Што е тука смешно?

Пред неполни две недели македонската јавност се разбуди во едно од најодвратните случаи на родово-базирано насилство во земјава—Телеграм групата Јавна соба, чиј опис уште поодвратно гласеше ,,дружење и зезањe”. Велам, се разбуди, затоа што навистина се чини дека дел од луѓето коишто живеат, работат, се образуваат, се сакаат, се расправаат или едноставно постојат во оваа земја, првпат виделе ваков грозоморен изблик на насилничко однесување. Затоа, скоро веднаш голем дел од оваа јавност почна го заобиколува проблемот со родово-базираното насилство  и да одбива да ги нарече работите со вистинско име. Нормално, ова беше веднаш припишано на губењето на вредностите кај младите, недоличното однесување кај девојките чиишто слики се нашле во оваа Јавна соба, и мојот личен фаворит — сајбер неписменост.

И така додека поголемиот дел од јавноста само-удоволувачки цупкаше околу вистинскиот проблем, неколку дена подоцна моравме да се евакуираме од Сити Мол заради тоа што две млади момчиња, членови на обезбедувањето, се пошегувале со нивниот претпоставен дека под објектот има поставено бомба. Јавноста беше повторно лута.

Во првиот случај имаме повеќе од 7000 мажи кои споделувале слики кои дел им биле приватно пратени, а дел извадени од лични профили на девојки и жени, пропратени со личните податоци на девојките. Ова требаше да биде смешно. Во вториот случај имаме двајца мажи кои кренаа цела држава на нозе, заради тоа што сакале да се пошегуваат, па си помислиле дека совршен начин за да се постигне тоа би било да се пријави лажна бомба кај нивниот надреден. И ова требаше да биде смешно. Она што овие два навидум неповрзани настани имаат заедничко е тоа дека се сметале за шега и разонода за мажите кои ги почнале. Во случајот со Јавна соба, администраторот изјави дека начелно групата била наменета за хумористична содржина, а не за објавување на слики и информации на млади девојки и жени. Но, ете групата фатила друг тек и со тоа го открила грдото лице на она што мажите често всушност го сметаат за шега —објектификација на женските тела.

Хуморот отсекогаш се сметал за машка област, најверојатно најмногу од нив самите. Кристофер Хиченс во 2007 славно напиша дека жените немаат смисла за хумор како мажите, заради тоа што ,,главната цел на мажите е да го импресионираат спротивниот пол’’. Дали ние како жени сме импресионирани од машката смисла за хумор е дискутабилно. Уште попроблематично е доколку хуморот и она што се смета за смешно се разгледува во контекст на мноштвото обвиненија против славни комичари за сексуално вознемирување и напад, најпознати од кои што се случаите против Бил Козби и Луи Си Кеј. Луи Си Кеј, како и голем дел други комичари, отворено зборуваат за нивните сексуално-предаторски навики во нивните стендапи. Доколку го прегледаме материјалот што Луи Си Кеј го презентира во еден од неговите скечеви за мастурбација, сфаќаме дека тој едноставно зборува за мастурбирање на јавен простор, таму кадешто дури 45,3% од испитаничките од земјава не се чувствуваат безбедно доколку нема голема фреквенција на луѓе. И ова се смета(ше) за смешно.

Жените и нивните трауматични искуства се често предмет за потсмев. И додека на глобално ниво сè уште се расправаме за тоа зошто шегите за силување не се смешни и како феминизмот и политичката коректност го убиле хуморот, во Македонија екс-премиерот шеговито изјави дека ‘’ќе ја продаде сопствената ќерка за грчки остров’’ додека дискутираше за процесот на потпишување на Преспанскиот договор. Оваа, во најмала рака речено невкусна шега, за жал не е нешто невидено и во светски рамки. Ако ништо друго, нè потсети на далеку повознемирувачките коментари што Доналд Трамп ги дава веќе неколку децении за изгледот на својата ќерка Иванка. Да кажеш нешто такво на телевизија покажува еден безобразно ноншалантен однос кон гледачките и тотално непознавање и нечувствителност кон искуствата на жените низ историјата, па и денес, особено кога знаеме дека склучувањето на бракови само со татковска дозвола е пракса што се случува на многу места и во 21ви век. Мора да се запрашаме: кому ова би требало да му е смешно?

Да се потсетиме на уште еден случај: пред неполна година бевме сведоци и на емисија која беше строго посветена на исмевање на жените и девојките заради начинот на кој тие одлучиле да се облечат и сликаат и притоа имале дрскост да ја објават сликата на нивните социјални медиуми. Да, станува збор за емисијата Мода, со Сергеј Варошлија која се емитуваше на сега веќе непостоечката 1ТВ. Емисијата коментираше на слики кои биле посочени и пратени во редакцијата од лица кои останаа анонимни, додека девојките и жените на сликите беа ставени на тапет пред целата земја, па и пошироко ако се земе во предвид дека емисиите беа објавувани на Јутјуб. Една епизода траеше околу 20тина минути од кои во просек 5 минути беа посветени на светските трендови во модата, честопати претставени преку луксузни брендови и неколку девојки што водителот ги избрал како пример за тоа како треба да се облекуваме. Овие неколку примери беа спротиставени со сликите на девојките кои беа исмевани и критикувани заради начинот на кој што тие одбрале да се облечат и сликаат. И секако, по одреден период на емитување, во емисијата беше вклучен уште еден водител за да даде ‘’посвежа’’ перспектива.

via GIPHY

Како резултат, имавме една изместена реалност, на национална телевизија во која двајца мажи коментираат за изгледот на девојки од земјава. И ова очигледно им беше смешно и на мажите и на жените. Ваквата смисла за хумор е несомнено дел од една светска традиција на исмевање на послабите и маргинализираните во општеството и на тривијализирање и нормализирање на женските трауми. Сепак, овој хумор ги изразува веќе бајатите одлики на македонскиот мачоизам во едно тврдоглаво општество кое одбива да направи минимален напор да се смени и научи од минатите грешки.

Иако лажната тревога во Сити Мол не ја исмева жената и може да се разгледува како изолиран случај на несериозно и дилетантско оденесување, сметам дека зборува многу за тоа до која крајност мажите во нашето општество се спремни да одат за добро ,,зезање’’. Иако се чини дека веќе ова е заборавено, истата оваа своеволна невнимателност се воскреснува и трансформира секојдневно низ бројни зезања и шеги во кои исмеаниот, или во овој случај исмеаната, останува исклучена и дополнително деградирана. Немарноста за тоа како она што го пишуваме, изјавуваме или на некој начин претставуваме влијае врз исмеаниот или врз околината се провлекува низ сите овие случаи, за да на крај си го покаже грдото лице на шовинизмот и машката привилегија. Она што е најтрагично е тоа што засега никој не може да нè евакуира од хуморот на македонскиот сексист и веројатно ќе посведочиме уште многу вакви промашени обиди за хумор. Но, она што можеме да го направиме е да реагираме. И секако, да не се насмееме.

Извори:
https://www.vanityfair.com/culture/2007/01/hitchens200701

http://rodovreactor.mk/subject/urban/data/istrazhuvae-na-opsegot-na-rodovo-baziranoto-nasilstvo-vrz-

*Текстот е напишан како дел од Школата за феминистичко пишување и критика ФЕМ 101