресврт
Квир телото како место на можности и отпор во расказот „Да и Гомора“ на Семјуел Делејни
  • Од Душица Лазова
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Пoстпородилна депресија
Додека ја доев ќерка ми замислував како ја фрлам од прозорец
  • Од Лени Фрчкоска
  • ФЕМ 101
Проблемите на лезбејската заедница се продлабочуваат: 26 Април – Ден на лезбејската видливост
Овој ден не смее да остане само потсетување за постоењето на заедницата, туку да биде поттик за насочен активизам кон надминување на проблемите и предизвиците со кои заедницата се соочува.
  • Од Тимот на Медуза
  • ДИЈАЛОЗИ, КУЛТУРА, ФЕМ 101
Маша Сеничиќ: Просторот е своевиден модел за нашите сеќавања
Поезијата не мора да се менува, но би било пожелно да преплави некои неочекувани предели. Движењето, во секој случај, останува во нејзината срж.
  • Од Душица Лазова
  • MЕДУЗА TV, КУЛТУРА, ПЛОШТАД, ФЕМ 101
Сексуалните малцинства, родот и медиумите
Медиумските дискурси не се огледало, туку активни креатори на нашата реалност.
  • Од Тимот на Медуза
  • ПЛОШТАД, ФЕМ 101
Писма од Украина (прв дел)
Ги споделуваме написите од дневниците на неколку девојки и жени од Украина, од првите денови на руската инвазија.
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
„Сестри“: Филм кој треба да е лектира на сите средношколци
Фантастичен филм кој прикажува како мизогинијата се манифестира во животите на средношколците денес, кои повеќе од било која генерација активно користат социјални медиуми.
  • Од Елена Гаговска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
BeFem’s Feminist Fighters
Колку сте запознаени со BeFem, српскиот фестивал за феминистичка култура и акција, кој го имаше своето 9 издание овој месец?
  • Од Калиа Димитрова

Момент...

No more pages to load

1 2 … 15 Next »

Категории

ФЕМ 101
КУЛТУРА
МОЕ ТЕЛО
КВИР
ДИЈАЛОЗИ

Корисни линкови

ЗА НАС
КОНТАКТ
БЕСПЛАТНА ПРАВНА ПОМОШ

Copyright © Медуза 2023 | Developed by MASIVA

Scroll to Top
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • ЗБОР
  • ПЕСНА
  • MЕДУЗА TV
  • ЗА НАС
  • КОНТАКТ
Menu
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • ЗБОР
  • ПЕСНА
  • MЕДУЗА TV
  • ЗА НАС
  • КОНТАКТ
Facebook-f Instagram