Додека пратениците во Алабама оваа недела усвоија закон со кој во оваа сојузна држава во САД целосно ќе се забрани абортусот, демонстрантите надвор од државниот дом носеа како крв-црвени тоги, како тие од дистопискиот роман на Маргарет Атвуд, “Приказните на слугинката” во кој раѓањето на децата е под целосна контрола на државата.  Неколку часа подоцна, книгата повторно стана трендинг на Твитер.

Но, противниците на рестриктивниот закон за абортус кој во моментов се разгледува во Соединетите Американски Држави не треба во фикцијата да бараат примери за тоа каде може да доведат ваквитe закони.  Со децении, комунистичка Романија беше вистински тест за тоа што може да се случи кога една земја целосно ќе го забрани абортусот, а резултатите беа катастрофални.

Во 1966 година, лидерот на Романија, Николае Чаушеску, го забрани пристапот до абортус и контрацепција во обид да го зголеми бројот на населението во земјата.  На краток рок, тоа функционираше – една година откако беше донесен, просечниот број на деца родени од романски жени скокна од 1,9 на 3,7.  Но, раѓањето брзо се намали, бидејќи жените најдоа начин да ја заобиколат забраната.  Богатите жени од градовите понекогаш ги поткупуваа лекарите за вршење на абортуси, или пак криумчареа контрацептивни средства од Германија.

Сепак, романската забрана за абортус непропорционално ги погоди жените со ниски примања, што активистите за абортус во САД стравуваат дека ќе се случат ако законот во Алабама стапи на сила. Како последно средство, многу романски жени се свртеа кон абортуси во домот и “по подруми”, а до 1989 година околу 10.000 жени загинаа како резултат на лошо изведени абортуси.

Вистинскиот број на смртни случаи веројатно е многу поголем, бидејќи жените кои бараа абортуси и оние што им помогнаа, кога беа фатени беа осудени на години затвор.  Смртноста на мајките беше во исклучителен пораст, односно меѓу 1965 и 1989 година се зголеми двојно.

Понекогаш жената не можела дури ни на сопругот или на најдобрата пријателка да им каже дека сака абортус, бидејќи би ги изложила на ризик- вели Ирина Илисеи, академска истражувачка и коосновачка на Асоцијацијата на фронтот, (романска феминистка група) и на веб-страницата Феминистичка Романија.

За многу жени, сексуалноста претставуваше страв, а не дел од животот кој претпоставува уживање -вели Илисеи.

Друга последица на забраната за абортус во Романија беа стотици илјади деца оставени во државните сиропиталишта.  Кога комунизмот падна во Романија во 1989 година, околу 170.000 деца беа пронајдени оставени во ужасни сиропиталишта.  Откако претходно биле скриени од светот, се појавиле слики од многу слаби и неухранети деца, од кои многу биле тепани и малтретирани.  Некои биле врзувани за метални кревети.

Ниту романскиот закон направил многу за да ја постигне целта на Чаушеску за драматично зголемување на населението.

„Правењето на абортусот нелегален нема да доведе до тоа жените да имаат повеќе бебиња.  Значи, ако целта е да се донесат повеќе животи и да се заштитат повеќе животи, тоа не е инструментот кој треба да се користи.“ – вели Марија Букур, професорка по историја и родови студии на Универзитетот во Индијана.

Родена и израснала во Романија, Букур се опишува како производ на забраната за абортус, откако нејзината мајка двапати не успеала да абортира.

Во средата, еден ден откако беше усвоен од законодавната власт, гувернерот на Алабама, Кеј Ајви, го потпиша најстрогиот закон за абортус, кој ја забранува постапката во секоја фаза на бременоста и може да ги испрати на доживотна робија лекарите кои не ја почитуваат забраната.

Законот на Алабама оди уште подалеку од тој во Романија, која во принцип барем дозволува исклучоци во случаи на силување, инцест или конгенитален дефект.  Новиот закон дозволува абортуси само кога постои сериозна закана за здравјето на мајката.

Забраната за абортус на Романија била дополнета со забрана за контрацепција, која не е спомената во законот за Алабама.  Но, администрацијата на Трамп презеде чекори за контрола на раѓањето во 2017 година, кога им дозволи на работодавците да се откажат од обезбедување на финансии како дел од плановите за осигурување на вработените. Оваа одлука беше запрена од федералниот судија во јануари оваа година.

Правната битка помеѓу судовите за абортусот изгледа дека ќе продолжи, бидејќи анти-абортус групите се обидуваат да ги протуркаат законите за кои се надеваат дека сега ќе ги прифати конзервативниот Врховен суд, во кој американскиот претседател Доналд Трамп назначи двајца нови членови.

Иако законите може да бидат укинати од страна на судовите, анти-абортус активистите се  надеваат дека на крајот ќе стигнат до Врховниот суд каде ќе го оспорат преседаниот утврден со одлуката Roe v. Wade одлуката од 1973 година, со која се зацврстува правото да се бара абортус.

Државниот секретар на Алабама, Тери Колинс, ко-спонзор на законот, кој сега е најрестриктивен во земјата, изјави за весникот AL.com, “Мојата цел со овој предлог-закон, а мислам дека е заедничка цел, е се повлече Roe v. Wade.

Во текот на кампањата во 2016 година, Трамп вети дека ќе назначи конзервативни судии со цел да се повлече Roe v. Wade.  Изборот на Брет Кавано во октомври 2018 година им даде на конзервативните судии солидно мнозинство, подигајќи ги надежите на активистите за борба против абортусот.

Ако Врховниот се премисли за абортусот, ќе стане прерогатив на државите да одлучат како да ја регулираат постапката.

„Треба да ги земеме предвид долгорочните последици од ваквата легислатива.“ – вели Чарлс Нелсон, професор по педијатрија на Медицинскиот факултет во Харвард и автор на Напуштените деца во Романија.

Почнувајќи од 2000 година, Нелсон го разгледува влијанието што романските сиропиталишта го имале врз децата во посткомунистичката Романија и покажа дека голем дел останале со сериозни проблеми во развојот и проблеми со менталното здравје.  За некои, затворањето во сиропиталиште имало и физичко влијание врз големината на нивниот мозок.

Нелсон вели дека Романија е предупредувачка приказна за тоа што се случува кога една држава се обидува да ги контролира репродуктивните права.  Новиот закон во Алабама покренува прашања за тоа каква поддршка ќе обезбеди државата ако некој нема можност да стави крај на бременоста кога ќе се открие дека фетусот има длабоки вродени дефекти.

Дали државата има начин да се грижи за тие деца и да ги поддржува тие семејствата? – праша тој во едно интервју.

Кога комунизмот во Романија во декември 1989 година падна, еден од првите акти на преодната влада беше да ја поништи забраната за абортус.  Романија и понатаму останува конзервативна земја, а во последниве години се јавуваат нови повици за забрана на абортус, главно од православната црква и други верски групи.

Букур, авторка на “Раѓањето на демократската држава: жените и моќта во модерната Романија” е скептична дека новото движење ќе добие политички импулс.

„Мислам дека вистинската сурова меморија од прва рака сеуште е премногу присутна кај гласачите. Мислам дека нема интелигентни политичари кои би го направиле тоа.“ – вели таа.

Илисеи е загрижена дека делови од САД – земја што Романија некогаш ја гледала како пример – сега извршува нови ограничувања за абортусот.

„Во 1989 година, сакавме да изградиме стабилна демократија, плуралистичко општество, со еднаквост меѓу мажите и жените, а САД беше главен извор на инспирација.“ – рече таа.  “Тоа не е случај повеќе.“

Извор: Foreignpolicy