Да се биде жена е непоправливо тешко. Или, да бидеме што попрецизни, на жените им е ужасно тешко да бидат (оставени на мира). Сеприсутниот грчки хор на критиката – од поп културата и медиумите, до институциите и разговорниот јазик – нè потсетува дека има милион начини на кои може да се згреши, но само неколку на кои работите можат да се поправат. Ако вложите премногу труд за да бидете во склад со женскиот идеал, веднаш ве сметаат за плитка (basic) или напорна (try-hard). Оддалечете се премногу од идеалот и веднаш сте избери-ме-мене девојка (pick-me) која страда од интернализирана мизогинија.

Станува збор за дилема што ги поминува границите на расата, класата и возраста: без разлика дали ги прифаќаме, им пружаме отпор или ги отфрламе конвенционалните женски родови норми, сепак не можеме да ја негираме нивната моќ. Минатиот мај, дебитантската песна на TikTok ѕвездата, Бела Порч (Bella Poarch), „Build a Bitch“, ѝ даде глас на фрустрацијата која доаѓа од овие контрадикторни очекувања: „Со облини како ракописни букви/ Богородица и лисица/ Тоа е девојката што ја сака/ Но тој заборава/ Нема тука ќе си составам кучка/ Немаш право да бираш и составуваш“.

Нормално, песната и пејачката беа пропратени со посебна критика. Препознатливиот изглед на Порч (лажни трепки над очите, исцртани усни, изразено румени образи и хајлајтер на врвот на носот) и манеризмите кои потсетуваат на аниме девојки се одраз и репродукција на актуелниот стандард за женска убавина. Ребека Џенингс (Rebecca Jennings) пишува во Vox дека Порч е израз на постојано раздвижената онлајн култура чии алгоритми „ја наградуваат просечноста“ кај креаторите на содржини кои можат да ја продадат привлечноста како своевиден талент:

„Се работи за остроумна песна која лесно „се лепи“ и има одлично продуцирано видео кое иронично го критикува истиот систем што ја создаде Бела Порч, оној што ги наградува слабите девојки со напучени усни и очи на кукла со kawaii и ahegao изрази на лицето. Со други зборови, кога интернетот би можел да „состави кучка“, таа би изгледала токму како Бела Порч.“

Често знаеме да зумираме на славните за да го анализираме статусот и третманот на жените во општеството. Во есејот насловен „Култот на тешката жена“, авторката на Огледало што мами („Trick Mirror”), Џија Толентино (Jia Tolentino), пишува дека современиот феминизам еволуирал за да го преиспита начинот на кој нашата култура ги етикетира, осудува, понижува и отфрла „тешките“ жени. Жените како Бритни Спирс и Моника Левински – некогаш одамна етикетирани од страна на целата медиумска култура како луди, развратни, нестабилни и надвор од контрола – се меѓу оние жени кои се ретроактивно спасени од наративот првично наменет да ги уништи; како што забележува Толентино, таквите жени „сега се почитувани поради нивните тешкотии – нивните маани, нивните комплексности, нивната човечност – со идејата дека тоа ќе ни овозможи нам, обичните жени, да бидеме луѓе со маани, а можеби дури и да бидеме почитувани“.

Оваа промена на перспективата во културата е важна со оглед на ограничените тропи кои се користеле за жените, реални и измислени, низ историјата. Фаталната жена, девојката од соседството, сексапилната жена, одмаздољубивата жена – овие тропи биле главно изум на машки креатори и истите биле рециклирани и видоизменети тргнувајќи од грчките митови, ренесансните слики, драмите на Шекспир, холивудските филмови и на крајот, трачарските блогови и таблоидите посветени на славните. Како што Лејди Макбет стана архетип за злобната жена која кова сплетки зад грбот на колебливиот сопруг, Спирс и Левински беа издигнати на ниво на модерни аватари на непостојани, преемотивни жени кои може да послужат како предупредувачки приказни за нас останатите. Нивните наративи беа едноставни и лесно сварливи – а работата на медиумите беше да ги задржат на тоа ниво. Ние не смеевме да забележиме, а камо ли да посочиме, дека таквите тропи се изградени врз проектираните емоции, желби и очекувања на мажите кои отсекогаш имале за цел да ги контролираат жените со статични, патронизирачки етикети – чувствителни, драматични, хистерични, луди. Како што напиша Џена Зауерс (Jenna Sauers) во текст за Jezebel од 2012 година, на тема родовото наоружување на терминот „луда“ и патологизирањето на женските емоции, „Низ целата историја на човештвото, машкиот поглед беше практично синоним за медицинскиот поглед, а мажите си дадоа дозвола да одредат кои тела се болни, а кои здрави“.

Во моментов, Спирс е тема на документарниот филм за Хулу, Framing Britney Spears, номиниран за Еми, кој ја истражува улогата на медиумите во нејзиниот пад. За младите жени кои пораснаа гледајќи како една поп-ѕвезда малку постара од нив ја преобразуваат во таблоидно чудовиште, не се претерува кога се нагласува важноста што ја доби трансформацијата на слоганот „Оставете ја Бритни на мира!“ од ударна вест во јавен исказ на солидарност на чело на движењето за ослободување на Спирс од конзерваторството што ѝ ја одзеде телесната автономија и личната слобода. Во 2017 година, Vanity Fair го одбележа патот на Спирс од Дизни Mouseketeer до диво дете до подвижна катастрофа до жртва, забележувајќи дека намалената јавна стигма околу предизвиците со менталното здравје ги споила велнес културата и културата на славните. Во исто време, реалноста во која „Деми Ловато може да го окупира People со тоа што ќе се отвори за [нивното] биполарно растројство, а Селена Гомез зборува за депресијата на насловната страница на Vogue“, како што гласи текстот, може да делува малку пародично со оглед на претходниот прогон на Спирс од страна на медиумите: непостојаната, сензационализистичка природа на мелницата за трачеви за славните значи дека истите медиуми што радосно го документираа нејзиниот пад сега ја слават како феминистички херој.

Есејот на Толентино опишува еден вид женска ренесанса, ера на шефицата (girlboss) – термин кој првично беше измислен како еманципаторски термин, но кој брзо стана шега. Името доаѓа од претпоставката за стандардот каде шефот мора да биде маж; а основачките поврзани со титулата – основачката на Nasty Gal, Sophia Amoruso (која го популаризираше терминот), Steph Korey од Away, Ty Haney од Outdoor Voices и Miki Agrawal од Thinx – го посведочија крахот на нивните шефовски империи откако беше откриено дека работните места што ги креираа се исто толку токсични како оние што на мажите шефови. Кооптирањето на феминистичката идеологија од страна на жени кои сакаат да ја оправдаат личната агенда покажува дека иако многу жени можат да успеат во рамки на угнетувачките структури изградени од и за мажите, нема да поминат лесно ако пробаат тоа да им помине како „ослободување“.

Празнината што ја остави „шефицата“, заедно со тековните очекувања дека жените ги поддржуваат сите жени, кулминира со она што корисникот на Твитер @cinematogrxphy го нарече „браво за неа“ (good for her) девојка од филмскиот универзум (референца на незаборавната духовита забелешка на Лусил Блут во Arrested Development), а која се однесува на ликови како Томасин во The Witch, Дани во Midsommar, Ред во Us, Сесилија во The Invisible Man, Марта во Knives Out, Ејми во Gone Girl, Грејс во Ready или Грејс во Not и Сузи од Suspiria. Наративните контексти во кои таа девојка постои – трилери, мистерии и хорор филмови – ѝ дозволуваат да се спротивстави на очекуваните тропи на тие жанрови: дамата во неволја, истрауматизирана одмаздничка, смелата девојка што останува на крајот. „Браво за неа“ девојката е лик за кој навиваме едноставно затоа што ѝ е нанесена неправда – и таа се спротивставува со тоа што се трансформира од жртва во победник, често претрпувајќи ужасно насилство. Вообичаено, на почетокот на овие филмови, девојката е кротка и тивка, но на крајот јурнува како манифестација на чудовишноста во која ужива секој од нас на кого му била нанесена неправда. Можеби не би му се одмаздиле на партнерот што нè изневерил така што ќе го наместиме дека извршил убиство или ќе го осудиме на грозоморна смрт во костум на мечка, но сепак – браво за неа. Катарзата на овие ликови може да се прочита како преобразување на тропата на презрената жена во современ контекст кое што поттикнува емпатија: нејзиниот среќен крај не зависи од тоа да го направи она што е правилно, туку она што носи задоволство.

Променетото гледиште за Бритни Спирс и појавата на браво-за-неа девојката сугерираат дека тропите можат да се преземат, дека културниот стенографија што тие ја претставуваат може да се преведе поинаку. А сепак, сè уште не сме на чисто со жени, измислени, славни или други, кои не припаѓаат на конкретна улога. Прекумерниот број на приказни за потеклото на негативците во последно време како Малефисент, Харли Квин, па дури и Круела де Вил ги хранат очекувањата дека жените кои прават лоши работи не биле така родени, туку биле турнати кон лошотилак. Прашањето што останува гласи: Што може да биде жената кога не претставува конкретна тропа? Обидот да се одговори на тоа прашање бара да го одучиме јазикот за жените кој го развиле мажите, во рамки на системите создадени од мажите, во општество управувано од мажи – јазик што повеќето од нас биле воспитани течно да го зборуваат.

Голем дел од обожавателите на филмот 500 Days of Summer (2009) толку ја презираат Самер која ја глуми Zooey Deschanel поради тоа како го третира Том, ликот на Joseph Gordon-Levitt, што тој во една преписка на Твитер во 2018 година ги повика луѓето „да го гледаат [филмот] повторно“. Том, вели актерот, не е херојот; врската завршува лошо најмногу затоа што Том ги проектира своите желби врз Самер, притоа игнорирајќи каква е таа како личност – но, се разбира, неговата нарација во прво лице е тоа што ја врамува како негативка. Преговорите околу врамувањето имплицираат дека сè што треба да направат жените е да изберат, без притисок од општеството, како сакаат да постојат во светот. Но, длабоко вкоренетите општествени очекувања и норми честопати им велат поинаку.

Сепак, влијанието кое денес го имаат социјалните медиуми им дава на познатите личности – а понатаму и на нам обичните луѓе – извонредна можност да владееме со нашите наративи. Во прилогот на BuzzFeed вестите во 2020, насловен „Како Маргот Роби ја промени својата холивудска судбина“, Anne Helen Petersen забележува дека „наметнувањето на погледот на (машкиот) писател врз сликата за растечка (жена) ѕвезда беше стандардна практика“, но сега повеќе не треба да се потпираме на новинарите за да создадеме сопствени мислења за жените во јавноста. Жените можат да ги користат своите лични платформи за да создадат свои наративи и да ја обликуваат јавната перцепција за нив; тие можат да го побијат, да го разјаснат и да се бранат од негативниот печат.

Жената која се ослободува од машкиот стисок, напиша книжевната теоретичарка Sue Kuykendall во издание на академското списание College Literature од 1996 година, се отвора кон можности: „Токму нејзиниот идентитет-без-идентитет ги поставува темелите за реторичка инвентивност“. Но, иако слободата од барањата на машките наративи може да делува како ослободување, таа исто така открива колку е тешко да се проценат жените надвор од објективот обучен на машкиот поглед – оној што во најдобар случај ги позиционира мажите како појдовна точка за споредба, а во најлош случај ги гледа како безгрешна норма. Дали постои начин да постоиме како жени кој не е фундаментално реакционерен? Дали отсуството или отфрлањето на тропите служи само за да воведе нова? Дали постои некој начин да се испита женскоста, освен како спротивставеност на машкоста, или тие се условени како неразделива Мебиусова лента која зрачи напнатост, две страни од иста паричка? Кои сме ние без оковите на нашиот угнетувач? Одговорите на овие прашања, во уметноста и во животот, неизбежно ќе бидат неуредни, сложени и несовршени. Но, можеби тоа ни дава дозвола и ние да бидеме токму такви.

Извор: Bitch Media