Жени кои ја зеле правдата во свои раце

Родово заснованото насилство не е ни нешто ново, ни нешто карактеристично само за нашата култура. Исто така, не е ново ни непостапувањето, одбивањето да се сноси одговорност, како и одбивањето да се пружи заштита на жртвите. Во еден таков репресивен систем кој не само што историски го игнорира, туку и го одржува и продолжува родово заснованото насилство, а може и да го искористи како изговор за наметнување на тешка полициска контрола – кошмар за сите маргинализирани заедници – многу жени уште во минатиот век се обиделе да се оттргнат од идејата за полициска заштита и наместо тоа, на насилството одговориле на свој начин. Тие со самоорганизација создале алтернативни начини за заштита на жените или казнување на сторителите во заедницата. Примерите за вакви алтернативни модели насекаде во светот низ историјата се различни и во почетоците среќаваме форми на самоодбрана кои товарот за заштита сепак го ставаат на жртвата. Потоа, имаме примери од патролирање за превенција до насилно казнување на престапниците на своја рака. Такви примери постојат и денес. Но, без разлика што некои од нив биле краткотрајни, неуспешни или грешно насочени, меѓу другото, важно е и што нè поттикнуваат да го реобмислиме зачувувањето на безбедноста: самоорганизација и систем на заштита предводен од заедницата, наместо од државата, која не само што не штити туку, всушност, е извор на системско угнетување. Во продолжение, историски и современи примери од организирани жени кои се штителе сами или правдата ја зеле во свои раце:

              Сестринствата во Шангај (jiemei hui). Уште во дваесеттите години на минатиот век кога сè повеќе жени почнувале да работат во фабриките за памук во Шангај, тие жени работнички формирале свои сестринства (jiemei hui). Освен што функционирале и како здруженија за меѓусебна помош – си помагале и финансиски и на работното место, сестринствата служеле и за меѓусебна заштита надвор од фабриките. Локалните шангајски банди честопати ги ограбувале жените кога ќе добиеле плата, а во обични денови им ги соблекувале алиштата за да ги продадат. Скоро сите работнички имале членови од семејството или пријателки кои биле силувани, тепани или киднапирани од бандите. За да се заштитат од напади и вознемирување секогаш оделе од домот до фабриките заедно во групи. Бројот на вакви сестринства се зголемил по јапонската окупација, кога жените се соочиле и со дополнителна закана од напади од страна на јапонските војници. ¹

Cell 16 била прогресивна феминистичка организација од Масачусетс, САД, активна во текот на шеесеттите и седумдесеттите години. Членките на организацијата тренирале теквондо и одлучиле да патролираат по улиците на Кембриџпорт каде што жените навечер си оделе од работните места во фабриките за да ги заштитат жените од вознемирување. Следејќи го нивниот пример, студентките на Универзитетот во Ајова и Универзитетот во Кентаки формирале вакви патроли и на своите кампуси. Дополнително, Cell 16 вовеле часови по теквондо за жени што не ја нуделе класичната самоодбрана за жени која промовирала страв наместо зајакнување, туку ги поттикнувале да го преиспитаат своето научено чувство на беспомошност и нивната улога во општеството како жени.² Повеќе за историјата на женската самоодбрана и нејзината улога во зајакнувањето на жените пишуваше Сара Миленковска тука.

Fan-Shen биле група жени од Ној Изенбург, гратче во близина на Франкфурт, Германија, кои одлучиле наместо да формираат засолништа за жени жртви на насилство, да ги бркаат насилниците од домот. Кога некоја жртва ќе пријавела насилство, тие оделе на местото не само да му се спротивстават на насилникот туку и деноноќно го набљудувале и чувале домот сè додека насилникот целосно не се исели. Пред да ги пријават во 1977, со оваа стратегија успешно разрешиле пет случаи на семејно насилство. ³

Gulabi Gang или Pink Gang е група составена само од жени во розеви сарија кои со стапови напаѓаат силувачи, сексуални престапници, насилни мажи. Саријата и стаповите се составен дел од нивниот идентитет. Групата е основана во 2006 година од страна на Сампат Пал Деви како реакција на културата на семејно и сексуално насилство врз жени. Освен тоа, спречуваат малолетнички бракови, помагаат при склучување бракови со согласност и покрај отпорот на мештаните, се грижат да им ги обезбедат основните права на најсиромашните. Овие жени се активни во единаесет области во регионот Утар Прадеш, кој се смета за еден од најнебезбедните региони за жени во Индија. Групата денес брои околу 400,000 членки.⁴

Црвената бригада се девојки од гетото Мадијав, Индија. Групата е основана во 2011 година од страна на Уша Вишвакарма која како млада била жртва на повеќекратно сексуално насилство. Тие најпрво им пристапуваат на момчињата насилници да разговараат. Потоа ги бараат родителите, а краен чекор, ако вознемирувањето не престанува, е да се соберат сите и јавно да го понижат во физичка борба. Црвената бригада исто така држи обуки за самоодбрана и досега обучиле 35,000 жени, но целта им е да стигнат до милион во наредните години. Според нив, стапката на сексуално насилство во гетото се намалила за околу 50% од нивното основање. ⁵

Okupa. Откако во Мексико бројот на фемицидите се зголемил за 130% во последните пет години, а во 2019 бројот достигна рекордни 3,142, во септември 2020 мексиканските феминистки и анархистки Bloque Negro заедно со феминистичката организација Ni Una Menos ја окупираа зградата на Националната комисија за човекови права. По окупацијата, со помош на други феминистки, колективи и ЛГБТИ заедницата, зградата ја претворија во засолниште за жртви на родово засновано насилство и на активистките – Okupa, Канцелариите ги претворија во соби за спиење, организирано готват и го одржуваат местото. Се одржуваат и културно-социјални настани како поетски читања, музички концерти, дискусии, предавања. Поради внатрешни несогласувања дел од жените го напуштија објектот, но преостанатите жени и деца кои се вселија, овој месец навршуваат шест месеци откако почнаа да живеат таму, заедно како колектив. ⁶ (Instagram: okupacuba_monumentaviva)

              Женската самоорганизација како одговор на родово заснованото насилство во вака поставен систем не ја одзема неговата одговорност, туку честопати била начин да се изврши притисок врз него кон некоја промена во рамките на истиот тој систем. Но, и покрај тоа, овие примери ни отвораат можности да размислуваме и да целиме кон друг правец во иднина – модели на заедничко делување наместо централна моќ на заштита која или не функционира или ја злоупотребува таа моќ. Ваквите модели одат во насока на идејата за укинување на полицијата и создавање на поефикасна и подемократска мрежа на јавна заштита под водство на самата заедница, наместо систем кој угнетува и апарат кој самиот го одржува насилството во живот.

¹ Burning Incense, Pledging Sisterhood: Communities of Women Workers in the Shanghai Cotton Mills, 1919-1949

² Law, V. (2011). Where abolition meets action: women organizing against gender violence. Contemporary Justice Review, 14(1), 85–94.

³ Law, V. (2011). Where abolition meets action: women organizing against gender violence. Contemporary Justice Review, 14(1), 85–94.

⁴ https://www.aljazeera.com/features/2014/3/4/gulabi-gang-indias-women-warriors

⁵ https://www.dw.com/en/indias-red-brigade/a-19100226

⁶ https://www.aljazeera.com/features/2020/10/29/block-feminists-okupa