Што после #СегаКажувам?

Пред скоро три години, откога започна да се користи хaштагот #СегаКажувам објавив напис на Коалиција Маргини со наслов „#СегаКажувам: Разговор кој мора да продолжи“.

За само еден ден имашe 4000 читања: веројатно до ден денес тоа е мојот најчитан текст. Изгледа се погоди да биде објавен баш во точно време. Иако се чувствував горда на текстот, сепак ми беше чудно кога на пример колешки на мајка ми ѝ кажуваа дека сум многу храбра. Јас не се чувствував баш така, туку некако ранливо. Наеднаш, цело мое семејство, сите мои пријатели и многу од пријателите на моите дознаа за мои многу лични и до некаде трауматични искуства. Со тоа искуство сфатив дека понекогаш ми е непријатно да пишувам текстови кои се директно поврзани со мои лични искуства.

Овој текст почнав да го пишувам кога Медуза објави нови анонимни приказни на сексуално вознемирување пред околу два месеци и сакав да допринесам кон тој разговор. Но текстот го оставив недопишан по неколку обиди, веројатно баш бидејќи се чувствував непријатно. Не бев сигурна дали повторно сакам да објавам нешто поврзано со сексуално вознемирување што ми се случило мене, иако сметав дека не се чувствувам особено лошо околу конкретната случка за која сакав да пишувам. Веројатно така се чувствував бидејќи и три години јавен дискурс и разговори околу #MeToo и #СегаКажувам не се доволни за да пробијат низ табу кое е старо цели децении.

На 2ри Август бев со моите блиски во Маврово и од сите луѓе таму видов некој што комплетно не очекував да го видам: да го наречеме Димитар. Димитар беше таму со некоја девојка и моментот кога го приметив го свртив својот поглед. Не се почувствував посебно анксиозно или уплашено, но не сакав да се поздравам со Димитар, особено не додека сум таму со моите. Во написот што за Коалиција Маргини што го спомнав го напишав следново за Димитар:

За време на една забава еден познаник праша дали може да ме грабне за задник за да го оцени. Му реков не, но тој сепак ме грабна. Ме оцени со осмица. Ми рече и јас да го оценам неговиот задник, а јас го допрев за да се убедам дека допирањето не беше недозволено, иако дефинитивно беше. „Имам девојка, ама прашањето е колку можеш да ќутиш“, рече и се припи до мене подоцна на забавата, иако неколку пати му реков дека не сум заинтересирана. На крајот се откажа. Бев трета година средно. Беше јули месец и носев сино здолниште.

Подоцна дента му спомнав на дечко ми дека го видов Димитар таму и дека се надевам дека се има сменето. Пред околу една година Димитар ми имаше пишано на Фејсбук кога му текнало на мене. Ова беше нашиот разговор:

Димитар: Може ли нешто дирекно да те прашам? Али да не се лутиш.

Елена: Зависи што е прашањето.

Д: Се надевам дека не е лошо. Не знам дали памтиш, ептен ми се свиѓаше. Ретко наоѓам така опасна самостојна женска и сега јас сум сингл и не знам за тебе :))

Е: Јас поинаку ја памтам таа забава ако збориме за истата забава од пред 5-6 години; не знам зашто ми пишуваш после толку време али океј. Ти многу агресивно ми се пушташе, ме фати за газ без моја дозвола и скоро ме залапа иако ти кажав дека не сакам и плус ти имаше девојка. Се надевам дека не си се однесувал со други девојки на таков начин. Искрено океј е начинот на којшто ме прашуваш но после сѐ тоа не сум заинтересирана.

(И после таа порака се случи нешто што не го очекував.)

Д: Грешно сум те сфатил тогаш. Мене не ми личеше незаинтересирана, али тоа е моја грешка. Сори како и да е.

Бев комплетно (позитивно) изненадена. Го прифатив извинувањето и веднаш ѝ кажав на другарка ми Лиса. Бев пресреќна што некој што ме повредил на таков начин ми се извини и призна дека тоа што се случи таа вечер беше негова грешка. Не беше совршено извинување и би преферирала нешто пообмислено, но буквално беше прв пат што некој што сексуално ме вознемирил ми се извинил на било каков начин.

По оваа случка почнав да размислувам на прашањето:„Што после #СегаКажувам?“ Сфатив дека воопшто нема едноставен одговор, но мора да почнеме од некаде.

Некогаш првите импулси по вакви случки се дека луѓето кои згрешиле треба да бидат казнети. Многу од нас веројатно интуитивно знаат дека во многу земји полицијата и правните системи лошо постапуваат во случаи на сексуално вознемирување или сексуални напади, особено бидејќи често државните органи не им веруваат жртвите на сексуално насислство. Добар пример за „недоволна казна“ беше случајот од 2015та година во Универзитетот Стенфорд каде што Брок Турнер ја силуваше студентката Шанел Милер позади контињери додека била онесвестена. Турнер доби затворска казна од само 6 месеци (од кои на крај одлежа само 3) што со право разлути многу луѓе.

Ако ја земеме предвид ваквата историја, не е воопшто изненадувачко што со #MeToo движењето се започнаа многу дискусии околу построги казни за вршителите на сексуални напади и вознемирувања. На пример, од Август, 2018, во Франција постои закон со којшто се казнува сексуалното вознемирување на улица со казни од 90 до 750 евра – овој закон поттикна дискусии за ваков тип на закони во Велика Британија. Слични дискусии за закони против „catcalling“ се случуваа во САД во 2014тата година, по објавувањето на популарното видеото од Hollaback! каде што жена се шета низ Менхетан 10 часа и искусува голем број на непосакувани коментари (најмногу од црни и латино мажи за што видеото беше критикувано). А други, како Лилијана Сегура која пишува за The Intercept, сметаат дека вакви закони можат многу да им наштетат на мажи кои припаѓаат на маргинализирани групи. Всушност многу феминистки не веруваат дека поголемо присуство на полицијата и казнени мерки ги прават жените (особено најмаргинализираните жени) побезбедни — за повеќе на оваа тема пишува Викториа Ло во Jacobin magazine.

Сексуалното вознемирување е комплицирана појава и како и многу други работи, сексуалното вознемирување и сексуалните напади постојат на спектрум. Ако сметаме дека треба да се казнат луѓето кои се однесуваат така, прашањето е до кој степен би требало да бидат казнети. Дали треба да го бараме решението во дисциплински мерки, казни од страна на полицијата, па дури и да ги инволвираме кривичните судови и затворите? Или пак треба да бараме попревентивни решенија?

На пример, дали треба сите момчиња што сексуално ги вознемириле своите соученички да добијат укори? Дали секој маж што сексуално вознемирувал жена во својот живот треба да биде пратен во затвор? Јас и многу феминистки кои се критички настроени наспроти полициските и затворските системи (како Анџела Дејвис, Маријам Каба и Викториа Лав) би рекле не. Ако само се потпираме на принципот на казнување, тогаш многу лесно проблемот може да се индивидуализира. Односно, може да се допринесе кон гледање на сексуалното вознемирување не како системски проблем создаден од патријархалното општество во кое што живееме, туку проблем со однесувањата и моралните вредности на „лоши“ поединци како Харви Вајнстин и Бил Козби.

Исто така, опресивността на затворите често ги трауматизира тие што завршуваат во нив: затворениците мораат пасивно да прифатат казни за нивните „криминали“ наместо да научат нешто од тие искуства, да се извинат на жртвите и да го променат своето однесување. Без разлика што мислиме за дали треба или не треба да постојат затвори (што е долга дискусија која заслужува свој напис), не можеме да го негираме фактот дека не само често што затворските системи низ светот трауматизираат многу од луѓето кои завршуваат во нив, туку и многу бивши затвореници имаат поголема веројатност да бидат понасилни после затворското искуство. Барем за мене одговорот на еден вид на траума не би требало да е создавање на повеќе трауми и болка во светот.

Да се вратиме на Димитар: дали јас сакам тој да биде казнет? Па, од практични (но и од лични) причини би рекла не. Не би сакала полициските и затворските системи да го трауматизираат и не би сакала тој пасивно да прифати некоја казна без да го промени своето однесување. Ја би сакала Димитар никогаш да не го повтори тоа што ми го направи мене (или да направи нешто полошо). Не се дружам со него долго време, но се надевам дека тоа извинување и нему му значеше барем толку колку што ми значеше мене. Се надевам дека после тој разговор Димитар размислил што точно направил таа вечер и дека во иднина повеќе ќе мисли и ќе внимава на согласноста при сексуални и романтични интеракции.

Не ми изгледа многу веројатно дека подолги затворски казни или поголема инволвираност од страна на полицијата ќе го решат огромниот општествен проблем на сексуално вознемирување. Премногу луѓе би требало да се казнат и има големи шанси тие луѓе да станат само понасилни после искуствата со затворските системи. Нашите патријархални општества создаваат „предаторски“ настроени мажи и тоа нема да се смени ако дел од „фатените“ лежат казна. Ако навистина сакаме да се искорени овој проблем, тогаш треба да се залагаме за создавање на феминистичко општество во кое ќе ги учиме момчињата, девојчињата и сите останати уште од мала возраст колку е важна сексуалната согласност. Наместо да казнуваме индивидуални „лоши мажи“, треба да се фокусираме на колективни превентивни мерки и создавање простор за позитивна машкост која нема да се фокусира на (сексуална) агресија и доминација.