Без правила, без насоки, без уредување – разгледуваме зборови, теми и концепти за ментална гимнастика. Оваа недела, во пресрет на 8 Март, размислувавме на што нè асоцира зборот борба, а Калина Малеска, Александра Спасеска, Билјана Кочоска, Калиа Димитрова и Марта Стевковска ги споделуваат своите идеи на темата.
Не водев гласна и бурна борба кога бев дете – повеќе беше тивка, скоро незабележлива, најчесто преку пишување го исправав грешното што се случуваше околу мене. А неправда многу ме погодуваше, па така најчесто најмногу пишував токму кога неправдата беше најголема. Зборовите беа начинот на кој се борев, па така продолжив и понатаму.
Со текот на годините сфатив дека борбата е постојана, дека неправдите се постојани, а според мојата перцепција и сведоштва некако жените околу мене беа тие кои водеа повеќе борби на разни фронтови. Се бореа секојдневно, некои тивко, некои бурно, а причините беа различни. Некои се бореа за подобро образование, некои за подобри работни места, некои за подобар однос и почит од околината, некои за подостоинствен живот, некои за живот без насилство, а некои за повеќе работи истовремено… И жените навистина, сè уште се борат секојдневно. Да бидат слушнати, почитувани, безбедни, слободни, образовани, здрави, задоволни, среќни… И тоа не само за себе. Историјата покажува дека жените кои се борат за промена и за родова рамноправност најчесто тоа го прават за поголема општествена правда, правда која ќе биде за сите.
Борбата на двете храбри пријателки Роза Луксембург и Клара Цеткин и денес одекнува силно, а 8 март е потсетник дека борбата жените ја водат секој ден. Во нашата држава жените и девојките постојано мораат да се борат за побезбедно, посигурно, поправедно и подобро утре. Затоа кога некој ќе ме праша (најчесто маж), „а за што се борите денес?“ кратко му одговарам дека најверојатно се бориме и за тој да има подобро утре.
Марта Стевковска
Израснав со револуционерни песни за млади партизанки и андеркавер комитки. Бев опкружена со силни жени кои секојдневно се бореа и работеа во заедница еднакво, ако не и нешто повеќе, од мажите. Во школските клупи никогаш не се делевме, гледавме иднина во која роботите ќе бидат реалност, а ние ќе имаме повеќе слободно време за култура и заедништво. На 8 март можевме да им даваме цвеќе на учителките и мајките и да се потсеќаме дека сме поблиску до економска, политичка и социјална рамноправност на жените. Но тоа беа други времиња, кога тежнеењето кон рамноправноста беше нормално и никој не се надеваше дека иднината ќе биде враќање наназад.
Денес се плашам дека ако мојата ќерка ги искаже својата борбеност за рамноправност, некој на интернет ќе ја нарече „либтард“. Треба постојано да пазам дали мојот син ќе налета на крајно десни пропагандни видеа на тикток што го учат како да ги мрази жените.
Треба да се преиспитувам како се облекувам кога излегувам и што ќе изјавам во јавност , а посебно треба да се пазам како разговарам со припадниците на „посилниот пол“.
Живеам во време кога сите сме поврзани, но сме подалеку едни од други од кога и да било претходно.
Мојата борба е за еднаквост, достоинство и солидарност. Економска, општествена и интерсекционална, каде што сите сме различни, но вредни.
Билјана Кочоска
Еднаш одамна еден дечко ми кажа дека јас, бидејќи сум женствена, ќе успеам многу повеќе да истуркам во поглед на феминистичката борба, отколку да бев „поагресивна“. Човекот мислеше дека ми дава комплимент.
Често имам размислувано за природата на мојот тивок отпор, наспроти хаосот кој се случува внатре и кочниците да се искаже гневот како што е соодветно: гласно и слободно. Тоа е мојата внатрешна борба.
Во меѓувреме, пишувам. Таму си дозволувам да бидам сè она што го инхибирале и стишале сите гласови кои си дозволуваат да кажуваат, не само како да бидеш жена, туку и како да се бориш женски.
За мене, борба е именка во женски род, и секогаш тоа и ќе биде. Зборот во себе ја носи богатата историја на женските (повеќе или помалку организирани) движења, вековната солидарност, емпатија и пренесување на знаење, мудрости и вештини (меѓудругото и за преживување) по женска линија, малите триумфи кои ја овозможиле мојата и твојата слобода денес, но и шестото сетило да се насетат обидите таа слобода да се ограничи и одземе. А во некои сфери и простори слобода воошто не ни постои. Зборот во себе ја носи упорноста на секојдневниот обид. Борбата е далеку од завршена.
Калиа Димитрова
Доаѓањето на секој следен 8 Март, признавам, ми носи измешани чувства. Од една страна знам дека никогаш нема да престанам да давам свој придонес за женската борба и за борбата за еднаквост, од друга страна, битките што се водат на различни фронтови – патријархатот и сите негови слепи поданици, институционални и законски лавиринти, образование и едукација, граѓанска одговорност, емпатија и човечност – понекогаш се чинат како битки со ветерници, а тука е и личната борба на сфаќање и прифаќање на сопствената привилегија кога станува збор за феминизмот и еднаквоста.
Сите ние страдаме од овие угнетувачки системи на неправда на свој начин. Но, бидејќи тие угнетувачки системи се хранат на разликите и ранливостите, не страдаат сите подеднакво. Овие системи виреат во нееднаквоста. И на крајот, сексизмот, расизмот и структурната сиромаштија ја имаат истата основа: организираната нееднаквост. Системите на угнетување се хиерархиски и колку повисоко сте на скалата, толку поголема привилегија уживате. И време е да се соочиме сите со нашата верзија на привилегијата, ако сакаме да си ја зачуваме енергијата за големите битки, наместо да ја трошиме на битки со себе.
Феминистките го мобилизираа моралниот гнев, изградија институции за заштита и негување на жените и побараа ресурси за да ги прозиваат и да побараат подобро работење од институциите, од полицијата, преку социјалните служби, до судскиот систем и граѓанската свест. Сепак, многу жени се отуѓени од дискурсот на виктимизација што не ги одразува ниту нивните искуства, ниту нивните интереси. Штетата станува поголема кога ќе се погледне поширокиот контекст кој вклучува прашања за економските можности, репродуктивните права и политичкиот паритет.
Успешната феминистичка борба бара отворен и искрен дијалог меѓу сите идентитети, разговор што не може да се структурира со непризнаена динамика на моќ меѓу членовите. Со цел ефективно да ја примениме феминистичката солидарност во нашата работа, активизам, секојдневно делување, во нашите зборови и постапки, ќе треба да ја прифатиме реалноста на својата привилегија и да научиме каде таа привилегија не постои во ниту една форма. Тоа ќе овозможи споделена одговорност и постојана посветеност на она што е во интерес на сите жени, но имајќи ја предвид различната реалност на секоја од нас.
Александра Спасеска
Во Универзалната декларација за човековите права, меѓу другото, пишува: „… човекот да не биде принуден излез да бара во побуната против тиранијата и угнетувањето…“, што на прв поглед ми беше чудна, па дури и нелогична формулација, затоа што би рекла дека, напротив, секој треба во побуната против тиранијата да бара излез. Арно ама, при препрочитување, повеќе ми падна во очи важноста на контекстот, односно: „да не биде принуден“. И првата асоцијација на ова ми беше точно поимот „борба“. Имено, борба значи и тоа: секој ден да укажуваме, реагираме на, менуваме неправедни ситуации и односи, секогаш кога тоа зависи од нас за никој околу нас да не дојде во таква очајна ситуација каде што ќе бара излез во насилна побуна. За да не дојде во таква ситуација, треба да нема тиранија и угнетување, што е многу тешко, и баш затоа ова бара цело време, секој ден неуморна борба против угнетување, борба што никогаш ќе нема крај, зашто секогаш (ќе) има простор да биде подобро.
