Мора да зборуваме за полициската бруталност

Последниве неколку недели речиси не е возможно да се избегне темата на полициска бруталност. Во Миенаполис на 25ти мај 2020 беше убиен Џорџ Флојд од страна на полицаецот Дерек Шовин кој 8 минути и 46 секунди седеше на вратот на Џорџ додека тој не умре од загушување. Американската и светската јавност повторно виде брутално убиство на црн маж од страна на бел полицаец. Но за разлика од многуте други убиства од страна на полицијата, после смртта на Џорџ Флојд радикални протести се јавија во градови низ сите 50 американски држави како и интернационални протести во солидарност со нив. За разлика од претходните #BlackLivesMatter (#ЦрнитеЖивотиСеВажни) протести кои бараа правда за индививудални црни луѓе убиени од страна на полицијата како Сандра Блaнд, Ерик Гарнер и Тамир Рајс, овој пат протестантите бараат драстично намалување на буџетот на полицијата и укинување на полицијата како долгорочен проект.

Живееме во интересно време кое можеби ќе донесе навистина позитивни ефекти – нешто што воопшто не го очекував пред 3-4 месеци кога изгледаше дека полицијата генерално имаше повеќе поддршка од граѓаните од различни земји заради Ковид кризата и обвинување на „недисциплинирани“ индивидуалци за ширење на пандемијата. САД и целиот свет доживуваат колективен момент на криза каде што се поставуваат критички прашања за тоа кој всушност би бил најдобриот начин за обезбедување безбедност во едно општество.

За жал, некои луѓе сакаат да веруваат дека полициската бруталност е само американски проблем, а во Европа сѐ е океј, па ние не мораме критички да размислуваме за нашата полиција. Но со ваквото размислување само ја игнорираме реалноста на многу ранлинливи групи и преку тоа не успеваме да ги заштитиме од државно насилство. Многу држави во Европа, вклучително и Македонија, имаат насилни полициски оддели со диспропорционално големи буџети кои често разултираат со насилство врз најмаргинализираните групи, како етнички малцинства, мигранти, ЛГБТ+ луѓе и сексуални работни(ч)ки. Да, полициските оддели во Европа можеби се помалку убиствени, но се далеку од општествено корисни и позитивни институции. Затоа мора и ние да зборуваме за полициската бруталност. Да ја почнеме оваа дискусија локално со инцидентот на полициска бруталност врз групата Роми што се случи овој месец.

Според ЦИВИЛ Медиа на 7ти Јуни „за време на полициски час дваесетина припадници на интервентната полиција при нивната интервенција употребиле физичка сила врз бездомниците кои живеат под Железничка станица во Скопје.“ Полицијата добила пријава дека граѓани биле собрани на јавно место за време на полицискиот час и пуштале гласна музика, односно „нарушување на јавниот ред“ – обвинение кое е често нејасно и нееднакво спроведено. Сузана Демир, граѓанката која е интервјуирана во репортажата, покажува голема модрица на нејзината десна рака која ѝ ја оставиле алфите и ја раскажува хорор приказната од тој ден:

„Кога дојде полицијата побараа да се изгасне музиката и ние веднаш ја изгаснавме, но лицето Харун, (кој инаку е познат на полицијата бидејќи често знае да прави проблеми и инциденти), почна да се расправа со полицајците и тие повикаа засилување. За неколку минути дојдоа околу 20 алфи, со пет-шест возила и без да прашат што се случува веднаш почнаа да нè удираат. Не бираа дали маваат мажи, жени, стари или деца.“

„Детето од тој ден, среде спиење станува и почнува да плаче и се тресе од страв. Едвај го смирувам. Тука има десетина мали деца кои имаат трауми од тој ден, бидејќи плачеа, врескаа и бегаа да се скријат од полицијата.“ – вели друга мајка.

Не само што бездомните жители биле тепани, туку пет лица биле и лишени од слобода поради постоење основи на сомнение за сторено кривично дело „непостапување според здраствените прописи за време на епидемија“ и сторен прекршок „омаловажување на полициски службеник“.

Втората пријава можеби има некаква валидност (иако крајно се сомневам), бидејќи не е објаснето од страна на МВР како всушност полицајците били омаловажани – згора на тоа, како може бездомник да омаловажи полициски службеник кој има далеку повеќе моќ од него? Но, во секој случај, првата пријава е комплетно апсурдна. Како може бездомни граѓани да ги почитуваат мерките за социјално дистанцирање и изолација ако немаат домови? Многу е јасно дека наместо државата да им помогне на најзагрозените граѓани во општеството – пример привремено да ги смести во еден од многуте празни хотели – бездомните Роми се казнети заради нивното бездомништво. Односно, наместо државата да преземе повеќе мерки за помагање на бездоминиците (кои се диспропорционално Роми) од типот на борба против дискриминација или инвестирање во субвенционирани станови за социјално и економски загрозени граѓани, преку полицијата, сиромаштијата и бездомништвото се криминализираат.

За жал, ова не е ни прв ни последен инцидент од страна на македонската полиција. Како и во многу други држави полициското насилство во Македонија има етничка/расна димензија. Извештајот на Хелсиншкиот Комитет за Човекови Права од Јуни 2016 гласи дека сите пет осудени случаи на тортура биле извршени од државни службеници и дека има уште барем дузина други слични случаи каде што жртвите се Роми. Во извештајот стои дека дел овие примери се „ нападот на голем број полициски сили против граѓани од ромската заедница во населбата Топана, претепувањето на невино момче во Полициската станица во Демир Хисар, тепањето на малолетни деца Роми од страна на Полициската единица Алфа, врзувањето со јаже на малолетниот Леон погрешно сместен во установа за лица со телесна попреченост и употребата на загадена вода во Затворот Куманово“. Ова се страшни прекршувања на човековите права и дигнитет. Не само што Ромите имаат високи стапки на невработеност и сиромаштија како резултат на општествено угнетување – на пример, ромските деца се често сегрегирани во образвониот систем – туку тие често се жртви на насилство од страна на полицијата која ја криминализира нивната угнетеност.

Секако полицијата не таргетира само Роми. Сексуалните работнички секоја година протестираат, меѓудругото и, против полициското насилство кое го доживуваат како и недостаток на заштита од институциите – самата криминализација на сексуалната работа исто така претставува вид на насилство од страна на правниот апаратус на државата. Го паметиме насилството против демонстранти на протестите на Шарената Револуција или на протестите во 2015 кои спонтано почнаа по објавувањето на „бомбата“ за убиството на Мартин Нешковски кое ВМРОвската влада проба да го сокрие. Се разбира и во 2011 непосредно по убиството на Нешковски од страна на Игор Спасов кој беше дел од полициската единица „Тигри“ имаше масовни протести против полициска бруталност. За жал, имаме традиција на полициска бруталност, но за среќа и протести против неа.

Би било наивно да мислиме дека само бидејќи е сменета власта овој тип на насилство наеднаш би го снемало — очигледно не беа отпуштени сите луѓе кои беа полицајци за време на ВМРОвскиот режим. На пример, во Јули, 2017та антимилитаристи беа легитимирани од страна на полиција кои ја протестираа заедничката воена вежба на армијата на САД и на АРМ на скопскиот плоштад, иако мирно протестираа. Во јули 2019 брат мѝ сними полициско насилство против демонстрант кој само имаше напишано графит ACAB (кратенка што значи „All Cops Are Bastards“ односно „Сите полицајци се копилиња“). Неколку полицајци го собориле демонстрантот што протестирал и кога еден од сведоците на инцидентот им кажал „Срам да вѝ е“, полицајците му се заканиле со апсење. Некако, полицајците му ја докажаа поентата на демонстрантот.

И се разбира, последниот случај на полициско насилство (за кој знаеме) е случајот под Железничката станица во Скопје додека премиерот Заев зборува за инклузија на Ромите.

Дали ни е потребен македонски Џорџ Флојд или уште еден Мартин Нешковски пред да преземеме нешто? Како и во многу други земји полицијата во Македонија е одговорна за премногу општествени проблеми кои не мора и не треба да бидат решени од луѓе кои носат пиштоли на работа. Наместо да ги зголемуваме буџетите на полицијата и војската и да решаваме општествените проблеми како сиромаштија и бездомништво со криминализација, треба да зборуваме за позитивни решенија и инвестирање во маргинализирани заедници.

Треба да ги дознаеме имињата на полицајците кои ги тероризираа бездомните лица на 7ми Јуни. Полицајците треба минимум да се суспендирани – ако не и веднаш отпуштени, и треба да се извинат за болката која им ја нанеле на групата луѓе. Вистнска правда за овие жртви на полициско насилство е малку потешка мисија, но добар почеток би било да добијат адекватна помош од државата за време на пандемијата.

Како феминистки и како солидарни луѓе ваквото насилство мора да нѐ интересира. Слободата не е баш возможна кога постои насилна полиција, и можеби нема да постои додека комплетно не ја укинеме полицијата и замениме со подемократски организации кои би се грижеле за општествената безбедност. А ова ми изгледа како совршен момент за да ја почнеме оваа дискусија во солидарност со #BlackLivesMatter активист(к)ите, угнетените малцинства во САД и низ целиот свет.