авторка: Лана Басташиќ
Доста време ми требаше дур го задавам тато. А слабичок човек беше, везден болникав. Штом го видеа како се спушта по патот кон шумата, селските жени знаеја да ни пратат тегла полна со хомеопатски лекови или по некoe снопче чудотворни билки. Ти се исушил, ќе ѝ речеа на мајка ми, како да зборуваат за хортензиите во дворот. Ти јаде ли нешто? Што ти ослабел вака? Сè ова без вистински да очекуваат одговор, па со збрчканите чела криеја дека ваквите попувања всушност им причинуваат уживање. А мајка ми само ќе ги собереше рамениците.
Јаде исто како нас, по две-три варени јајца за доручек. Вчера јадевме телешка глава, пола мозок го изеде со домашен леб. Јазикот на малата ѝ го дадовме.
Па ќе ме приложеше мене како доказ, ќе ме штипнеше за надлактицата, ќе ме плеснеше по стомакот и нетипично исклештена, ќе ме удреше по газот ако не успееше да ги насмее.
Бранејќи се со моето сало, ќе речеше, барем оваа да сака малку да се подисуши.
Арно ама, селските жени имаа повеќе искуство – тоа е нешто во него, од срцето и џигерот, нешто што го јаде однатре. Како ѓавол сам, тато одеше во шумата да си ги разбистри мислите. Од што – тоа никогаш не објасни.А јас кај да си ги разбистрам мислите?, ќе речеше мама гледајќи низ прозорецот како тато се губи по асфалтот, станувајќи помалечок и помалечок, сè додека на местото каде селскиот пат скршнува кон патот до шумата, одеднаш не исчезнеше. Се враќаше пред да вечераме, поизветвен од претходно, како цело време да се карал со некој ужасно напорен во шумата. Сето тоа го гледаа жените од селото и само си ги собираа: неговите ковчести нозе во изгужваните панталони, испиените образи и, иако никој не се осмели да каже на глас, неговата тага. Тато беше депресивен, само што тој збор тогаш не се користеше. Па така, кога селските жени ќе речеа дека татко ми нешто го јаде однатре, тоа беше засновано исклучиво на наука: недостаток на некаков витамин, спиење во непроветрена просторија, или во најлош случај, работа низ дома. Кутриот човек, можеби бил презафатен, извршувајќи ги во целосна тајност и задачите кои ѝ припаѓаат на жена му.
Поарно болна ќе легнам отколку овој мојот сам да мора да се пегла и таков да ми шета, рече една госпоѓа во поштата, која стоеше позади нас во редот.
Една друга дофрли: Се гледа тоа на човек, каква жена има дома.
А мајка мѝ само занемено ги плати сметките, ме преграби за надлактицата и избега јадосана од поштата како од чума. Знаеше и да му се раздере на тато. Што сакаше он? Сè исчистено, испеглано. Доручек, ручек вечера секогаш на маса. Зарем мораше да шета таков по селото – како да живее сам во некоја кочина, а не во домаќинска куќа покрај здрава и права жена. А тој не дискутираше многу, само ќе одмавнеше со раката: што нѝ е па нам гајле што зборуваат луѓето.
Па, тебе не ти е гајле, ќе вреснеше мама. Ама, мене ќе ме умреш.
Тато си ќутеше. Тато си одеше во шумата. Не ми текнува точно кога почнав да го следам. Го чекав да се спушти по селскиот пат, па ќе се приближев до ровот позади последната куќа на комшиите, загледувајќи ја неговата ситна појава меѓу неподвижните стебла. Понекогаш не ни знаев дали гледам во неговиот грб или во дрво. Кога ќе се осигурав дека доволно се има оддалечено, ќе влезев во шумата. Земјата беше намовната со крцкави гранчиња, лисје и мали прикриени вирчиња, па тешко ми беше да останам незабележлива. Горе, над главите, мокрите и голи гранки на високите дрвја се вкрстуваа и го расцепуваа небото. Околу гумените чизми го чувствував животниот пулс што струеше низ калливата земја и трулото лисје. Тука се беа скриле глистите и кртовите, змијогуштерите и гасениците, мравките и бубашвабите. Водени од животински нагони, сè ползеше, се криеше и прикрадуваше. Меѓу отровните печурки и заплетканите корења, сиот тој срамотен живот се извиваше со леснотија, распуштено и безгласно, додека јас стоев неподвижна, како камен, во своите кинески чизми. После неколку минути поминати во шумата ќе заборавев дека на стотина метри од нас се протега асфалт, еднобоен и прав, како некој безгрижно со раката да нанел шпакла полна цемент врз жива кожа. Ќе заборавев и на куќите, и на жените во куќите кои печат телешки глави, додека на малите екрани двајца љубовници си разменуваат насолзени погледи. Постоеја само тато, шумата и стравот. Подзастануваше, ќе се свртеше и ќе погледнеше кон мене во далечината: како моите дебели раце и нозе го реметеа дивиот мир. Ама не ме здогледуваше. Секогаш истото: ќе се пробиеше длабоко меѓу одалечените стебла, ќе седнеше на еден голем трупец, ќе си ги раскопчаше панталоните и ќе си ја пикнеше раката внатре. Првпат кога го видов мислев дека нешто го мачи; дека го раскинува однатре некаква болка, или јадеж, или тегоба, па се бори да ја истера надвор на влажната земја. Подоцна сфатив дека било нешто друго, дека тато си го правел тоа гадното, она што селскиот џган и пијаниците ги тера да трчаат по градските девојки кога се враќаат навечер од панаѓур. Исплашена гледав наоколу да не се појави некој и во срамот го затекне. Планирав на кој начин да го предупредам, како да бидам доволно брза и да спискам, пред да го фатат на дело. Ама до тоа никогаш не дојде.
Бабите продолжија да ни носат свежи јајца и мед и билки; да ни зборуваат колку е греота таков човек, така да пропаѓа. Во нивните зборови имаше сè помалку разбирање, а сè повеќе отворен прекор. Почнаа да ја избегнуваат мама. Она што на почетокот беше наивно попување, се претвори во страв од зараза. На крајот престанаа да доаѓаат. Ја гледавме само старата русинка, од која купувавме јајца.
Не ми се лути сине, ама, работава со твојот човек не оди на арно, рече тој ден во кујната, додека мама ги редеше јајцата во фрижидерот. Што сè не се зборува по селото… Ти кажувам како на родена ќерка.
Што се зборува по селото?, ја праша мама, задлабочена во внатрешноста на фрижидерот, како да не ја интересира одговорот. Ама рацете ѝ трепереа. Лицето и беше бледо како лушпа од јајце и изгледаше како да ќе се распукне во секој момент.
Да не западнал во некое лошо друштво? Знаеш ли?, праша бабата. Тоа би ни ги решило сите маки: лошо друштво. А мама само одмавна со главата и се фати за челото како да ја очекуваше една од оние тешките главоболки. Што ако и оваа нè напушти? Нема веќе ни јајца да имаме.
Можеби баш заради тие јајца одлучив да преземам нешто. Сè си беше како и обично: се врати од работа и кажа дека ќе оди да си ги разбистри мислите. Се спушти по селскиот пат, а јас го чекав позади последната комшиска куќа доволно да се оддалечи пред да влезам во шумата. Кога стигна до трупецот и си ги откопча панталоните, јас не застанав. Дадов еден чекор, па друг. Тивко како глистите околу чизмите, продолжив да чекорам, истовремено со поглед барајќи доволно голем камен. Еден што беше пола заглибен во мократа земја, светкаше како излижана чинија. Едвај го откопав. Под каменот се појави влажна вдлабнатинка од каде ситните пајаци и глисти хистерично се разбегаа, затекнати од сончевите зраци и моите крупни прсти. Далдисан во својата гадост, не ме слушна кога му се доближив позади грб.
Го удрив двапати по глава пред да се струполи на земја. На каменот остана траг од крв, а на тато траг од земја. Лежеше на страна, исто како да спие, а неговиот разголен орган, збрчкан и валкан како мртво, голо слепо куче, ја допираше калливата почва. Забележав дека сè уште дише. Градите му се дигаа и спуштаа. Му ги закопчав панталоните и го свртев на грб пред да почнам да го давам. Траеше доста долго. Во еден момент ги отвори очите, ама не ме виде. Како суштество без јазик и мисли, гледаше низ мене. Бев уморна. Иако беше онесвестен, длабоко во него, нешто жилаво и тегаво даваше отпор и не сакаше да го напушти. По некое време, одеднаш се откажа.
После тоа си отидов дома и се истуширав, додека мама гледаше серија. Заедно вечеравме пилешка чорба.
Уште го нема тато, реков и си ставив еден прст сол во чинијата.
Само ти јади, сине, рече мама.
Џвакаше парче леб и со полна лажица чорба во вис, маѓепсано ја следеше серијата. Главната глумица пробуваше венчаница, а мама восхитено ја гледаше. Само за неа убавата глумица ја беше пробала венчаницата, како да сака да ѝ рече нешто неискажливо, нешто што само мама може да го разбере. И, како да ја прими пораката, мама задоволно климна со главата, го голтна парчето леб и продолжи да си вечера на раат.
Превод за Медуза: Елена Петрова
Расказот Шума е дел од збирката раскази „Млечни заби“ на Лана Басташиќ. Авторсkите права припаѓаат единствено на аворката.
©Lana Bastašić, 2021
