На 2ри мај, 2022, Politico објави документ од речиси 100 страни кој ѝ бил доставен на редакцијата, со одлуката на Врховниот суд на САД за поништување на историската одлука на овој суд: Roe v. Wade, со која во 1973 правото на абортус во САД стана загарантирано уставно право. Одлуката сѐ уште не е официјално објавена, но се очекува да биде објавена во текот на оваа недела. По објавувањето на оваа одлука, поради веќе предложените закони, многу е веројатно дека дури 26 држави во САД автоматски би го забраниле абортусот целосно или драстично би го ограничиле ова право со забрана да се изврши процедурата после шест или осум недели од бременоста – период кога многу личности сѐ уште не ни знаат дека се бремени. 

Забраната на абортус во пракса во повеќе од половина од државите во САД ќе има ефект врз милиони луѓе, и тоа не само врз оние кои можат да забременат, туку и врз луѓето кои се дел од нивните животи. Оваа одлука разгневи активист(к)и, организации за репродуктивно здравје и граѓани низ САД – беа организирани над 300 протести низ државата. Но дали сѐ ова ќе биде доволно за да се спречи или повлече одлуката на Врховниот суд?

„Време е да се внимава на Уставот и да се врати прашањето за абортусот на избраните претставници на народот,“ пишува врховниот судија Самуел Алито во документот кој го објави Politico, повикувајќи се на историјата на САД и Уставот во кој правото на абортус не е технички гарантирано – ова право станало уставно право дури во 1973, но само ако Roe v. Wade одлуката не е поништена. Но дали ова повикување на американската историја и Уставот има било каква цел, освен да ги ограничи правата на телесна автономија на жените и други луѓе кои можат да забременат во САД? Подолгата историја на човештвото всушност има сосема различна врска со прашањето на абортус. 

Абортусот не е нова или модерна процедура. Пред формализирањето на гинекологијата како медицинско поле, акушерки и други луѓе со векови ја извршувале оваа процедура – првиот историски запишан абортус се случил во Египет во 1550 п.н.е. Така што, фактот што низ скоро целата човечка историја постоеле луѓе кои сакале да ги прекинат своите бремености од најразлични причини и постоеле начини на кои што можеле тоа да го направат со векови само докажува дека ваквите забрани нема никогаш да спречат абортуси во пракса, туку само ќе ја направат оваа процедура поопасна и помалку достапна за маргинализирани групи на луѓе, како што се Афро-Американките и жените кои имигрирале во САД, кои немаат соодветно регулиран статус и ризикуваат да бидат депортирани. 

Во интервју за Democracy Now!, проф. Мишел Гудвин зборува за нејзината книга Policing the Womb: Invisible Women and the Criminalization of Motherhood („Правно регулирање на утробата: невидливи жени и криминализација на мајчинството“). Во интервјуто, таа се навраќа на специфичната историја на абортусот во САД и како оваа процедура всушност била легална сѐ до периодот околу Граѓанската војна во САД (1861-1865). Гудвин објаснува дека до средината на 19тиот век воопшто не постоеле акушерството и гинекологијата како медицински полиња. Наместо тоа, скоро 100% од услугите поврзани со репродуктивното здравје биле вршени од жени-акушерки (midwives) и скоро половина од нив биле црни жени. Гудвин додава дека мажи-доктори, како наводниот „татко на гинекологијата“ Марион Симс, не само што експериментирале врз црни жени на брутални начини за да стигнат до нивните сознанија, туку тие стратешки ги истиснале акушерките, повикувајќи се на моралното прашање околу абортусот.

„Ова движење се оформува, кажувајќи: „Па, [акушерките] прават нешто неморално, а тоа е [вршење] абортуси“. Не се работеше за абортуси; се работеше за монополизирање на ова поле. И тие успешно ги истиснаа акушерките од репродуктивното здравје за да го преземат ова поле за себе. (…) Тоа беше искористено за да се криминализира правото на абортус,“ вели проф. Гудвин. 

По оваа историја на криминализација, низ многу децении на феминистички активизам, трагични приказни за жени кои загинале заради небезбедни абортуси и кампањи за правото на телесна автономија, Уставниот суд конечно го легализира правото на абортус во 1973 преку случајот Roe v. Wade. Без разлика што сѐ уште не е повлечена оваа пресуда, проф. Гудвин смета дека начинот на кој абортусот веќе се регулира во делови од САД преку промена на закони на ниво на посебните држави во САД не само што е нелогично, туку е и сурово, бидејќи овие занони се базираат на казнување и криминализација. Гудвин го нарекува овој систем на закони „the New Jane Crow“ – игра на зборови која асоцира на расистичките Jim Crow закони кои ги сегрегирале, казнувале и третирале Афро-Американците како второстепени граѓани почнувајќи од 1887 па сѐ до 1950-тите. 

Проф. Гудвин сака да ја направи токму оваа паралела бидејќи многу од законите кои се предложени не само што би забраниле легален и безбеден пристап до абортус, туку тие би ја криминализирале процедурата, претварајќи ги оние кои имале абортуси во криминалци. На пример, според новиот закон за абортус во државата Тексас кој беше донесен во септември, 2021, жителите на државата можат да тужат клиники, лекари, медицински сестри, па дури и луѓе кои возат бремена личност до друга држава каде што таа би можела да има пристап до процедурата за најмалку 10.000 долари оштета. Така што, овие закони немаат ефект само врз луѓето кои сакаат да ја прекинат својата бременост, туку и врз медицинските лица и обичните граѓани. 

Многу активист(к)и сметаат дека овие закони ќе имаат најголем ефект врз црните жени, имигрантките со нерегулиран статус и сиромашните жени кои немаат средства за да патуваат до други држави низ САД за да добијат пристап до процедурата. Активистката Алехандра Паблос која самата имала повеќе абортуси и е имигрантка во Аризона без регулиран статус зборува во интервју за опасноста со која се соочуваат луѓето како неа:  

„Истите луѓе кои би ме принудиле да бидам депортирана, да ме испратат на место каде што никогаш не сум живеела, место каде што не би избирала да живеам. Тоа се истите луѓе кои би ме принудиле да ја истерам бременоста против моја волја.“

Паблос всушност ја поврзува десничарската анти-имиграционата политика со политичката цел да се забрани правото на абортус. Чејс Стангио, трансродов активист и адвокат со American Civil Liberties Union (Американскиот сојуз за граѓански слободи), исто така ги поврзува политичките сили кои се залагаат за забраната на абортусот со десничарски сили кои се борат против правата на ЛГБТ заедницата и особено против правата на трансродовите луѓе (луѓе со различен родов идентитет од полот кој им бил доделен при раѓање). Тој смета дека примарната цел на нападот врз правото на абортус е да се контролираат жените и нивните тела, но  сепак напоменува дека трансродовите мажи и небинарни луѓе кои можат да забременат исто така би биле обесправени преку ваквите закони. Односно, Стангио смета дека нападите врз правото на абортус се длабоко поврзани со нападите врз пристапот до контрацепција и пристапот на транс лицата до соодветни здравствени услуги. 

„Реалноста е дека водечката цел зад сите овие закони е да се контролираат телата на луѓето, да се спроведуваат кодекси и норми на род и сексуалност кои ја вградуваат моќта во рацете на државата, кои наметнуваат хетеросексуално христијанско нуклеарно семејство како единствен модел, и сето тоа е дел од проектот за градење држава. Така што, ако не ги поврземе овие работи, на крајот ќе се соочиме со ерозија на сите наши права,“ истакнува Чејс Стангио за Democracy Now!

Во Македонија, засега нема политичка сила со доволно влијание која систематски го напаѓа правото на абортус. Но ни ние не сме далеку од нашата блиска историја за време на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ на чело со Никола Груевски кога пристапот до абортус беше отежнат и кога владата промовираше емисии од типот на „Време е за бебе“. За жал, веќе постојат така наречени анти-родови движења во Македонија кои го напаѓаат сексуалното образование, ЛГБТ заедницата, и особено трансродовите лица, со наративи кои се екстемено слични на десничарите во САД за коишто зборува Стангио – можеби нивната следна мета ќе биде токму правото на абортус. 

Сѐ уште не знаеме какви ќе бидат меѓународните последици доколку судската одлука Roe v. Wade биде поништена, но ако во повеќе од половина од државите во САД абортусот е криминализиран, можеме да очекуваме дека десничарските движења низ светот ќе научат од овој пример и ќе користат исти или слични тактики за да ги постигат овие цели низ Европа и низ светот. Мораме да ги поврземе овие работи на меѓународно ниво, бидејќи како што вели Чејс Стангио, ако не го направиме тоа, на крајот ќе се соочиме со ерозијата на сите наши права.