Нов недискриминирачки закон за потпомогнато оплодување во Малта – Каде сме ние по ова прашање?

Во месец Април во Малта беше претставен нов изменет Закон за заштита на ембриони (Embryo Protection Act) со кој се предвидени измени на условите и пристапот до ин витро оплодување – ИВО (IVF-in vitro fertilisation) за истополови парови, како и за жени кои не се во партнерство. Во втората половина од месец јуни, предложениот закон се најде пред Парламентот на Малта, каде предложените измени на законот беа изгласани со 34 гласа за и 27 гласа против. Во моментот законот чека официјално финално одобрување од Претседателот на државата за да може да стапи на сила. Со измените на законот се дава нова дефиниција на “потенцијален родител” каде е наведено дека потенцијален родител може да биде секое лице, без разлика на родот и сексуалната ориентација. Министерот за здравство на Малта по повод законот и презентираните измени изјави: “Владата смета дека негирањето на пристапот (до ИВО) врз основа на сексуална ориентација е дискриминаторско и дека новиот закон ќе им овозможи на повеќе луѓе да станат родители”.

Во Република Македонија постои Закон за биомедицинско потпомогнатно оплодување во кој е дефинирано дека право на користење на биомедицинско потпомогнато оплодување (БПО) имаат полнолетни и деловно способни мажи и жени кои се во брак или живеат во вонбрачна заедница. Дополнително во член 4 од истиот закон во кој се дадени дефиниции на користените поими, „Брачна двојка која бара поведување на постапка на БПО со гестациски носител“ е дефинирана како брачна двојка која исклучиво е заедница меѓу една жена и еден маж кои се во брак. Во однос на правото на користење на постапка на БПО од страна на жени кои не се во брак или вонбрачна заедница, законот предвидува право на БПО само на полнолетни и деловно способни жени кои не се во брак или не живеат во вонбрачна заедница, доколку претходното лекување е неуспешно или лекувањето со други методи е безизгледно и кои според возраста и општата здравствена состојба се способни за родителска грижа.
Вака дефинираните одредби во македонскиот закон поставуваат услови кои се дискриминирачки од неколку причини. Најпрво очигледно е исклучувањето на истополовите парови од постапката за БПО преку дефиницијата за бракот и вонбрачната заедница како исклучива заедница помеѓу жена и маж, на кое исклучување му претходи непризнавањето на истополови партнерства во македонското законодавство. Понатаму поставени се услови за жените кои не се во брак или вонбрачна заедница да мора да биле претходно изложени на лекување кое било неуспешно или лекувањето со други методи да било безизгледно за да стекнат право на БПО. Ваквите услови значат дека само жени кои имаат некаков здравствен проблем и состојба поврзано со оплодувањето имаат право на БПО, исклучувајќи ги жените кои немаат никаков здравствен проблем и состојба, а сакаат да го искористат БПО.

Во едно демократско општество кое се стреми кон целосна еднаквост и недискриминација, постоењето на вакви закони кои поставуваат дискриминирачки услови и кои некого исклучуваат од остварување на право е поразително и ја отсликува итната потреба од измени кон подобри законски решенија.