Класично анонимни: Старите вредности во современата класична музика

Музичката уметност секојдневно се развива, менува и прилагодува. Професиите поврзани со музиката стануваат подостапни од било кога за оние со музички капацитети и афинитети. Кога зборуваме за западноевропската традиција на класичната музика може да се забележи дека овој вид на музика сè уште се негува и изучува, а најверојатно тој тренд ќе продолжи и во иднина. Цврсто ја одржуваме врската со традицијата на класичната музика, но и во едно современо општество можностите за жената во оваа сфера сè уште се нееднакви.

Иако сè почесто имаме шанса да слушаме и гледаме музичарки на сцена како диригентки, композиторки, вокално-инструментални изведувачки, сепак појавата на жена на сцена во такви улоги сè уште претставува изненадување за публиката која е навикната и веќе програмирана да очекува диригент на сцена или да прочита во програмата дека делото е напишано од композитор.

Кога се разговара за положбата на жените во сферата на класичната музика се јавува чувство дека жената како музичарка е најприфатена во полето на оперската уметност, но таа во дваесет и првиот век твори во сите полиња на музиката: се јавува како композиторка, деец во музикологијата, диригентка, изведувачка – и тоа не само на оние инструменти кои се обележани со назнака „нежни“ и „погодни“ за жените (харфа, виолина, флејта, пијано), туку и како инструменталистка на сите дувачки, гудачки, ударни и жичани инструменти. Се очекува од жените да се пејачки или изведувачки на одредени инструменти, како да е срамота жена на сцена да се појави како изведувачка на туба, кларинет или труба. Во ваквите случаеви се забележуваат старите вредности на класичната музика кои што не дозволувале жената да се појави на сцена водејќи цел оркестар или пак да владее со инструмент кој што не ѝ „доликува“.

За да се разбере дека постои проблем во родовото балансирање, потребно е едноставно да се отвори годишната програма на било која светска или домашна музичка институција. Колку често се вклучуваат дела на композиторки на годишните програми? Овде не зборувам за програмите организирани по специјален повод за Меѓународниот ден на жената или посебни проекти кои би вклучиле композиторки, туку жени кои се дел од годишната програма на музичките институции без никакви епитети, туку како рамноправни авторки.

Според истражување спроведено од Music Theory Examples by Women во сезоната 2018/2019 на светските музички сцени, (оние како сцените на Филаделфискиот оркестар), постои само 2% застапеност на диригентки, наспроти 98% застапеност на мажи диригенти, како солистки се јавуваат 26% односно 8 солистки, додека на другата страна имаме 74% солисти, а пак во полето на композицијата композиторите доминираат со 100% застапеност.

Во Метрополитенската опера на полињата диригенти и композитори застапеноста на жената е на 0%, а во Филхармонијата во Лос Анџелес во полето на композицијата застапени се само 21 композиторка (9%) наспроти 206 мажи композитори (91%).

Во едно друго истражување Ројал Алберт Хол анкетираше 2000 граѓани и откри дека четвртина од тие луѓе сметаат дека жените немаат исти можности како мажите во индустријата на класичната музика. Над една третина од жените (36%) сметаат дека постои сексизам во оваа индустрија. Во одделно истражување, веб-страницата Bachtrack објави дека само пет жени биле споменати на список на првите 100 најангажирани диригенти за 2017 година.

Во 2016 година во списокот 50 современи композитори биле вклучени само седум композиторки, а во 2019 година бројката се зголемила на тринаесет вклучени композиторки.
За изучување на класичната музика постојат основни музички училишта, средни музички училишта, академии, конзерваториуми, приватни школи и сл. Но сите овие институции се држат до веќе стандардизираните предавања во кои што не се вклучуваат сите оние музичарки кои се дел од една долга музичка историја.

Повеќето од музичарите од полето на класичната музика го започнуваат своето образование на рана возраст со посетување на основно музичко училиште и тие понатаму се градат како музичари кои што мислат дека жените воопшто не биле присутни во музичката историја. Таквото нецелосно музичко образование се шири и во средните музички училишта, а потоа и на музичките академии. Студентите треба сами да се заинтересираат и запрашаат каде се жените во историјата на музиката за да дознаат дека тие се присутни во таа историја отсекогаш. Постои целосна листа на композиторки која што датира од средниот век па сè до денес достапна на Оxford Music Online, а самото тоа ни кажува дека потребно е проширување на видикот кај сите нас кога станува збор за класичната музика и нејзините претставници.

Денес жената не се судира со директни забрани во музичката уметност. На сите им е дозволено да се запишат на музичка академија на било која катедра без разлика на родот, но дали надвор од студентските клупи жените добиваат еднакви шанси за развој и успех? Истражувањата и организираноста на годишните програми ни покажуваат дека еднаквоста во ова поле, за жал, не постои.

Уметноста треба да се развива и твори во едно современо опшество кое што се базира на еднаквоста. Потребни се еднакви шанси за сите и излегување од рамките на долгата традиција. Традицијата на западноевропската класична музика треба да се негува, но истовремено и да се развива во склоп на новите времиња. Уметноста не смее да ограничува.