пишува: Каи Гладкова

Пред неколку месеци Коалиција за заштита на децата и фондацијата Елеуса, со здружени сили, го донесоа со македонски превод филмот на Мет Волш „Што е тоа жена?”. Почнувајќи од Струмица тргна караванот на проекции низ нашата земја. 

За Мет Волш и овој филм имам слушнато уште пред да го донесат кај нас. Мет е познат американски конзервативен политички коментатор, домаќин на The Matt Walsh Show и колумнист во Daily Wier или како што пишува на неговиот твитер профил – автор на детски книги и теократски фашист. Во 2022 The New Republic го круниса за трансфоб на годината.

Околу филмот имаше контраверзии уште пред премиерата, кога во 2022 транс активистката Илаи Ерлик го обвини Волш за барање интервјуа со транс лица со лажна намера –  исклучително неетична пракса, кога се работи за документарни филмови.

Па кога дознав дека филмот се прикажува во Струга, на само 14 километри од мојот град, сфатив дека дојде време да го погледнам и критикувам. 

За каков филм станува збор

Филмот „Што е тоа жена?” почнува со роденденот на децата на Мет, близнаци – момче и девојче, прикажувајќи ги најбаналните родови стереотипи, розево за девојчето, сино за момчето. Мет, уште во првата минута ја кажува следнава реченица:

 „Сум слушнал дека некои луѓе тврдат дека нема разлика помеѓу мажите и жените – тие луѓе се идиоти.”

Ваква строга осуда и цврст став се несвојствени за документарните филмови, дури и во случај кога авторите се изразено пристрасни. Напротив, ваквите почетоци се карактеристични за пропагандни филмови, чија цел е да ја афирмираат позицијата на пропагаторот.

Мет, наместо да ја истражи темата, тргнува да докаже дека оние кои не се согласуваат со него се „идиоти”. За да ја постигне оваа цел, се користи со разни манипулативни тактики, како извртени информации, трик прашања, полувистини и чисти лаги, кои стојат цврсто на стаклени нозе. Всушност, аргументите кои Мет ги изнесенсува во филмот се потпираат на логичка грешка наречена повикување на здравиот разум.

Здравиот разум

Најдобар начин да убедиш некого да ти верува е да му го потврдиш она кое веќе го знае. 

Пристрасноста кон ставовите кои ги застапуваме нè прави подложни на измама, па повикувањето на здравиот разум ја злоупотребува оваа особина и служи како одлична тактика за придобивање на широка публика.

Всушност, под „здрав разум”, подразбираме очигледни вистини кои нема потреба да се дискутираат. Нешто кое секој разумен човек го подразбира. Но, пробелмот е што голем дел од овие очигледни вистини не се ништо повеќе од широко распространети стереотипи, предрасуди и застарени убедувања кои се погрешни. Денес, ова е особено случај кога се работи за верувањата поврзани со родот и родовитот идентитет. 

Не само што генералната популација не е во тек со новите концепти и истражувања поврзани со родот, туку и самите трансродови лица се стигматизирани, маргинализирани и погрешно претставени. 

Мет добро ги познава убедувањата на својата публика и нема потреба да елаборира. Доволно е да ги брани нивните ставови, на тој начин што оние кои ги предизвикуваат ќе ги нарече идиоти, одбивајќи да ги земе во предвид аргументите кои ги изнесуваат.

Обичниот човек

За целосно да се заземе страната на Мет, не е доволно публиката да ги дели истите убедувања или да ѝ недостасува љубопитност, туку потребно е да има аверзија кон комплексна мисла.

Мет не сака неговата публика да размислува на овие теми. Тој тврди дека едноставните прашања заслужуваат едноставни одговори. Па поради оваа причина како мерило за здраворазумност го зема обичниот човек. Иронично, идиотите се психолози, доктори, професори по родови студии и други професионалци кои ги посветиле своите животи на унапредување на правата на трансродовите лица.

За да ги прикаже овие луѓе како идиоти, Мет се користи со разно-разни трикови.

Интервјуираните, очигледно, не се информирани која е целта на документарецот во кој учествуваат, па одговараат искрено и се обидуваат да му објаснат. Паузите кои ги прават додека зборуваат се оставени во финалниот едит, со намера да бидат прикажани како помалку компетентни. Нивните одговори се игнорирани или вадени од контекст, прашњата се неискрени, се користат и разни аудио и визуелни ефекти кои имаат цел да исмеат.

Ова е особено воочливо во интервјуто со Патрик Р. Грзанка. Тој, како и останатите, очигледно не е информиран во каков документарен филм учествува, па е ентузијастичен да ги одговори прашањата. На прашањето „Која е разликата помеѓу род и пол?”, Патрик дава исцрпен одговор кој во едитот е скратен, а преку него е пуштена театрална музика која има намера да исмее. Додека тој зборува, Волш го гледа со израз на ликот како едвај да чека да заврши.

На обичниот човек сложените концепти и исцрпните одговори му создаваат главоболка. Тој веќе ја знае вистината, за која Мет му потврдува дека е доволно само да поседува здрав разум, додека професионалците поминале премногу време во апстрактни идеи, па го изгубиле допирот со реалноста. 

Во улога на обичниот човек се појавува Дон Сукер. Дон е 80 годишен сопственик на Sucher & Sons Star Wars Shop во Абердин, кој се прослави со виралното видео во кое тој и советничката Таиса Мескис се расправаат околу трансфобниот знак пред неговата продавница. Неговиот дијалог со Мет ги содржи сите клучни идеи кои треба да бидат пренесени на публиката:

Волш: Како знаеш дека личноста не е жена?

Дон: Па, здрав разум.

Волш: Ти не си научник, не си студент по родови студии? Што си?

Дон: Не.

Волш: Како знаеш дека си маж?

Дон: Веројатно затоа што имам к*р.

Волш: Па, барем Дон не размислува премногу.

Ова е тоа што Мет го бара од публиката, самоувереност во своето незнаење и едноставна вулгарна трансфобија.

Тие

Во филмот Мет не ги прикажува своите неистомисленици како безопасни будали кои не заслужуваат внимание, туку како опасен непријател против кој мора да се преземе акција. 

„Што е тоа жена?”  од страна на Daily Wire е рекламиран и како „Филмот кој тие навистина не сакаат да го гледате”.

Во филмот тие се спомнува често како моќен непријател, кој никако не добива јасна дефиниција, но гради слика за некакви неименувани елити кои го контролираат светот.

Ваквата недефинираност на непријателот дозволува флексибилност за менување на наративот според потребите, идеално за публиката да го проектира својот замислен непријател во рамката тие. Холивуд, докторите, власта, транс лица и активисти, глобалисти, Сорос, големи фармацевтски компании, вонземјани, рептили… Кои се тие зависи најмногу од имагинацијата на гледачот.

Мет намерно поврзува една теорија на заговор со друга, па ги спомнува и маските: 

„Тие пробаа да ме замолчат со тоа што не ми дозволија да зборувам, и кога тоа не им успеа, се обидоа да ме замолчат со маска.”

Транс лицата во филмот се прикажани и како непријател и како жртва. Најчесто непријателот се транс жените, додека транс мажите се жртви, како што можеме да видиме во разговорот со Скот Кели Њуџент – контраверзна личност, редок случај на трансфобичен транс маж и миленик на конзервативците кои често го користат за ширење на анти-родова пропаганда. Скот во филмот повторува неклолку веќе излитени трансфобични слогани, како веќе добро познатата дехуманизирачка приказна:

„Кога ќе ги ископаат моите коски по неколку стотици години ќе речат, да тоа беше жена, имала бебиња.”

Скот е носител на наративот – транс маж како жртва на неименуваните елити. Тој зборува како целиот негов агенс во процесот да бил одземен и да не знаел буквално ништо за процедурата на која се согласил. Зборувајќи за докторите кажува „погледни што тие ми направија ”.

На целиот овој наратив се надоврзуваат т.н. експерти, чија главна експертиза е анти-родова пропаганда. Овие лица наместо да елаборираат, само ги потврдуваат предрасудите на обичниот човек и шират лаги базирани на тие предрасуди. Целта на овие лаги е да предизвикаат страв и гадење кај публиката. Па наместо соодветни медицински термини се користат преувеличени зборови како “осакатување” и “хемиска кастрација”, во комбинација со зборот деца. Всушност децата се прикажани како главната мета на скриените елити.

Покажувајќи ја „It’s perfectly normal“, книга за сексуално здравје наменета за деца од 10 години па нагоре, Миријам Гросман кажува: 

“Неискажливо е што овие луѓе им направија на нашите деца”.

Децата ги спомнува и Скот Кели Њуџент:

“Имам три деца на возраст на која тие им го прават ова на децата. Јас не сум трансфобичен. Јас си ги сакам моите деца и ги сакам децата на другите. И ти треба да ги сакаш.”

За паниката да го достигне пикот, на сето ова се надоврзува анонимниот родител кој се жали дека тие го казниле и му го одземале детето, бидејќи одбил да ги користи правите заменки и не сакал да го поддржи во транзицијата. 

Во комбинација со наративот за заразност на трансродовоста, гледачите се заплашуваат дека ако не преземат ништо, еден ден истото ќе се случи со нив и нивните деца.

Будалиот зборува, паметниот молчи

Филмот „Што е тоа жена?” достигна голема популарност, собори рекорд од 180 милиони прегледи, а со преводот стана релевантен и кај нас. 

Негвото влијание веќе се чувствува во нашата земја. Сè почесто ги слушаме и читаме аргументите од филмот кажани од  различни луѓе околу нас.

Ова веќе ја влошува и онака лошата реалност која ја живеат транс луѓето, и локално, и глобално. Говорот на омраза ескалира, а стигмата е раширена и на семејствата и на поддржувачите на трансродовите лица.

Сепак, кога една долго игнорирана тема за мала маргинализирана група, ќе стекне ваква популарност, иако преку лага, можеби ќе отвори врата конечно да се слушне и вистината. За да се случи ова, сите кои ги знаеме комплексните одговори на едноставните прашања, не смееме да молчиме. 

Додека паметниот молчи, будалиот зборува. Сега сме етикетирани како будали, па време е гласно да говориме.