Цигани, не сакам моето дете да учи со нив. Странци, можат да си одат од оваа држава. Ова се само два примери од коментари кои може да се прочитаат на социјалните медиуми, а кои се однесуваат на една заедница која е автохтона на овие простори. Меѓутоа тие не болат толку колку што болат: Хитлер требаше од сите вас да направи сапун, а ако има трета светска војна повторно ќе ги отвориме вратите од логорите за вас цигани!
Се прашувам дали оние кои ги пишуваат и кажуваат овие коментари се запрашале како тие влијаат на една реална личност; како влијаат на една постара жена која во себе постојано го носи стравот од напад; како влијаат на тинејџер кој од сегрегирано училиште ќе го продолжи своето средно образование во мeјнстрим училиште?
Некои би рекле дека тоа се само коментари кои може да се сретнат на социјалните медиуми или порано, да се ишкртаат на ѕид. Меѓутоа, истовременo тоа се коментари напишани од луѓе со различни професии кои можеби одлучуваат за нечии права или даваат здравствени услуги. Тие зборови често знаат и да се пренесат, од онлајн платформите на улиците и обратно.
Таков пример е полициска бруталност во Битола, која предизвика бура на коментари на социјалните мрежи. Од навредливи коментари, до говор на омраза кон целата заедница, но и директно напаѓање на активистите кои застанаа во одбрана на жртвите. Во извештајот на Хелшинскиот Комитет се нотира не само поврзаноста на насилството со говорот на омраза, туку и одржувањето на контра-протест како реакција на протестот организиран од страна на движењето Аваја за осуда на полициската бруталност.
Примерот со контра-протест потсетува на случаевите од 2011 година во Унгарија кога парамилитарна формација маршираше во ромска населба. Во тие случаи, Европскиот Суд за Човекови права ја примени доктрината на captive audience, или заштитена публика, според која одредено население се заштитува од навредлив говор на определено место или под определени околности. Тоа значи дека судот го ограничи правото на протест и правото на говор во населбите каде живеат Роми. Доколку протестите во Битола беа одржани во ромска населба, во тој случај ќе можевме целосно да дадеме зелено светло на доктирната, бидејќи навредите кои кружеа во тој период беа со силен интензитет и доаѓаа од синдикат на полицијци.
Од следењето на говорот на омраза, може да се забележи дека најчестите случаи на говор на омраза произлегуваат од настани поврзани со ромската заедница без разлика дали истите промовираат позитивна или негативна содржина. Говор на омраза се забележува и кога на настаните се вклучени и граѓански организации, а особено таквиот говор е присутен кога се говори на темата образование на Ромите и напуштање на училиштето. Особено е предизвикувачки да се читаат навредливи коментари и говор на омраза на објави на социјалните мрежи кои се однесуваат на украдени точаци, повредени и напуштени животни или загадување на животната средина. Таргетирањето на целата заедница кога станува збор за ромската заедница се прифаќа како „нормално“, но говорот на омраза не носи бенефит ниту за животната средина, ниту на ромската заедница, ниту на лицето кое ги пишува или кажува тие коментари. Сепак, таквото “нормално“ доаѓа од еден систем на образование кое дозволува една од лектирите да носи наслов „Белото Циганче“ и еден од сè уште употребуваните методи на „воспитување“ да биде „ќе дојде циганката да те земе ако не седиш мирен/а“.
Штетата која се нанесува со говорот на омраза е повреда на достоинството на една група, и може негативно да влијае на емотивната и психолошката состојба на тие луѓе. Едни од најчесто нотираните негативни влијанија се намалена самодоверба, зголемена акциозност, како и чувство на страв и несигурност. Од неформалните разговори на тема говор на омраза доаѓаме до заклучок дека интензитетот на намалена самодоверба, анкциозност и страв кај Ромите е различен во зависност од профилот на лицето кое се соочува со омразата, но сепак тие чувства се присутни. Разочараноста и стравот е присутен и кај Ромите активисти кои не би биле толку активни доколку не ја имаат поддршката еден од друг и поддршката од сите оние кои се борат против ваквите појави.
Со зачестувањето на говорот на омраза всушност доаѓа и до нормализирање на дискриминаторското однесувања, кое пак претставува подлога за појава на насилство и кривични дела од омраза. Меѓутоа, зачестениот говор на омраза ни укажува и дека нашето општество има потреба од интеракција и запознавање. И таквата едукација не треба да биде на база на “политички коректен говор”, туку на развивање на разбирање кое ќе им помогне на младите во креирање на секојдневна комуникација.
Говорот на омраза може да биде поттикнат и од вести на портали, како и од јавни личности. Препознаваме случаи на наслови на портали кои ја наведуваат етничката припадност на сторител на казниво дело или настан со негативна содржина и тоа единствено се случува кога случајот инволвира лице од ромска етничка припадност. Етничкото етикетирање се наведува како сензационална вест која предизвикува бура на коментари со говор на омраза. Навредливите коментари или несоодветното именување на Ромите со зборот “Ц“ или “Ѓ“ особено од јавни личности или политичари само ја потврдува „слободата“ да се коментира без одговорност и свесност за последиците од таквиот говор.
За жал, без разлика дали станува за фашистички говор или за навреда, овие случаи остануваат без правна процедура. Антициганизмот, како теорија која ги изучува корените на проблемот со практики и политики на маргинализирање, исклучување и расизам останува да биде едно од решенијата за искоренување на овие појави, вклучувајќи го и проблемот со говорот на омраза. Нашата држава се темели на мултикултурализам кој не треба да биде само убав збор во државните политики и документи, меѓутоа и културна вредност која ќе нè зближи и ќе развие разбирање помеѓу сите нас.
