Skip to content
  • За нас
  • Контакт
Menu
  • За нас
  • Контакт
Facebook-f Instagram
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • MЕДУЗА TV
Menu
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • MЕДУЗА TV
Search
Close
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Одисеј и Пенелопа или Одисеј и Партенопа: аспекти на романот „Лисица“ од Дубравка Угрешиќ
Феминистичко читање на ликот на Вдовицата преку симболиката на Партенопа и лисицата.

Романот „Лисица“ од Дубравка Угрешиќ првпат го прочитав пред три години. Кога неодамна го препрочитував, неколкупати останав занемена поради генијалноста на Угрешиќ. Романот „Лисица“ е составен од шест поглавја. Овој текст најмногу се однесува на второто поглавје бидејќи да се пишува за романот како целина е тешко – „Лисица“ создава впечаток на фрагментарност. Шесте поглавја не создаваат еден цврст наратив или приказна, дотолку повеќе што секој од шесте делови е проникнат со есеистички и автобиографски сегменти. Присуството на автобиографските сегменти за мене е особено интересно и важно бидејќи преку нив се потцртува карактерот на писмото на Угрешиќ кое е, пред сè, женско писмо. Елена Гајери за женското писмо ќе рече дека „отсекогаш ги чувствувало последиците од принудната врска помеѓу чистотата, молкот и послушноста: многу традиции ставаат морално вето на женскиот уметнички израз и за да го избегнат, жените се посветуваат на поинтимни, помали и помалку ценети литературни форми. Но и покрај тоа, чинот на пишувањето бил почувствуван како бунт против етиката на пасивност и како копнеж да се искаже и да се раскаже сопствената приказна спротивна на машката култура; тоа на особен начин го сведочат женските автобиографии“ (Гајери, 2006: 290).

Она што ги обединува поглавјата од романот на Угрешиќ е појавата односно фигурата на лисицата. Авторката ја промислува симболиката која лисицата ја носи со себе, па на почетокот на романот читаме: „Лисицата во митолошко-фолклорните текстови најчесто се поврзува со некоја ‘сомнителна’ работа, таа знае да западне во неволи, па се смета и за губитничка, и поради своите особини никогаш не е во допир со повисоките митолошки суштества. Таа во симболичкото читање е сместена во понискиот митолошки ред“ (Угрешиќ, 2018: 16). Сепак, на она што е за мене далеку поважно, Угрешиќ упатува дури на крајот од романот: „Лисицата во поголемиот број словенски јазици и во поголемиот дел од словенскиот (но и од кинескиот, јапонскиот и корејскиот) фолклорно-митолошки имагинариум се доживува во женски род. Лисица е Шехерезада. Шехерезада е Лисица“ (Угрешиќ, 2018: 300). Зошто генерално лисицата „се доживува во женски род“? Угрешиќ секако не нуди одговор, но сугерира дека лисицата може да претставува еден вид тотем. На женскиот отпор и бунт? Можеби.

Во романот „Лисица“ има еден интригантен лик: Вдовицата. Интересно е што Вдовицата нема свое лично име. Затоа, општата именка „вдовица“ мора да биде напишана со голема буква за јасно да упатува на ликот. Фактот дека Вдовицата не е именувана на ниедно место во текстот, може да помине незабележан. Имено, патријархалната матрица тоа го прави постојано: идентитетот на жената како да е зависен само од (релацијата на жената со) некој маж – нејзин татко или партнер, сеедно. Она што во прв ред избива кога Вдовицата е именувана само Вдовица е нејзината поврзаност со познатиот, веќе покоен, книжевник. Со тоа, се имплицира дека идентитетот на оваа жена е второстепен за нејзиното дефинирање. Ваквото неименување на Вдовицата ме потсети на насловот на романот „Госпоѓа Даловеј“ од Вирџинија Вулф. Зошто во насловот на романот не стои името на госпоѓа Даловеј? Зошто романот не се вика едноставно „Клариса Даловеј“? Вулф решила насловот да го содржи само презимето на главниот и водечки лик на романот, кое е всушност, презимето на нејзиниот сопруг.

Верувам дека од слична причина, која е поврзана со критикување на подредената позиција на жената во патријархалното општество и во фалоцентричната култура, и Угрешиќ вдовицата на Левин ја нарекува едноставно Вдовица. Вдовицата е погодна за едно феминистичко исчитување на сегменти од романот. Имено, романот на Угрешиќ изобилува со критика: во прв ред е критиката кон национализмот (пред сè, хрватскиот), а потоа доаѓа критиката кон поствоената состојба во екс-ју државите и феминистичката критика. Вдовицата вели: „Мене ме почитуваат мажите. Зошто? Затоа што си го знам ‘своето место’. Послушно му служев и го услужував книжевниот талент на еден маж, му служев на машкиот ум, јас, значи, сум ‘дрим грл’ на многу мажи, јас сум и нивна потенцијална вдовица. На Левин му бев секретарка, архиварка, сопруга, уредничка, агентка…“ (Угрешиќ, 2018: 81). Понатаму читаме: „Мене од истата причина ме почитуваат и жените. Јас си го знам своето место. Со мене лесно можат да се поистоветат. Со Вас не можат, Вие не си го знаете своето место, сте се осмелиле да го кренете својот глас, што е добра причина да Ве презираат или да Ви завидуваат“ (Угрешиќ, 2018: 82). Вдовицата покажува свесност дека со својата умереност успеала да ја добие почитта и на мажите и на жените. Патријархалната логика подразбира дека машкиот принцип е супериорен наспрема кревката, нестабилна, недоволно способна жена. Ако за миг ја прифатиме оваа логика, би произлегло дека машкиот домен е оној на боговите (високите митолошки суштества), додека женскиот домен е оној на принижените (божици или музи, сеедно), секогаш потчинети на волјата на врховниот бог. Имајќи го предвид она што го вели Вдовицата, доаѓаме до заклучок дека таа нашла начин да си овозможи влез и пристап и во машкиот и во женскиот „свет“. Сепак, ова бара одредени жртви. Па така, нараторката помалку ја сожалува оваа жена која голем дел од животот посветила на чување и промовирање на книжевното наследство на својот сопруг. Угрешиќ суптилно го критикува поимањето на мажот како творец, како единствен кој го има монополот на книжевното (или какво било друго) создавање.

Приказната за Вдовицата и Левин е во функција на едно пошироко промислување  на родовата динамика на моќ. Авторката користи други текстови за да направи аналогија, па така се осврнува кон митолошкиот лик Партенопа. Според митологијата, Партенопа е сирена која се удавила бидејќи со своето пеење не успеала да го заведе Одисеј, еден од поважните херои во Тројанската војна. Во „Одисејата“ е опишано неговото враќање дома, на Итака, кај неговата Пенелопа. Враќањето на Одисеј трае 10 години, а целото тоа време Пенелопа го чека, па затоа станува синоним на женската верност. Сепак, освен релацијата Одисеј-Пенелопа, која се користи за издигнување на моралните особини на Пенелопа, интересно е да се погледне релацијата Одисеј-Партенопа. „Наивната Партенопа, која не знаела за неговиот (на Одисеј, заб. моја) трик со восок, ја доживеала стоичката рамнодушност на Одисеј како тежок удар за нејзината уметничка самодоверба и попрво се удавила во морето наместо да продолжи со пеењето што веќе никого не го маѓепсува. Партенопа е симбол на борбата за уметничка првокласност, за  високи уметнички стандарди, (…), но и симбол за невидена наивност: имено, повеќето луѓе се раѓаат со восок во ушите!“ (Угрешиќ, 2018: 111). Авторката не го одобрува изборот кој го направила Вдовицата: „Сè на сè, Вдовицата за своја симболична двојничка ја избрала Партенопа. Вдовицата во својата рана младост извршила симболично самоубиство, како да знаела дека нејзиното пеење нема да го маѓепса Левин (имено, и тој го знаел трикот со восокот), па го потиснала гласот и замолчела“ (Угрешиќ, 2018: 111-112). Она што го исчитуваме е еден вид гнев насочен не толку кон изборот на поедини жени, колку кон системот кој ги учи жените дека е во ред да го жртвуваат сопствениот глас бидејќи има мажи кои умеат да кажат нешто подобро или попаметно од нив.

Ова ме води до бинарната опозиција ум-тело. Оваа опозиција, на која западната филозофска мисла толку инсистира, е погубна за феминистичката мисла поради „корелацијата и асоцијацијата на опозицијата ум/тело со опозицијата машко и женско, каде што мажот и умот, жената и телото, репрезентативно се израмнуваат“ (Грос,  2003: 23). Векови наназад мажот се поврзува(л) со интелектот додека жената била сведена на тело. Теоретичарката Грос критички ја промислува опозицијата ум-тело и доловува колку е поразително тоа што на телото му била наметната негативна конотираност: „Телото, значи, е она што не е ум, нешто што е различно и поинакво од привилегираниот термин. Тоа е она што умот мора да го отстрани за да го задржи својот ‘интегритет’. Тоа имплицитно се дефинира како нешто непокорно, нешто што нарушува, што има потреба од насочување и суд, тоа е спореден елемент кој се јавува при дефинирањето на карактеристиките на умот, на разумот или на личниот идентитет, како опозиција на свеста, на психата и на другите привилегирани термини во философската мисла“ (Грос, 2003: 22).  

Мислам дека нема(м) подобар заклучок за „Лисица“ од еден сегмент од самиот роман. Ме инспирира истапувањето на Дубравка Угрешиќ и начинот на кој го артикулира својот гнев кога пишува за „специфичната ‘дислексија’ што при читањето на книжевните текстови ја покажуваат и читателите и читателките, секој од свои причини. Накратко, повеќето ‘девојчиња’, сè уште пишуваат љубовни романи, а записите од подземјето сè уште се резервирани за ‘момчињата’; бунтовничката конфесија е машки книжевен наратив зашто и бунтовникот секогаш е маж, тој е нашиот трагичен херој. Приказната за трагичната хероина се чита поради веќе споменатата ‘дислексија’, како приказна за ‘лудачка’. Такви ‘лудачки’ среќаваме на улица, жени што изгледаат како да се караат со невидливи соговорници. Средбата со нив попрво предизвикува непријатност отколку сочувство, минувачите обично се тргаат настрана, го спуштаат погледот, иако ‘лудачките’ не гледаат во никого. Научиле, имено, да не сметаат на никого. Тие своите битки ги водат сами“ (Угрешиќ, 2018: 118-119). Јас уште би додала: да не дозволиме жените сами да ги водат своите битки, без разлика колку тие битки се лични.

 

 

 

 

Користена литература:

Гајери Е. (2006) „Феминизмот и gender studies“, во Компаративна книжевност, Скопје: ДККМ и Магор, 281-314.

Грос Е. (2003) Недофатни тела (за телесниот феминизам). Скопје: Македонска книга.

Угрешиќ Д. (2018) Лисица. Скопје: Антолог.

НАПИШАНО ОД:
  • Радица Стојановска
  • July 7, 2022
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Трчаш како девојче: Јаз
Генерално спортот е преплавен со сексизам на сите нивоа, без разлика дали станува збор за час по физичко во училиште или професионално натпреварување. Спортот е само огледало на родовите стереотипи и нееднаквост, што ја подразбира и нееднаквоста во наградување на достигнувањата.
  • Од Бојана Јовановска
  • ФЕМ 101
Приказни од изолацијата
Без конкретна форма, цел и насока, овој колажен текст служи да ни помогне да си ги структурираме мислите и да креираме една скромна меморија на ова време.
  • Од Тимот на Медуза
  • КВИР, КУЛТУРА, ФЕМ 101
C.A.R.E.
Култура на солидарност како место на соживот:::::
  • Од Душица Лазова
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Дискреција и затајување: За митот на менструацијата
Кога нормална телесна функција спречува една индивидуа да оди на училиште или на работа или кога менструацијата претставува сериозни здравствени ризици поради недостапноста на производите, огласувачите треба да дојдат до следново „откритие“: дека тие жени не треба да гледаат среќни фигури во тесна бела облека и скокање покрај плажа.
  • Од Пелин Балабан
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Кога врбата ќе роди грозје
Колку и да слушате наоколу дека ова е женски филм, многу повеќе би можело да се каже дека е филм за мајчинството гледано од одреден тесен аспект.
  • Од Билјана Кочоска Танеска
  • ДИЈАЛОЗИ, ФЕМ 101
Жените во политиката во ранливи средини:Интервју со Рошика Део
Вистинската солидарност се јавува меѓу жените кои ја формираат заедницата, и тоа жените од кои најмалку ја очекувате. Важно е да се потроши време за градење на солидарност, бидејќи кога жената се кандидира на избори, без разлика дали победува или не, таа и олеснува на следната жена која ќе се појави.
  • Од Сара Миленковска
  • КВИР, ФЕМ 101
Секоја трансродова личност носи приказни кои треба да се слушнат
Веќе неколку години по ред, на 31 март го одбележуваме денот на видливоста на трансродовите луѓе. Глобално, трансродовото постоењето и борба се прославува на овој ден од 2009 година.
  • Од Калиа Димитрова
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
#ThisIsNotConsent
Скандалозна судска одлука предизвика стотици девојки во Ирска да објавуваат фотографии од своите танга гаќички со моќна порака
  • Од Лени Фрчкоска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Неуспешната родова транзиција во Кожата во која живеам на Педро Алмодовар (La piel que habito, Pedro Almodóvar)
Ако ја боли, ќе си трпи.
  • Од Анастасија Марковска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Гласови кои недостасуваат: Водич за жени филозофи наспроти нивната исклученост од учебниците
„The Philosopher Queens“ ги истакнува мислителките од Хипатија до Хана Арент, за кои авторките велат дека ги нема во повеќето книги за филозофијата.
  • Од Лени Фрчкоска
  • ФЕМ 101
Надежта е во неоткажувањето
Да се биде е веќе однапред и да се биде заедно.
  • Од Вики Младенова
  • КВИР, КУЛТУРА, ФЕМ 101
Или како сите, или ништо – Мајки и камионџии
Колку повеќе има исти, толку потешко се прифаќаат различните.
  • Од Дијана Петрова
  • ФЕМ 101
ИЗГЛЕДОТ КАКО ПРЕПОРАКА
И покрај тоа што жените долго време ја водат битката за докажување на својата компетентност и квалификуваност на пазарот на трудот, на моменти и самите тие се обесхрабрени од праксата на вработување врз основа на привлечен надворешен изглед и убава насмевска.
  • Од Бојана Јовановска
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Чашка слобода: или сé што треба да знаете за менструалната чашка, но никој не ви го кажал
Важно е да бидеме информирани и на тој начин да ги правиме изборите кои се најдобри за нас затоа што нашите тела го заслужуваат тоа.
  • Од Калиа Димитрова
  • КВИР, КУЛТУРА, ФЕМ 101
Skopje Pride Weekend 2021 | Настраното заедничко: Политики на пријателство, љубов и афекти
Оваа година фестивалот ќе се одвива од 2 до 8 јуни, во МСУ Скопје и КСП Јадро
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Дипфејк порно: нова генерација на сексуално насилство
Проблемот со дипфејк технологијата не е што се користи во порнографска смила, проблемот е што тоа се прави на малициозен, сексистички и насилнички начин.
  • Од Калиа Димитрова
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Телото и (постхуманистичките) феминистички практики во фокус на Венециското биенале
Претставувањето на телата и нивните метаморфози, односот помеѓу поединците и технологијата и врската помеѓу телата и Земјата се само дел од темите на овогодинешното Биенале.
  • Од Тимот на Медуза
  • ДИЈАЛОЗИ, КВИР, МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
ЦИЦКИ, КВИР, ШТО?
B-PROJECT Е КВИР КРИТИКА НА ФОТОГРАФИЈАТА И ОПШТЕСТВОТО
  • Од Елена Петровска
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Патишта на траумата
Што сè ѝ се случува на една жртва по злоставување
  • Од Матеј Тројачанец
  • ФЕМ 101
Збор на годината: Согласност
Се надеваме дека во 2019 ќе почнеме да ги гледаме плодовите од дискусијата за сексуалната согласност!
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Информирај се – Трансформирај се
Неприфаќањето во општеството доаѓа од недоволна информираност, а помалку од омраза и одбивање.
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Женскиот штрајк во Полска продолжува
Протестите во Полска по страшната пресуда на Уставниот суд продолжуваат да се случуваат секојдневно во над 100 места и градови.
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Инстаграм – гнездо на уметнички
Неколку уметнички чии дела варираат од забранети автопортрети до искрени исповеди и ноар фотографии.
  • Од Анастасија Марковска
  • ДИЈАЛОЗИ, ПЛОШТАД, ФЕМ 101
Како јас да ѝ верувам на правната држава?
Интервју со Џејлан Велиу.
  • Од Елена Гаговска
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Нов недискриминирачки закон за потпомогнато оплодување во Малта – Каде сме ние по ова прашање?
Во едно демократско општество кое се стреми кон целосна еднаквост и недискриминација, постоењето на вакви закони кои поставуваат дискриминирачки услови и кои некого исклучуваат од остварување на право е поразително и ја отсликува итната потреба од измени кон подобри законски решенија.
  • Од Јована Јовановска
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Не паничи! 
Ода за 30тите, ранливоста и борбата за менталното здравје.
  • Од Калиа Димитрова
  • ДИЈАЛОЗИ, КУЛТУРА, ФЕМ 101
Маша Сеничиќ: Просторот е своевиден модел за нашите сеќавања
Поезијата не мора да се менува, но би било пожелно да преплави некои неочекувани предели. Движењето, во секој случај, останува во нејзината срж.
  • Од Душица Лазова
  • КУЛТУРА, МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
На сите ни е потребна „Секс едукација“
„Сексуална едукација“ би им ја препорачала на сите, а пред сè на младите кои преку забава ќе научат повеќе за сексот, а ќе откријат и нешто за сопствената сексуалност.
  • Од Билјана Кочоска Танеска
  • ФЕМ 101
Фудбалот е за девојчиња, како што и куклите се за момчиња
Родителите и старателите немаат намера да се однесуваат поинаку кон момчињата и девојчињата, но доказите покажуваат дека тие очигледно го прават токму тоа.
  • Од Лени Фрчкоска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Повеќе од нашата работа
Приказни за работата во пандемија, повредите на работничките права, и солидарноста, наспроти продуктивноста, како централна вредност врз која треба да ги градиме нашите релации.
  • Од Калиа Димитрова
  • КВИР, КУЛТУРА, ПЛОШТАД, ФЕМ 101
„Библиотеките како простор и за квир заедниците“ – предавање во Националната универзитетска библиотека
Предавање на м-р Лени Фрчковска во НУБ на 1ви јуни, во 18 часот.
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, ПЛОШТАД, ФЕМ 101
„Видете нѐ колку нѐ има. Сите за МКЦ“
Неформалното движење „Сите за МКЦ“ на музичкиот фестивал „Земјотрес“ повторно го изрази својот револт.
  • Од Калиа Димитрова
  • ДИЈАЛОЗИ, КУЛТУРА, ФЕМ 101
Хана Комар: Револуцијата има женско лице
Разговор со беларуската поетеса, преведувачка и активистка Хана Комар.
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
The M word: или зошто цензурирањето на менструацијата претставува микро сексизам?
Ако воопшто не сакаме да зборуваме за менструацијата од медицински аспект, тогаш како би очекувале овој проблем да се сфати сериозно и како би формирале политики и протоколи за земање боледување за менструални болки ако нашите шефови сметаат дека медицинските факти за нашата болка се премногу „приватни“ за споделување?
  • Од Елена Гаговска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Нашиот пат – 25 женски приказни од историјата
Тииит!Инк. ве поканува на промоцијата на публикацијата „Нашиот пат - 25 женски приказни од истроиајта“,  во петок (01.10), во кафе-книжарницата „Буква“.
  • Од Тимот на Медуза

Момент...

No more pages to load

1 2 … 16 Next »

Категории

ФЕМ 101
КУЛТУРА
МОЕ ТЕЛО
КВИР
ДИЈАЛОЗИ

Корисни линкови

ЗА НАС
КОНТАКТ
БЕСПЛАТНА ПРАВНА ПОМОШ

Copyright © Медуза 2023 | Developed by MASIVA

Scroll to Top
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • ЗБОР
  • ПЕСНА
  • MЕДУЗА TV
  • ЗА НАС
  • КОНТАКТ
Menu
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • ЗБОР
  • ПЕСНА
  • MЕДУЗА TV
  • ЗА НАС
  • КОНТАКТ
Facebook-f Instagram