Маркс за родот и семејството: резиме (прв дел)

Голем број феминистички истражувачи имале, во најдобар случај, двосмислена врска со Маркс и марксизмот. Една од најважните области на расправа ја вклучува врската Маркс/Енгелс.

Истражувањата на Георг Лукач, Терел Карвер и други покажаа значителни разлики меѓу Маркс и Енгелс во однос на дијалектиката, како и голем број други прашања. Разгледувајќи ги овие студии, ги истражував нивните различни ставови во однос на родот и семејството. Ова е особено важно за сегашните дебати, земајќи предвид дека голем број феминистички истражувачи ги критикуваа Маркс и Енгелс за она што го гледаат како нивен економски детерминизам. Сепак, Лукач и Карвер укажуваат на степенот на економскиот детерминизам како значајна разлика меѓу двете. Двајцата го доживуваат Енгелс како помонистичен и осврнат кон научното за разлика од Маркс. Раја Дунаевскаја е една од малкуте кои ги раздвојуваат Маркс и Енгелс во однос на родот, притоа укажувајќи на монистичната и детерминистичка природа на позицијата на Енгелс, за разлика од понијансираното дијалектичко разбирање на Маркс за родовите односи.

Во последниве години, малку се дискутираше за делата на Маркс за родот и семејството, но во 1970-тите и 80-тите, овие дела беа предмет на доста голема дебата. Во одреден број случаи, елементите на целокупната теорија на Маркс биле споени со психоаналитички или други форми на феминистичка теорија од страна на феминистичките теоретичари како што се Нанси Хартсок и Хајди Хартман. Овие теоретичари сметаат дека Марксовата теорија првенствено е родова слепа и има потреба од дополнителна теорија за да се разберат и родовите односи. Сепак, тие го задржаа историскиот материјализам на Маркс како почетна точка за разбирање на производството. Дополнително, голем број марксистички феминистки имале лични придонеси кон крајот на 1960-тите до 80-тите, особено во областа на политичката економија. На пример – Маргарет Бенстон, Мариароса Дала Коста, Силвија Федеричи и Воли Секомб се обиделе да ги ревидираат домашните обврски. Покрај тоа, Лиз Фогел се обиде да се придвижи надвор од двојните системи кон унитарното разбирање на политичката економија и општествената репродукција. Ненси Холмстром исто така покажа дека Маркс може да биде од корист за да се разбере историскиот развој на женската природа.

На двосистемската теорија на патријархатот и капитализмот, која беше вообичаена форма на социјалистички феминизам во 1970-тите и 80-тите, беше гледано како пропаднат проект од страна на многумина во 1990-тите и понатаму. Во секој случај, падот на комунизмот во Советскиот Сојуз и Источна Европа веројатно имале негативен ефект врз популарноста на социјалистичкиот феминизам. Како што веќе тврдеше Ирис Јанг, теоријата на двојните системи била несоодветна, со оглед на тоа што била заснована врз две многу различни теории на општеството – една од нив вклучувајќи го динамичниот историски развој на општеството, пред сè социјален, економски и технолошки, а другата базирана врз основа на статичен психолошки поглед на човечката природа. Многу е тешко да дојде до помирување помеѓу овие две теории поради огромните разлики меѓу нив. Меѓутоа, нивните критики за она што го гледале како Марксов детерминизам, родово-слепите категории и акцентирањето на производството на сметка на репродукцијата, дадоа почетна точка за моето преиспитување на делата на Маркс со блиска текстуална анализа – ова, покрај работата на марксистичките феминистки кои беа претходно споменати.

Делата на Маркс содржеа елементи на Викторијанската идеологија, но во нив има и доста од интерес за родот и семејството, расфрлано низ неговите дела. Уште во 1844 година, во неговите Економско-филозофски ракописи, Маркс тврди дека положбата на жената во општеството може да се користи како мерка за развој на општеството како целина. Се разбира, тој не беше првиот што дошол до констатација како оваа – често инспирацијата за оваа изјава се препишува на Чарлс Фурие – но за Маркс, ова едноставно беше повеќе од повик за мажите да ја променат положбата на жените. Наместо тоа, Маркс правеше дијалектички аргумент директно поврзан со неговата целокупна теорија за општеството. Со цел општеството да напредува подалеку од својата капиталистичка форма, би требало да се создадат нови општествени односи кои не би зависеле единствено од суровата, отуѓена формулација на вредноста. Човечките суштества би морале да станат способни да се видат едни со други како вредни за себе, наместо да гледаат како нешто што вреди само на она кое една индивидуа може да го обезбеди за друга. Жените би биле особено значајни во овој контекст, бидејќи секогаш има тенденции тие да бидат маргинализирана група во повеќето, ако не и во сите општества. Така, мажите и жените ќе треба да стигнат до точка на развој каде што поединецот е ценет за тоа кој е, а не за било која апстрактна категорија на маж, жена итн.

Покрај тоа, Маркс се чини дека укажува во насоката на родот како на динамична, а не статична категорија. Се разбира, Маркс никогаш директно не се произнесол со ова тврдење: сепак, во Ракописите од 1844 и во Германската идеологија, тој дава силна критика и алтернатива на традиционалните дуалистички ставови за дуализмот на природата/општеството. Наместо природата и општеството кои постојат како два различни ентитети кои имаат интеракција едни со други без фундаментално да ја променат суштината на себе или другиот, Маркс тврди дека тие се дијалектички поврзани. Како што човечките суштества комуницираат со природата преку трудот, и поединецот и природата се променети. Ова се случува бидејќи човечките суштества постојат како дел од природата, а процесот на трудот обезбедува средства за такво привремено единство. Со оглед на тоа дека природата и општеството не се статични ентитети, Маркс тврди дека не може да има трансисториски поим за она што е “природно”. Наместо тоа, концептот на “природно” може да биде релевантен само за конкретни историски околности.

Иако не треба да се направи премногу блиска паралела помеѓу дуализмот на природата/културата и дуализмот на мажот/жената – ако тоа се направи, може да дојде до реификација на овие категории што сакаме да ги трансформираме – еден вид на дијалектичко размислување што Маркс го открива во однос на дуализмот на природата/културата е исто така евидентен и во дискусиите на Маркс и Енгелс за поделбата на трудот во Германската идеологија. Тука, тие укажуваат на поделба на трудот во раното семејство како нешто што не е сосема “природно”. Наместо тоа, дури и во нивната кратка дискусија за развојот на семејството, тие истакнуваат дека оваа поделба на трудот врз основа на родот е само “природна” за многу неразвиени производствени односи, каде што различните биолошки детерминанти на жените ќе им отежнат при извршување на одредени задачи кои бараат физички напор. Импликацијата е дека претпоставената инфериорност на жените во овие општества е нешто што може да се промени како што се менува општеството. Освен тоа, со оглед на тоа дека е вклучен општествен елемент, потребно е повеќе од технолошки развој: самите жени ќе мора да работат за да ја променат нивната ситуација.

Извор: Monthly Review 

Авторка: Heather Brown