Долго време размислувам за споделување и отворање на темата за ПМС[1] ПМС/ПMДР[2] Premenstrual dysphoric disorder (PMDD) (предменструален синдром) во јавност. Сметам недостасува. Најчесто разговорите за ПМС се составен дел од женските разговори и пријателства. Така, ПМС е едно од најчестите одмолчани женски искуства, кои се зафрлени на маргините на интимното. Во моето окружување ова е тема што отворено ја зборувам, низ годините пробувам подобро да ги комуницирам доживувањата и со тоа да обезбедам подобро разбирање и поддршка за себе во деновите кога ми е потребна. Бидејќи живеењето со ПМС не е само личен предизвик, туку се прелева и може да ги преплави релациите со другите. Искуството ми покажа дека колку појасно ги комуницирам доживувањата толку повеќе има разбирање за страдањето низ кое поминувам. Креирањето на безбедни места, рутини и релации во кои може да се зборува за овие искуства го олеснува живеењето со ПМС. Личните искуства кои следуваат се обидов да ги прикажам преку генерален осврт за поединечни доживувања кои најчесто се повторуваат во мојот случај и се дополнети со извадоци од дневничките записи кои ми помагаат за саморефлексија во деновите на ПМС и еве сега, во обидот да ги раскажам и споделам. Во најголем дел сите редови се пишувани во ПМС и се надевам дека тоа нема да го истакне недостатокот на вештина во мојот израз, но ќе придонесе за живо исчитување на искуството. Целта на пишувањето за ПМС низ личното живеано искуство, освен да ја отворам оваа значајна тема во јавноста, е да ги повикам жените кои го делат ова искуство во посегање по сите можности што им стојат на располагање да се поддржат себе во справување со ПМС во секојдневието. Во својот личен развој и преку работата како психотерапевт, можев да ги почувствувам придобивките на споделувањето и поддршката што жените си ја даваат и како тоа ги охрабрува да се грижат за себе и полесно да се справуваат со предизвиците што ги носи ова искуство. Се надевам дека преку споделување на личната приказна, а потоа и низ други форми ќе придонесам за јакнење на жените и кон поддршка за менталното здравје на жени кои страдаат од ПМС/ПMДР.
За искуството на живеење со/во ПМС
Страдам од ПМС. Тоа значи дека моето здравје секој месец е нарушено со разни телесни болки, нагласени, интензивни, непредвидливи емоции. Секој месец моите капацитети активно да живеам се ослабени и ограничени. Најчесто се чувствувам исцрпена, уморна. Како телото да ми се зачаурува во еден грчевит кожурец и таму е исполнет со тензија и болка. Генералното чувство ми е дека сум набрекната и во некаков вакум во кој со тешкотија правам било какво движење. Како да сум населила туѓо тело. Често и наизменично имам главоболки, болки во рацете и нозете, укочување во половината. Не се тоа неподносливи болки, туку подмукли развлечени низ целото тело и неумоливо присутни. Доволно да се чувствувам тешко, постојано исцрпена и уморна.
Мускулите ми се згрчени, колку и да вежбам за еластичност тогаш ги чувствувам укрутени. Тешко дишам. Често ми се активира алергијата во нос, очи, кожа. Без исклучок во тие денови ја чувствувам сувоста на кожата. Доживувањето ми е како да ми се распукуваат усните, дланките, кожата околу очите, на нозете.
Немам сила. Немам ниту воља.
Едвај се будам, едвај станувам, не сакам и не можам да ги изведувам наједноставните секојдневни обврски, се влечкам, одложувам, се трткам и тетеравам. Тешко ми е. Не ми е добро. Ми се повраќа. Ми се повраќа, но имам незаситна глад и порив за јадење до прејадување.
Мислењето и вниманието ми се отежнати заради мислите кои ме информираат за нелагодата што во моментот ја чувствувам или страв, вознемиреност кои се јавуваат од нигде никаде, а јас често ги врзувам за тековните случувања. Таа мисловна буица лесно ги активира сите други стравови, несигурности, самообвинувања и фрустрации. Конечната фрустрација е – зошто ова морам да го преживувам секој ебен месец?!
Низ годините се издвоија уште друга низа на потешкотии. Почнав да станувам сензитивна на сите дразби. Ненадеен звук, одредени звуци, комбинација на звуци, светлина, допир со одредени текстури. Тоа ме прави дополнително иритирана и лимитирана. Навечер кога сум веќе уморна од денот станувам дополнително сензитизирана и иритабилна. Најмногу сакам да се осамам и лишам од што е можно повеќе дразби, да бидам во тивко и темно.
Бидејќи искуствата се повторуваат на секои 2-3 недели, често чувството што го имам е нешто помеѓу агонична лутина или цинично самообвинување.
Досадна сум си сама на себе. И сите мисли и сите повторувања, од прејадување-до мрзеливост која се граничи со ступор.
Знам дека е гадно кога веќе не можам да се радувам на ништо. Кога сѐ поминува покрај мене или низ мене без да го осетам. Гадно е дека се повторува, се повторува многу често. Гадно е кога сум таму долго време.
Се откажувам од упорност и од сè што може да донесе промена. Само чекам да помине. Овој пат. Тоа не значи дека не сум свесна дека брзо наскоро пак ќе дојде.
И досадно е да се објаснува нешто што се повторува. На сите им е веќе досадно да чујат што и да имам да кажам за состојбите кои ме оневозможуваат.
Секој месец заради овие состојби и искуство јас сум лута. Лута сум дека сум оневозможена да правам што сакам, лута дека нема ниту интерес ниту признание, ниту уважување, ниту лек за моето и страдањето на уште многу други жени. Бесна сум на лекарите и научниците што не се трудат доволно за да најдат начин како да ја објаснат и ако е можно спречат оваа состојба. Бесна сум затоа што сум оневозможена а самата и сите други очекуваат дека треба и можам нормално да функционирам. А јас сум депресивна, вознемирена и луда.
…Ми доаѓа да вриштам затоа што сум онеспособена. Затоа што не можам да излезам и да се дружам, да танцувам, да уживам. Не можам да уживам. Болна сум. Во болка сум. Ме ужаснува помислата дека ова се повторува на секои две недели.
Многу често друго доминантно чувство е тагата. Тагата ми е длабока и преплавувачка. Често мојата состојба во ПМС ја опишувам како потонување во длабокото. И така секоја втора недела јас потонувам до некое дно. Таму сум далеку од сите, немам желба ниту сила да бидам во контакт со другите. Длабоката тага ми ја одзема можноста да уживам во ситни нешта и да се радувам. Ми доаѓа да се затворам и останам сама со денови. Некогаш тоа се случува. Ги сведувам сите контакти на минимум.
Понекогаш си велам ок, ќе помине. Си велам ќе помине, а знам дека пак ќе дојде. Тоа е поразително. Во еден разговор со пријателки на оваа тема, превртувајќи ги сите можни, слушнати, испробани препораки и лекови, стасав до увид дека отпорот кон повторливоста, кон постоењето на болката и оваа болест, обидот да ја снема, да се излекува е дополнителен товар. Едноставното прифаќање на фактот дека тоа ќе дојде, дека ќе живеам со таа болка и страдање секој месец без исклучок една до две недели би било можеби олеснување. Но не е. Едноставно нема олеснување. Само нема дополнително напрегање да се обидам да го спречам тоа што е дојдено. Јадам тоа што ќе јадам, пијам лекови за болка, не излегувам, не се дружам, работам колку морам, спијам повеќе и станувам бавно. Не вежбам. Пробувам да прифатам дека е тука и дека е така и нема да се смени.
Ми требаше долго време да ја издвојам оваа состојба и да не дозволувам во овие две недели да се отвораат процеси кои дополнително ме разнишуваат. Односите со блиските, со неблиските, со сама себе. Сега гледам да не ја врзувам секоја вознемиреност со „вечните теми“ и да не им давам залет на чувството на бесмисла, на неуспех, на слабост, на неспособност да ме дефинираат во целост. Тие се тука за да ги преживувам повторно и повторно.
[1] Предменструалниот синдром се однесува на физичките и емоционалните симптоми кои се појавуваат во лутеалната фаза од месечниот циклус на жената отприлика околу една до две недели пред менструацијата.
[2] Предменструално дисфорично растројство – ПМДР е дијагностичка категорија која се однесува на посериозно нарушување во предменструалниот период што може да трае и во првите денови на менструацијата.
