Центарот не додржуваше, напиша Џоан Дидион[1] во култниот есеј „Наведнати кон Витлеем“, дисекцирајќи ги културните тропи на крајот од шеесеттите години на минатиот век и распаѓачкиот декор на тоа време. Време, на кое, доволно иронично, често се навраќаме како време на ветување, цут и слобода. Веројатно, со потрезвено и дисоцирано видување на времето и местото што го населуваме (талент што ретко кој го владее како Дидион) може да се стигне поблиску до вистината. Можеби вистина е дека хаосот и редот се две страни на истата паричка.
Сепак, скептично се запрашувам зошто ми се чини како крајот на светот каков што го знаеме да доаѓа токму сега? Се прашувам, што би кажале Јејтс и Дидион за држењето на моменталниот центар, да можеа да видат на кои сè креативни начини тој попушта? Дали секоја генерација на оној или на овој начин ја живее апокалипсата или сеприсутното ехо дека баш и нема смисла да се стане од кревет, зашто крајот е блиску, е специфичен и уникатен за ова време? Нашето време.
Светот се наоѓа пред климатска катастрофа и тоа е факт пред кој не смее да се замижи. Заблажувањето на пандемијата не ја заблажи економската криза, која допрва ќе ги обележи нашите животи. Еден ден оваа година се разбудивме со веста дека Русија ја напаѓа Украина. Џеф Безос отиде во вселената колку да ни покаже дека му се може. Врховниот суд во САД ја отповика пресудата Roe v. Wade, со што го одзеде федерално загарантираното право на абортус. Антиродовите движења се во пораст. Екстремната десница е сè поприсутна во владите низ светот. Анорексијата е повторно во мода. Стотици животи беа брутално одземени во Иран, во протестите кои започнаа по убиството на млада девојка од страна на моралната полиција заради нарушување на нормите за облекување, кои сè уште траат. Можам да продолжам, но ќе запрам тука. Каде да најдеме сила и смисла да продолжиме со нашите комично мали животи? Како да се исправиме пред овие космички катастрофи? Како да не западнеме во очај и цинизам од кој нема враќање? Како да излеземе од состојба на пролонгиран и континуиран страв? И финално, како да зачекориме храбро во иднината, што и таа да носи?
Во ова време-невреме, мудрост и утеха може и мора да се побара во силите кои нè полнат со живот. Пред неколку месеци веројатно ќе превртев очи на ваква очигледно клише реченица, кога хранејќи ги сопствените состојби на очај и паника, едноставно не можев да видам никаква перспектива, лична, а уште помалку колективна. Кога ми се случи неочекувана релокација на друг континент, ми се случи и промена на фокусот.
Длабоката и пријатна самотија ми ја врати вербата во себе, во телото, во најинтимните чувства и релации: блиските пријателства, нежните и суптилните тактилни задоволства и заедницата од која секогаш можеме да црпиме инспирација, енергија и сила – која на некој начин ни го афирмира постоењето, дури и кога се чувствуваме како да висиме на конец. Немам одговори на погоре поставените прашања кои сè уште ме држат будна, но на моменти наоѓав одговори на многу од нив во книгите и филмовите кои ми правеа друштво, во постојаното движење на природата, во раѓањето на детето на сестра ми, во грижата и љубовта која ја гледам и сведочам секојдневно, и конечно, во работата на „Медуза“ и составувањето на оваа книга, во која автор/к/ите нималку наивно и на мноштво начини начнуваат одговори токму на тие прашања, или отвораат нови.
Во оваа книга со авторски текстови се појавуваат: Вики Младенова, Кристина Атанасовска, Грација Атанасовска, Елена Петрова, Тамара Славеска Апостоловски, Нина Раповска, Душица Лазова, Марта Стевковска, Ана Блажева, Елена Гаговска, Ангел Димитриевски, Калина Качоровска, Александра Спасеска. Ќе прочитате разговори со Маша Станишиќ и Елена Чемерска, рефлексија на зборови на Благица Димитрова, Сара Миленковска, Ивана Батев, Славчо Димитров, Ана Блажева, Наталија Теодосиевска, Анастасија Марковска и Лени Фрчкоска, и неколку храбри препеви, од нашата нова петочна рубрика „Песна на неделата“, која ја уредува Душица Лазова.
„Променливо облачно“ е колекција на феминистички есеи, разговори и песни, која пробува да даде смисла на животот во непредвидливо време и да понуди патеки на размислување и дејствување отаде. Додека дел од содржините се занимаваат со системите на опресија кои на многу начини кулминираа изминатава година, во други може да се најдат политички стратегии на отпор и ослободување, но и истражување на мистичните и интуитивни процеси и простори како извори на (женска) моќ. Која е нишката што се провлекува низ целата книга? Уважувањето на ова време, нашето време, како тешко, на моменти очајно, во сите негови изблици на лудило, пропаст и нееднаквост. Но и потрагата по механизми храбро да му се погледне в очи на ова време. Ако крајот навистина доаѓа, тогаш немаме што да изгубиме.
Нашите кошмари никогаш не биле поинтимни и посподелни, истовремено. Велам интимни, зашто разноразните ментални предизвици со кои повеќето од нас се соочуваат се осеќаат некаде длабоко внатре и имаат тенденција да нè туркаат во изолација. Велам споделени, зашто сè појасно станува дека кога небото е тмурно, тмурно е за сите нас. Од тоа сознание треба да црпиме методи, сила и енергија, да се осмелиме да го замислиме новото време и да работиме на неговото доаѓање, денес.
Надежта дека небото ќе се расчисти, дека ние имаме одговорност да го разведриме, не е наивна емоција, туку стратегија и верба во нашата поединечна и колективна моќ. „Надежта е есенцијална во која било политичка борба за радикална промена кога генералната општествена клима промовира разочарување и очај“, вели бел хукс. Медуза продолжува да биде мојата искра и израз на надеж и во најтемните денови и времиња. Легендата вели, здружено, нашите бели дробови можат да создадат ветер.
[1] Парафразирајќи го стихот „Нештата се распаѓаат; центарот не може да додржи“ на песната Второто доаѓање која Вилијам Батлер Јејтс ја напишал во 1919 година, веднаш по завршувањето на Првата светска војна, со што поетот го пренесува своето чувство дека на светот за кој знаел дотогаш му ближи крајот, а нов свет е на патот.
