Време на жените

Првите неколку месеци од пандемијата времето го поминувавме како изолираните хероини од сказните – Пепелашки и Снежани оптеретени од социјални и економски прашања предат, месат леб, чистат или се чешлаат пред огледало затворени во своите куќички – сосема исклучени од животот што сме го познавале, додека надвор грижата за заедницата и товарот од здравствената криза паѓаше на медицинските лица, касиер(к)ите и комуналните хигиеничари/ки.

По едно долго колективно учење како се меси леб, обидувајќи се продуктивно да го искористиме времето надвор од рамките на социумот, сите се препуштивме на едно лагодно меѓучовечко решение: ништо не мора да се прави затоа што надвор секако беснее една невидлива ирационална сила.

Не требаше долго пред секоја можна институција да нè изневери или да придонесе за општата анксиозност. Социјалната, класната и родовата неправда уште толку испарија на површина, како и ароганцијата и небрежноста на луѓето на позиција на моќ во време на општа криза, а црквата уште во првиот месец го достигна врвот на својата хипокризија. Луѓето кои патеа по старото нормално, по некое време сфатија дека „нормалното“ е зло кое чекало токму ваква шанса, како пандемијата, да си ги покаже забите и дека сите треба да се чуваме од нормалната црква и од нормалната просечна институција. Пред вакцинацијата, кога видовме дека нормалното е акт и лицемерие, се прашувавме – кој ќе го спаси светот?

Во акционите филмови најчесто сме навикнати да гледаме како ликови на изнасилени алфа-мажи го спасуваат светот од потенцијална катастрофа (предизвикана од друг, машки антагонист), со помош на екстремна физичка сила, високотехнолошки играчки и скапи мисии придружувани од згодни женски како sidekicks, помошнички и негувателки или понекогаш, пак, само како убави придружнички. Но, кога се работи за филмови со постапокалиптична содржина, се чини дека главни ликови најчесто се жените. Женските ликови од поп-културата, во новите блокбастери, како на пример Сандра Булок во „Bird Box“ (2018) или Емили Блант во „A Quiet Place“ (2018), како и хероината од адаптацијата на книгата од Маргарет Атвуд – серијалот „The Handmaid’s Tale“, се борат со она што не смее да се види и она што не смее да се слушне.

Ако ликовите на хероите се борат со некоја конкретна материјална закана, хероините се борат со невидливото, односно гледаме ликови на жени како опстојуваат во време на безмилосни и тешко сфатливи сценарија, без разлика дали се работи за измислени чудовишта кои не смеат да се видат/слушнат или за дистописки режим. Во филмовите со постапокалиптични содржини жените не го спасуваат светот (светот веќе е уништен), туку се борат да преживеат во него со издржливост, интуиција, борба и носење правилни одлуки. Се чини дека претчувството и силното чувство за неправда е нивното најсилно оружје. Д-р Клариса Пинкола во „Жените кои трчаат со волците“ („Woman Who Run With the Wolves,“ Ballantine Books, New York) вели дека жените кои стануваат социјално, политички или културолошки свесни честопати откриваат дека треба да се справат со колективниот бес, бес што се провлекува низ нив одново и одново, и дека сосема е здраво овој гнев да се канализира во изнаоѓање начини како да се предизвика корисна промена, наместо да се неутрализира гневот за да не се чувствува ништо.

Ако ги земеме предвид сите овие културни референци и силното чувство за неправда, жените како да се тренирани за ова несигурно време, кога пандемијата за нас претставува само уште една нова непредвидлива сила.
Хероините во овие филмови не го спасуваат светот;, нивната задача е да ги зачуваат најблиските, семејството, децата, заедницата. Тие се претставени како чуварки на домот. Шарлиз Терон, зборувајќи за својот лик Фуриоза во „Mad Max: Fury Road“ (2015), вели дека во постапокалиптичен свет, жените би преживеале. Фуриоза се разликува од останатите ликови на заробени жени во филмот, што значи дека единствен начин да не биде потчинета оваа жена е да биде вооружена? Но, и на Фуриоза главна движечка сила во филмот ѝ е домот, или меморијата за домот, како оаза во апокалиптичниот пустош. Главната мисија се води околу враќањето назад, во родното место.

Домот игра важна улога во филмовите со постапокалиптични теми. Домот игра важна улога и во време на пандемијата, кога од нас се бара да се жртвуваме и да останеме во него, со цел да го заштитиме колективот. Ако ја продолжиме паралелата со хероините од сказните, ќе заклучиме дека и Пепелашка се жртвува за на крај да доживее трансформација. Патријахалната идеја дека саможртвувањето, домашната работа и одговорноста се услов за добра девојка која треба да стане жена е вкодирана уште во сказната. Наспроти Снежана, Пепелашка и Рапанзел кои мора да се жртвуваат за мажачка како социјализирачко средство, нашето саможртвување е за здравјето на општеството и домот. Ова време на изолација многумина од нас го сфативме како потенцијал за лична иницијација или можност од сето ова да излеземе подобри за нас и за заедницата. Во овие времиња важно е да се зачува менталното и физичко здравје, грижата за локалното, малите гестови на љубезност и добрососедство… како што нè учат и хероините од постапокалитичните филмови. Ова саможртвување треба да го сфатиме како шанса за колективно растење, но и простор да се испита што значи „нормалното“ и колку всушност сме биле оштетени од него.

По една година пандемија останува „сето ова народот да го позлати,“ како и во секое сценарио каде се очекува институциите да ја вршат својата работа. Грижата, сепак, останува на оние кои се грижат. Во постапокалиптичните филмови визијата за глобалното пропаѓа, херојот не може повеќе да го спасува светот затоа што е дисконектиран од него. Грижата за локалното, за она што го гледаме пред себе, за оние кои се близу до нас и сакаме да ги заштитиме е вистинската мотивација и движечка сила на хероината, како и на милиони жени низ светот со најесенцијалните професии во време на пандемијата. Губењето верба во институцијата носи ново време, нова ера на реобмислување на општественото уредување и навраќање околу домашното „огниште“. Мора да следи ревизирање на цел систем навики, конфронтација на идеи и рефлектирање на траумата што заеднички ја минуваме. И затоа што не сме сигурни дека ова можеме да го очекуваме од институциите, инсистирањето за промена треба да го бараме во нас.

Помина една година борба со непознатото, дојде и втората пролет во пандемија. Оваа пролет можеби нема да нè спаси, но се надевам дека на сите ќе ни ја даде потребната сила, нега и љубезност за да бидеме тука за себе, како и еден за друг.