Кој ги носи панталоните (дома)?

Според законите за крос-дресинг во западниот свет, носењето панталони од страна на жените се сметало за кривично дело. Жените во панталони биле вербално и физички напаѓани и апсени сè до 19-тиот век, кога благодарение на движењето за реформи во облеката, жените конечно добиле право да носат панталони.

Низ историјата, додека биле деца, момчињата и девојчињата биле идентично облекувани во долги фустани. Се сметало дека во мигот кога момчињата ќе го облечат својот прв пар панталони, тие „го преминуваат прагот, ја напуштаат неутралната фаза на раното детство и влегуваат во родово обоениот живот на зрелоста“ (118). Носењето панталони не само што означувало дека момчето е доволно возрасно (дораснато), туку од него се очекувало да почне да се однесува на машки начин (119).

Во патријархалните општества, машкоста се поистоветувала со способноста да се размислува рационално. Па така, панталоните станале симбол за менталниот склоп на момчињата, кој се разликувал од оној на доенчињата и девојчињата и „им давал пристап до правата и законските одговорности“ (120). Церемонијата на облекување панталони (breeching ceremony) често го означувала моментот во кој улогата на таткото во израснувањето на момчето станувала поизразена.

Долната облека била првиот тип на раздвоено парче облека носено од страна на жените. Во средината на 19-тиот век, жените почнале да носат панталони одозгора како дел од кампањата за реформи во женската гардероба. Првите дизајнирани панталони за жени биле наречни блумери (bloomers) по Амелија Блумер (Amelia Bloomer), една од главните активистки за женски права во Америка која била заслужна за нивното популаризирање.

Што се однесува до дизајнот, станувало збор за „вреќести панталони, во турски стил, собрани на зглобот, а горе пуштени до колената“ (122) – некој вид на шалвари или бечви. Ако за стандардниот тип на долни панталони или килоти се сметало дека ја нагласуваат сексуалноста, за овие вреќести панталони кои се носеле одозгора се велело дека „ги десексуализират оние кои ги носеле и кревале тревога за постоењето на мажествени жени“ (122).

Терминот Блумер(к)и се користел и за самите жени кои ги носеле овие панталони. Тоа биле претежно привилегирани жени од високата или горната средна класа кои започнале да држат предавања низ метрополските области и да се борат за правото на жените да носат панталони. Расправале како панталоните се попрактични, пристојни и здрави за жените. Сепак, нивната публика била претежно составена од мажи за кои тие биле тема на потсмев и еден вид забава. Впрочем, многу често сатиричарите и карикатуристите ги прикажувале „непослушните“ жени во панталони.

На своите предавања, Блумерките постојано ја нагласувале потчинетата позиција на жените во општеството, па нивниот бунт прераснал во борба за „право на глас, образование и политички реформи“ (124). Терминот „блумерка“ сè повеќе се користел со значење на „смела, неженствена жени“ (125), па во јавност, блумерките привлекувале непријателски настроена маса и биле толку интензивно малтретирани што повеќето жени престанале да ги носат овие панталони по неколку месеци. Блумерскиот изглед бил доживуван како закана за бришење на разликите помеѓу половите. Дури и Амелија Блумер го сменила стилот по неколку години како резултат на непрестајното исмејување. И покрај острите реакции, голем број на лезбијки и жени од работничката класа го присвоиле и продолжиле да го популаризираат овој изглед.

Во 1881 година било формирано Друштвото за рационално облекување (The Rational Dress Society) кое се залагало за реформи во облекувањето. Друштвото ја предложило „поделената сукња“: „целосни турски панталони кои стасувале до зглобовите, надвиснати со над-сукња со различна должина“ (126). Овој тип на куси широки бечви кои жените почнале да ги носат за возење точак и други спортски активности биле наречени „рационали“ (rationals).

И покрај целата дискусија околу рационалите, тие сепак останале контроверзни и биле носени од мал број на жени. Самата виконтеса Харбертон, основачката на Друштвото, била одбиена за ручек поради тоа што носела рационали. Таа го тужела локалот, но поротата пресудила во полза на домаќинот бидејќи тој инсистирал виконтесата да биде послужена во барот, но не во угледниот дел од салонот.

Феминистките од американското движење за женски права продолжиле да се борат за реформи во облеката, да свикуваат собири, да пишуваат книги и да организираат симпозиуми каде што ги презентирале новите стилови на облекување за жени. Тие укажувале на двојниот стандард според кој на мажите им било сосема прифатливо жените да носат панталони како дел од униформата, но не и во јавност.

Ваквите двојни стандарди се должеле на тоа што сè до 20-тиот век, облеката не се носела за комоција, туку била приказ на општествениот статус и класната припадност. Затоа и борбата за носење панталони била политичка борба, бидејќи дозволата да носат машко парче облека за жените би значело симболично предавање на моќта, за кое тие сметале дека би ги однело чекор поблиску до еднаквост и слобода. Во овој контекст изреката „кој ги носи панталоните дома“ добива една друга тежина и важност.

На почетокот на 20-тиот век, формалниот однос кон облеката омекнал под влијание на зголемената присутност на спортската облека во секојдневната гардероба. Леснотијата на движењето и удобноста полека станувале приоритети како за мажите така и за жените. Во 1910тите, Коко Шанел и нејзините популарни спортски алишта го поткрепиле овој тренд. Шанел е меѓу најзаслужните дизајнери за присвојувањето и трансформирањето на голем број машки парчиња облека (пр. струкираните панталони и сакоа) во класични женски парчиња.

На почетокот, жените почнале да носат панталони за вежбање, возење точак, на плажа, или дома, пред да се осмелат да ги носат надвор бидејќи знаеле дека можат да се соочат со непријатни ситуации. На пример, во 1933 година, актерката Марлен Дитрих (Marlene Dietrich) – која во Morocco (1930) ја освоила филмската публиката како кабаре пејачка во смокинг – била исфрлена од локалот Brown Derby во Лос Анџелес бидејќи носела панталони. Потребни биле години за баровите да ја тргнат оваа забрана (заедно со забраната сами жени да пијат на шанк). Во случајот на Brown Derby, биле потребни дури 35 години!

Независно од жолчната истрајност на противниците на жени во панталони, во Втората светска војна, жените буквално ги натнале панталоните за да ги пополнат празнините кои мажите ги оставиле зад себе на работните места. Веќе по војната, станало многу поприфатливо жените да носат панталони без да бидат нечија мета на потсмев.

Преземено и адаптирано од ALOK со извадоци од The Anatomy of Fashion, Susan J. Vincent