Силвија Митевска е една од основачките на првата и единствена граѓанска организација која се залага за родова рамноправност во спортот – ТАКТ, која минататиот месец ја прослави петгодишнината од своето постоење. Ја имав честа да запознаам пред точно една година, благодарение на Румена Бужаровска, кога како гостинки на радио емисијата ПичПрич, разговаравме за жените во спортот и стереотипите за женското тело кое сè уште го бара своето место во спортот. Една од причините што токму сега го правиме ова интервју е манифестацијата “Вечер за жени во спортот” која денес се одржува втора година по ред, а на која се доделуваат награди за најуспешните спортистки и жени кои делуваат во спортскиот сектор во земјава. Интервјуто го водеше Бојана Јовановска.
Дел од јавноста те препознава како првата параглајдеристка во земјава, но веројатно поголем дел како една од основачките на ТАКТ. Што за тебе значи да се биде жена во спортот во денешно време?
Да, ме препознаваа како параглајдеристка зашто беше многу невообичаено девојка да лета со параглајдери и честопати се пишуваше на оваа тема, но тоа беше пред многу години и одамна сум немала интервју поврзано со параглајдество. Тој период од животот ми беше особено убав зашто буквално живеев за летањето и само тоа ми беше на ум; кога да летам, каде да летам, на која височина итн. Дури мислам дека некои денови повеќе време поминував во воздух отколку на земја.
Тоа секогаш ќе остане дел од мојот живот на кој драго се потсетувам. Сега се други времиња, цврсто стојам на земја и се гледам себеси во улога на претседателка на ТАКТ. Имам големо спортско искуство зашто освен што долго време се бавев и се натпреварував со параглајдерство, дипломирав на Факултетот за физичко образование и рекреативно многу спортувам. Со други зборови, знам како е да си жена и во професионален и во рекреативен спорт. Воопшто не е лесно и постојат многу предизвици со кои се соочуваме, а кои се невидливи за повеќето луѓе.
Имајќи предвид дека спортот од самото создавање па сè до денес претставува една од сферите која е доминантно “машка”, каде го гледаш местото на феминизмот во денешно време во спортот? Како според тебе можеме да ги разобличиме длабоко вкоренетите стереотипи за женското тело во спортот и оттука неприфаќањето на истото?
Од феминизам има потреба во секое поле, особено во спортот кој важи за „машки свет“. За жал, околу феминизмот постои некоја стигма и дури и жени кои се декларираат за правата на жените се оградуваат од феминизмот. Тука улога играат и медиумите кои ги сензационализираат нештата и ги прикажуваат феминистките како некои кои мразат мажи и други бесмислици. Јас, покрај тоа што сум мајка на две деца, носам кармин и високи потпетици, спортувам екстремни спортови, сум и феминистка зашто верувам дека сите треба да имаат еднакви права и можности.
Во контекст на сексуалната објектификација на женското тело, спортот не изостанува со практиките на сексуално вознемирување и насилство врз жените. Неодамна, во рамки на кампањата 16 дена активизам, ТАКТ беше ко-организатор на трибина за сексуално вознемирување на жени кои се занимаваат со рекреативен спорт. Според тебе, зошто е ова честа појава во спортот?
Сексуалната објектификација е многу присутна во спортот. Спортистките и нивните спортски резултати и достигнувања се ретко претставени во медиумскиот простор, а во случај кога се претставени, тие најчесто се поврзани со изгледот. Колку поатрактивно изгледаат толку повеќе се пишува за нив. Спортските достигнувања се потценети и се во заден план. Ретко се објавуваат фотографии од спортистки кои се мускулести и крупни, најчесто се бираат послаби, но во добра спортска форма. Тие фотографии само ги зајакнуваат родовите стереотипи и погрешно ги наведуваат девојчињата да бираат ,,женствени,, спортови, а момчињата да бираат спортови каде најмногу доминира силата.
Од друга страна, има спортистки кои заработуваат не поради спортските успеси, туку токму заради нивниот изглед. Еден пример е тенисерката Ана Курникова која нема победено ниту на еден поголем турнир, но е најдобро платена од спонзори. Некои спортиски имаат финансиска корист од сексуализацијата и оттаму балансирањето помеѓу материјалните удобности и феминистичките идеали е многу тешко. Следствено, сексуализацијата од страна на медиумите продолжува и понатаму.
Како гледаш на улогата на мажите во оваа борба за еднаквост во спортот? Дали ги гледаш како сојузници или пречката која не дозволува напредок?
Би сакала да ги гледам мажите како сојузници. Не може да постигнеме промена без нивна поддршка. Во спортскиот сектор, мажите се на сите можни раководни функции и ниту една промена не е можна доколку тие самите не ја разберат важноста од родова еднаквост. Ова не е е борба за моќ, па да стравуваат дека ќе имаат помали ингеренции доколку има жени на значајни и одговорни позиции. Ние се бориме да сфатат дека придобивките од родовата еднаквост се за сите и не ги исклучуваат мажите во ниту еден момент. Моментално, за жал, познавам многу мал број на мажи кои знаат дека дискриминаторскиот однос нема да нè однесе никаде и ретки се оние кои искрено веруваат дека еднаквоста е бенефит за сите. Истовремено, сметам дека тие ретки мажи кои се гласноговорници за родова еднаквост треба да се афирмираат и поддржат, но не треба да се претера со промоцијата на нивниот хероизам и не треба да им се восхитуваме. Поддршката на мажите за родова еднаквост не треба да биде исклучок, туку норма.
Дали можеме да зборуваме за постоење на женска солидарност во спортот и колку ни е таа потребна за постигнување на родовата еднаквост во ова поле?
Поддршката од жена за жена е од суштествена важност. Во изминативе години започнавме да говориме за значајноста од менторството во спортскиот сектор. Има многу млади жени со голем потенцијал кои во клучен момент не знаат каде да го насочат својот потенцијал и честопати се откажуваат од кариера во спортскиот сектор. Лично, имам многу позитивно искуство бидејќи неколкупати имам учествувано во менторски програми и знам дека менторката може да направи пресврт во твојот професионален живот. Ние во иднина би сакале да развиеме менторски програми каде поискусните жени ќе можат на неформален начин да го пренесат своето искуство и да ги понудат своите контакти на девојки и жени кои имаат амбиции да работат во спортски организации.
Манифестацијата “Вечер за жени во спортот” оваа година го има своето второ издание. Kако во ТАКТ беше поттикна идејата за органзирање на настанот?
Додека бев на спортска програма во САД, присуствував на сличен настан организиран од невладината организација која ги застапува правата на жените во спортот ,,Women’s Sport Foundation’’ и многу ми се допадна настанот. Меѓутоа мислам дека она што најмногу ја засили оваа идеја е фрустрацијата гледајќи ги спортските настани и свечени манифестации каде речиси и нема жени помеѓу наградените, нема жени меѓу оние кои доделуваат награди или ретки се жените во поканетата публика, а воопшто да не разговараме за вклученост на жени во комисија која одлучува за победници. Овој тренд ја отсликува погубната реалност во спортскиот сектор.
Од овие причини и го организираме овој настан. Жените нема да бидат оставени на маргините, туку ќе имаат клучна улога на оваа манифестација. Имено, комисијата е составена од жени, како доделувачи на награди се поканети голем број на жени, поканети во публиката исто така ќе бидат многу жени и секако сите наградени во дванаесете категории се девојки и жени од спортскиот сектор.
Каде ја гледаш најголемата пречка за родова рамноправност во спортот? Каде треба да ги насочиме напорите за промени и понатамошниот активизам во ова поле?
Немаме повеќе време ниту трпение да слушаме декларативни заложби за родова еднаквост. Ни требаат конкретни акции и храбри одлуки. Ние работиме на подигнување на свеста за важноста од родова еднаквост кај сите кои делуваат во спортскиот сектор, но најтешко се менува мајндсетот и културата на луѓето. Затоа, еднаквоста треба да стане норма и услов за поддршка и финансирање на спортските организации. Институциите кои се надлежни за спорт во нашата земја имаат и право и обврска да поттикнат воведување на концептот на еднакви можности во сите федерации и клубови. На пример, во Норвешка и во други земји не можете да добиете финансирање за доставената годишна програма доколку немате еднаква застапеност во самиот спорт, но и доколку немате еднаква застапеност на жени во управувачките тела на таа федерација. На тој начин, иако тоа е наметнато (зашто нели нема време да чекаме да се смени мајндсетот на лидерите), промени настануваат брзо. Но, за вакви радикални мерки треба решителност и храброст. Дали имаме лидери со овие вредности, ќе оставам на читателите и читателките да резимираат.
Сигурна сум дека во текот на својата работа си се соочила и со многу непријатни ситуации кои знаат да бидат обесхрабрувачки. Каде ја наоѓаш мотивацијата и/или поддршката за да бидеш истрајна во својата работа?
Трагикомично е што и јас самата сум била родово дискриминирана со години, притоа не знаејќи дека тое не е во ред. Тој дискриминаторски однос сум го нормализирала и сум го прифатила како стандард. Тој тренд продолжува и денес кај многу наши спортистки. Го проголтуваат тој горчлив момент кога пред нивни очи се случува неправда, тешејќи се дека живеат во машки свет. Добро познат ми е моментот кога ќе добијат различна награда на натпревар или нема да бидат доволно добри за работно место во федерација, кога некој нема да се сети на нивното искуство и експертиза кога се формира комисија или кога треба да се прогласуваат победниците, а нив никој не ги споменува. Ете, сите овие моменти кои поминуваат без осуда и критика, неправди заташкани под тепих, ми даваат мотивација да зборувам гласно и да се борам за промени.
