Skip to content
  • За нас
  • Контакт
Menu
  • За нас
  • Контакт
Facebook-f Instagram
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • MЕДУЗА TV
Menu
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • MЕДУЗА TV
Search
Close
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Женското лице на војната и историјата
Кон романот „Војната нема женско лице“ од Светлана Алексиевич

Дел од современото промислување на врската помеѓу книжевноста и историјата се фокусира на групите кои биле изоставени од официјалната историја. Во книжевноста, обидот да се поправи грешката на историографијата води до пишување т.н. апокрифна или алтернативна историја: „Апокрифната историја ѝ противречи на официјалната верзија на еден од овие два начина: или го надополнува историскиот запис, тврдејќи дека го враќа тоа што било изгубено или потиснато; или целосно ја изместува официјалната историја. (…) Во двата случаи, ефектот е да се сопостави официјално прифатената верзија за она што се случило и начинот на кој нештата се одвивале со друга, честопати, радикално различна верзија на светот“ (McHale 2004: 90). Апокрифната историја се фокусира на групи како што се жените, малцинствата, работничката класа. Еден пример за апокрифна историја претставува книгата „Војната нема женско лице“ од Светлана Алексиевич.

„Војната нема женско лице“ е нефикциска, документарна проза. Алексиевич не е толку авторка на книгата колку што е нејзина компилаторка или составувачка. Појдовниот поттик за книгата била незастапеноста на жените во книгите за војната, поради која Алексиевич си поставува цел да напише книга за учеството и улогата на советските жени во Втората светска војна. Притоа, Алексиевич е свесна за хибридноста на книгата: станува збор и за историја и за книжевност. „Историјата добиена од раскажувањето на незабележаниот сведок и учесник. Да, мене ме интересира тоа. Јас би сакала од тоа да направам книжевност. (…) Ми велат: сеќавањата не се историја и не се книжевност, тоа е едноставно живот“ (Алексиевич 2016: 16).

„Војната нема женско лице“ е сочинета од голем број вистинити, доживеани и засведочени приказни. Најчесто, станува збор за сведоштва во форма на мали наративи, фрагменти предадени со едноставен јазик, но со прилично ефективна и/или потресна содржина. Под секое сведоштво стојат информации за жената: нејзиното име, презиме и нејзината улога во војната односно на фронтот. Сведоштвата се групирани според некоја нивна сличност односно доминанта. Во шеснаесет поглавја, Алексиевич внимателно ги класифицирала сведоштвата во кои се искажува исто чувство или сведоштвата во кои се тематизира сличен аспект. Промислувањата, белешките и исказите на Алексиевич обично се наоѓаат пред сведоштвата и служат како вовед.

„Војната нема женско лице“ не само што го манифестира проширувањето на полето на интерес на историјата туку и манифестира неконвенционален приод кон историјата: не се примарни фактите, туку доживувањата односно искуството. Оттаму, во „Војната нема женско лице“ речиси и да не постои историјата за големата победа, а и тогаш кога се зборува за неа – победата не е валоризирана: „Да, победивме, но по која цена! По која стравична цена?!“ (Алексиевич 2016: 67).

 

Сите лица на цензурата

За колективниот однос кон историјата и кон минатото особено се индикативни сведоштвата кои не влегле во првото издание на „Војната нема женско лице“. Тие се додадени во второто издание. Дел од сведоштвата отпаднале по одлука на цензорот, додека, пак, дел од нив ги изоставила самата Алексиевич. Зошто би се изоставиле поедини сведоштва? Изоставените сведоштва се поимаат како премногу тешки, премногу експлицитни. Овие сведоштва откриваат повеќе одошто би требало. Изоставените женски сведоштва се на некој начин субверзивни бидејќи се оддалечуваат од идеализирањето на победата, што е воедно валоризирање на херојското и мажественото. За илустрација може да послужи следниов сегмент: „Се вратив во своето село со два ордена за Слава и со медали. Поживеав три дена, а четвртиот ден изутрина мајка ми ме буди додека спијат сите: ‘Ќерко, јас ти подготвив врзопче. Оди си… Оди си… Ти имаш две помлади сестри. Кој ќе ги земе за жена? Сите знаат дека ти четири години беше на фронт, со мажи.’“ (Алексиевич 2016: 34). Маргинализирањето и стигматизирањето на жените кои војувале се факти кои не влегле во официјалните историски записи како последици од војната. Станува збор за нешто што очигледно е познато, но за кое не се говори.

Друг индикативен сегмент е обраќањето на цензорот кон Алексиевич: „Кој ќе отиде да војува по прочитувањето на ваква книга? Вие ја понижувате жената со примитивен натурализам. Жената-херој. Ја претворате во обична жена. Самица. А кај нас тие се свети“ (Алексиевич 2016: 28).

Освен овие два типа на цензура, се јавува и автоцензура кај жената што раскажува. Алексиевич ќе забележи: „Подоцна уште многупати се судирав со тие две вистини кои живеат во еден ист човек: со вистинската вистина, потисната во подземјето, и со општоприфатената вистина, проткаена со духот на времето. (…) На пример, ако во станот, освен раскажувачката, ако се најдеше уште некој од роднините или пријателите, соседите (особено ако беа мажи), тогаш раскажувачката беше понеискрена и понедоверлива, отколку ако останевме само ние двете насамо. Тоа беше разговор за публика. За гледачот. Стануваше невозможно да се пробијам до нејзиниот личен впечаток, наидував на силна внатрешна заштита“ (Алексиевич 2016: 112). Оваа забелешка потврдува дека најчесто не ја знаеме потполната вистина за минатото бидејќи постои дел од вистината кој е привилегиран, пожелен и кој се артикулира, и дел кој е занемарен. Тоа занемарување, пак, понатаму има своја улога во замолчувањето на жените бидејќи индиректно им ја пренесува пораката дека нивните приказни не се (доволно) важни. Поради тоа, кога зборуваат пред кои било мажи, жените чувствуваат обврска својата приказна и својата вистина да ги прилагодат на општата вистина за војната, која се темели на машкото искуство.

 

Оправданоста на сведоштвото

Книгата „Војната нема женско лице“ ѝ противречи на официјалната историја не само поради тоа што фокусот е ставен исклучиво на приказните на жените, туку и поради тоа што примат им се дава на сведоштвата и сеќавањата. Многу од сведоштвата кои ги забележала Алексиевич не би биле валиден и вреден извор за официјалната историја бидејќи Алексиевич се потпира на меморијата на учесничките во Втората светска војна. Историчарот Доминик Лакапра упатува дека повеќето историчари ја афирмираат „одлучувачката бинарна опозиција помеѓу историјата и меморијата, во која вообичаено историјата е валоризирана како сфера на просветлената, секуларна, критичка рационалност (она што ние историчарите го претставуваме!), а меморијата омаловажувачки се поврзува со религија, мистификација, сакрализација и сеопфатна замагленост (сферата на различните други, особено очевидци кои сведочат). Меморијата, дури, може да стане и контаминиран објект на фобично, ритуалистичко избегнување“ (LaCapra 2014: xix). Лакапра се залага за тоа меморијата да добие повисок статус во историографската наука.

Друго проблематизирање на „Војната нема женско лице“ би можело да се поврзе со фактот дека помеѓу времето на запишување на сведоштвата и војната како историски настан, постои значителна временска дистанца поради која може да се дискутира за точноста на кажаното. Сепак, сведоштвото е единствениот начин да се текстуализира оваа женска историја. Сведоштвото е непосредно и Алексиевич ја препознава неговата вредност, иако, сепак, артикулира една своја резерва: „Работата ја усложнува и тоа што за опис на минатото ние зборуваме употребувајќи го денешниот јазик. Како да ги пренесеме тогашните чувства со денешниот јазик?“ (Алексиевич 2016: 17)

Светлана Алексиевич и да сакала да пишува поинаков вид книга за жените и војната односно жените во војната, не би имала многу материјали на кои би можела да се потпре: „Уште една книга за војната… Со која цел? Веќе имало илјадници војни – помали и поголеми, познати и непознати. А напишано е за нив уште повеќе. Но… Пишувале мажи и за мажи – тоа беше јасно веднаш. Сè што ни е познато за војната, сето тоа го знаеме од ‘машкиот глас’. (…) А жените молчат. Никој, освен мене, не ја распрашувал баба ми. Ни мајка ми. Молчат дури и тие што биле на фронт. (…) Сакам да напишам историја на таа војна. Женска историја“ (Алексиевич 2016: 11-12). Нејзиниот потфат, со кој прави децентрирање на наративот за војната, е пионерски.

Светлана Алексиевич интервјуирала голем број жени. Лакапра смета дека оној што интервјуира може да се смета за секундарен сведок и тоа во двојна смисла: тој го засведочува (постоењето на) сведокот, како и она што сведокот го пренесува во своето сведочење (LaCapra 2014: 97). Поради тоа, слушнатите сведоштва не можат да не влијаат на Алексиевич, а и кај читателот се јавува она што Лакапра го нарекува емпатично вознемирување. Војната со себе носи колективна поствоена траума. Сето тоа, пак, го поставува прашањето за нашата реакција односно прашањето за соодветната доза на емпатија при соочувањето со приказните на учесничките во војната и преживеаните.

 

Женскоста на фронтот

Насловот „Војната нема женско лице“ треба да се интерпретира како критика: не дека војната нема женско лице, туку – историски – машкото лице било поважно. Во таа смисла, може да се зборува за намерно изгонување на женскоста. „Војната нема женско лице“ се поставува наспроти слепилото на историографскиот дискурс за женското искуство. Оттаму, ќе се обидам да детектирам некои аспектите на женското воено искуство.

Едно сведоштво наведува на прашањето дали воопшто било можно да се биде жена на фронтот: „Доаѓа девојка, не знам како да ја стрижам, има раскошна коса, ѝ се вее. Во земјената куќичка влегува командантот: – Стрижи ја ‘машки’. – Но таа е жена. – Не, таа е војник. Жена ќе стане пак кога ќе заврши војната“ (Алексиевич 2016: 175). Одговорот на командантот не само што ја фаворизира машкоста, туку и сугерира дека жените како жени не се потребни – се бараат војници. Сепак, командантот е свесен за големиот број советски жени кои војувале и затоа, според неговата логика, тие мора привремено да престанат да бидат жени: нивната примарна улога и идентификациска категорија е војничката.

Дел од жените во своите раскажувања се осврнуваат на притисокот што го чувствувале на фронтот. Станува збор за притисок што подобро да се вклопат во воениот и типично машки сетинг и за притисокот да се покажат доволни силни, храбри и издржливи. „Се трудевме… Не сакавме за нас да зборуваат со потценување: ‘Ах, тие жени!’ И сe трудевме повеќе од мажите, требаше да докажеме дека не сме полоши од мажите. А спрема нас долго време имаа потценувачки, надмен оснос“ (Алексиевич 2016: 206). Војната ја доведува единката до работ на силите и издржливоста. Сепак, она со што жените се соочувале е потребата нивната рабна состојба што повеќе да се доближи до рабната состојба на мажите. Оттаму, жените прво почнуваат да ги имитираат мажите, а потоа почнуваат и физички да наликуваат на нив. Изгонетата женскост и промените на изгледот се манифестираат и во нивните субјективни доживувања: „Мислам дека проживеав два животи – машки и женски…“ (Алексиевич 2016: 196).

Учеството на советските жени во Втората светска војна не е ограничено само на војувањето бидејќи жените биле и медицински сестри, хирурзи, готвачки, пекарки, перачки, разузнавачи, телефонистки. Сепак, во нивните сведоштва се фаворизира директното учество во борбите, со што се создава хиерархија помеѓу различните задачи: „На рамото носев рачен митралез… Никогаш не признавав дека ми тежи. Ако признаев, немаше да ме остават. (…) Ќе ме испратеа в кујна. А тоа е за срамота. Не дај Боже, цела војна да ја поминам в кујна. Би плачела…“ (Алексиевич 2016: 211). Оттаму, кај некои жени што не учествувале директно во битките се забележува тенденција да го потценуваат својот влог и своето искуство: „Не пукав јас… Им варев каша на војниците. За тоа ми дадоа медал. Не се ни сеќавам: зарем сум војувала јас? Варев каша, војничка чорба“ (Алексиевич 2016: 173).

 

Да се историзира чувството

Дел од сведоштвата во „Војната нема женско лице“ говорат за чувствата и на настаните им приоѓаат уважувајќи ја нивната афективна димензија. И покрај сите ужаси, војната не е вакуум и не може да ги натера единките да не чувствуваат. Сепак, колкав дел од човекот може да биде отворен за чувствата во сурови околности во кои речиси сета енергија на човекот е мобилизирана за преживување? Дали постои простор за човечноста и хуманоста? Одговор на овие прашања наоѓаме во сведоштвата во Војната нема женско лице. Кај жените се детектираат специфични чувства: страв, срам, притисок, чувство на маргинализираност. Не би рекла дека ова се женски чувства, иако многу е веројатно дека во тој историски период, овие чувства – кои подразбираат ранливост – им биле допуштени само на жените.

Еден од стравовите на жените кои војувале е следниов: „Многу се плашев дека ако ме убијат, нема да бидам убава кога ќе лежам. (…) Понекогаш се криеш од пукањето и не мислиш само на тоа дека можат да те убијат, туку и го криеш лицето, рацете. Мислам дека сите наши девојки мислеа на тоа. А мажите ни се смееја“ (Алексиевич 2016: 166-167). Овој колективен страв од унакажување на телото или лицето е валиден како и сите останати стравови. Во друго сведоштво се артикулира една причина за овој страв: „Во текот на целата војна се плашев да не ми ги осакатат нозете. Имав убави нозе. А на мажот не мора да му биде битно. Не треба да му биде страв дури и ако ги изгуби нозете. И така е херој. А жената ако биде осакатена, со тоа се решава нејзината судбина. Женската судбина“ (Алексиевич 2016: 195). Станува збор за двојните стандарди: мажот кој војувал генерално е сметан за херој, додека, пак, жената која војувала чувствува потреба да го крие тоа за да се заштити од стигматизација. Учеството во војната е потешко да се крие со видлива повреда или лузни. Оттаму, стравот „да не не бидам убава“ се јавува како мисла за иднината, особено затоа што најголем дел од учесничките во војната биле млади девојки.

Ужасите на војната можат да го огрубат човекот, но во сведоштвата од „Војната нема женско лице“ читаме за еден спротивен процес: луѓето откриваат друга, дотогаш непозната димензија на солидарноста. Една илегалка вели: „Кај нас често доаѓаа партизански врзисти. Ги отпрегнуваа коњите и влегуваа. Што мислите, соседите не гледаа? Гледаа и се досетуваа. (…) Доволен беше само еден збор да загинеме, целото семејство. Доволно беше само со прст да се покаже кон нас. Но никој… Ниту еден човек… Во текот на војната толку ги засакав луѓето што никогаш веќе нема да престанам да ги сакам…“ (Алексиевич 2016: 259).

„Војната нема женско лице“ настанува како отпор кон едностраноста на дискурсот за војната, а отпорот, сам по себе, содржи револуционерна димензија. Односот на „Војната нема женско лице“ кон официјалната историја, која е всушност машката верзија на историјата, е двоен. Прво, Алексиевич одбира да се фокусира на поединечното и лично искуство бидејќи верува во неговата спознајна моќ: „Се обидувам големата историја да ја смалам до човек, за да разберам нешто“ (Алексиевич 2016: 155). Второ, како извор за малата историја ја зема жената. Со тоа, субјективните искуства и сеќавања на советските жени учеснички во Втората светска војна, во целина, можат да се читаат како комплементарни на веќе постоечкиот наратив за војната. Сведоштвата немаат намера да се постават деструктивно кон тој наратив, туку нудат низа други аспекти кои во наративот едноставно ги нема. Светлана Алексиевич не тргнува со намера да го уништи доминантното поимање на војната и не вели дека тоа што го знаеме за војната е погрешно – само покажува дека не е целосно. Таа ја забележува потребата од тоа да се слушне и другата страна и да се варираат поедини сегменти од наративот за големата победа. Тука е особено важно доживувањето дека таа победа им била одземена на жените: „Мажите беа победници, херои, ним им припадна војната, а нас нè гледаа со сосема други очи. Сосема други… Ни ја украдоа победата“ (Алексиевич 2016: 130). Оттаму, корпусот сведоштва во „Војната нема женско лице“, меѓу другото, претставуваат еден начин дел од победата да им се врати на советските жени, или уште подобро – им овозможува самите да ја присвојат победата.

 

Користена литература:

Алексиевич, С. (2016) Војната нема женско лице. Скопје: Антолог.

LaCapra, D. (2014) Writing History, Writing Trauma. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.

McHale, B. (2004) “Real, compared to what?”, во Postmodernist Fiction. London and New York: Routledge, 84-96.

НАПИШАНО ОД:
  • Радица Стојановска
  • March 14, 2023
  • КУЛТУРА
Терапија- нов простор за развој на независната културна и клупска сцена
Ве повикуваме на колективно дејствување на електронската музичка заедница.
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, ПЛОШТАД, ФЕМ 101
Во фокус: МКЦ
Да го зачуваме МКЦ!
  • Од Тимот на Медуза
  • ПЛОШТАД, ФЕМ 101
Брза vs. одржлива мода: Зошто е ова феминистичко прашање?
Модата и феминизмот треба да бидат дел од истиот разговор. Изборот на брза наспроти одржлива мода недвосмислено е феминистичко прашање, бидејќи тоа е избор меѓу систем кој главно се потпира на обезмоќување и искористување на текстилните работнички наспроти систем што овозможува и поттикнува промена кон поголем еколошки интегритет и социјално-економска правда.
  • Од Александра Спасеска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Што се случува со жените во отсуство на медиумски тропи?
Дали отсуството или отфрлањето на тропите служи само за да воведе нова? Кои сме ние без оковите на нашиот угнетувач?
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Три книги „за момчиња“
Три приказни што на различен начин ги критикуваат насилните аспекти на воспитувањето момчиња.
  • Од Лени Фрчкоска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
„Димензии на бајките – мрак и светлина” од Лени Фрчкоска
Книгата „Димензии на бајките – мрак и светлина” од Лени Фрчкоска деновиве излезе од печат во издание на издавачката куќа Авант прес од Скопје.
  • Од Тимот на Медуза
  • КВИР, ФЕМ 101
Магијата на Скопје Прајд низ фотографии – Прв дел
Оние кои беа знаат, оние кои не беа веројатно слушнаа. Првата Парадата на гордоста во Скопје беше сé што можевме да замислиме и повеќе.
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Активистки ги прикажаа пораките од „Јавна соба“
Нема да престанеме да го бараме она што ни следува како граѓанки на оваа држава, а тоа е правото да бидеме заштитени од сексуални насилници.
  • Од Тимот на Медуза
  • КВИР, ФЕМ 101
Скопје Прајд – Една година подоцна
Какво беше искуството и што е следно?
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Што гледав кога ја гледав Бритни Спирс?
Вистината за состојбата на Бритни доцни. Само за еден краток миг, пред да се актуализираат темите поврзани со менталното здравје и грижата за себе, светот сеирџиски и малициозно го коментираше сломот на една талентирана жена.
  • Од Кристина Атанасова
  • ФЕМ 101
Бидување заедно од дистанца
Одново ќе го откриеме средиштето на состојба на домување (condizione domestica). Ќе имаме можност, конечно, да го откриеме нејзиниот политички потенцијал, од каде што приватноста не е лишена.
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
ПРВО ПА ЖЕНСКО #9
Фестивалот нуди алтернативни мрежи и погледи кон идни начини на здружување на сите оние кои системски истуркани, а експлоатирани.
  • Од Тимот на Медуза
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Чашка слобода: или сé што треба да знаете за менструалната чашка, но никој не ви го кажал
Важно е да бидеме информирани и на тој начин да ги правиме изборите кои се најдобри за нас затоа што нашите тела го заслужуваат тоа.
  • Од Калиа Димитрова
  • ФЕМ 101
Можна ли е достоинствена дигитална интимност?
Потребно е како нација да научиме како правилно да ја уважуваме интимноста, и како правично да ги казниме злосторниците кои ги загрозуваат жените.
  • Од НИКОЛА ДОНЕВ И РАДОВАН СПИРИДОНОВ
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Зошто „Фурам феминизам“?
 Не што е наше, ама е златно девојче
  • Од Лени Фрчкоска
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Со операцијата за потврда на родот конечно ќе можам да живеам слободно
И покрај тоа што сум редовно вработена како застапник и активист за трансродови права во граѓанскиот сектор и редовно плаќам здравствено осигурување, државниот здравствен систем не ги признава и компензира трошоците за ваква операција.
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Фирма / Жена во просторот (извадок)
Жени во текст е темата на првиот Меѓународен ПичПрич што ќе се одржи во четврток, 29 април
  • Од Тимот на Медуза
  • ДИЈАЛОЗИ, КУЛТУРА, ФЕМ 101
Преку танцот сакам да ги разбудам сите сетила на моите ученици: Интервју со Ивана Балабанова
Работата на Ивана Балабанова ја следам со години. Инспирирана од нејзината работа како танчерка, основачка на Битрикс и креативна девојка која постојано поместува граници во секоја смисла на зборот, сакав да поразговараме за нејзината лична мотивација, работата како педагог, современиот танц како простор на слобода и истражување и грижата за себе и другите. 
  • Од Калиа Димитрова
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Невидливиот хорор на семејното насилство во филмот Невидливиот човек
Додека хоророт како жанр доживува обнова, ова е солиден обид да се постави нова динамика помеѓу овој жанр и женскиот лик, после долга историја исполнета со еднодимензионални ликови и експлоатација на женските искуства.
  • Од Елена Петрова
  • ФЕМ 101
Дали за Доналд Трамп конечно заврши шоуто?
Знаеме дека Трамп ќе се обиде да стори сé за да остане на власт, да ја избегне таа крајна катастрофа во животот - да стане „губитник“
  • Од Гала Насева
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
ДВОЈНО НЕВИДЛИВИ
Попреченоста не е одлика на личноста, попреченоста е продукт на општеството во кое живееме.
  • Од Бојана Јовановска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Заедно (Сложни жени диско градат)
Вечерва, од 21:30  о МКЦ, како дел од Прво па женско #9, ќе се прикажува филмот „Заедно (Сложни жени диско градат),
  • Од Тимот на Медуза
  • ФЕМ 101
Грижа за менталното здравје: Справување со социјална дистанца, карантин и изолација
Неколку совети за како би можеле најдобро да се грижиме за себе и другите во ваквите нестандардни услови.
  • Од Иво Куновски
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Жените знаат многу нешта: Извадок од есеј на Меридел ле Сиер
Извадок од есејот „Минеаполис“ на Меридел ле Сиер во превод од англиски на Дамјана Видическа
  • Од Тимот на Медуза
  • КВИР, КУЛТУРА, ФЕМ 101
Зошто сѐ уште ни треба Парадата на гордоста?
Парадата е симбол на политичката борбата за еднакви права и социјално прифаќање на ЛГБТ лицата и ослободување од стегите на патријархалните норми.
  • Од Елена Гаговска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Сребрениот бран
Да се изразуваме како што се чувствуваме е слобода која најчесто одбираме да не ја прифатиме
  • Од Ана Илиева Лара Тасковска Надеж Кристела Нсингоулоу Николоска Емилија Кузмановска
  • МОЕ ТЕЛО, ПЛОШТАД, ФЕМ 101
„Право на избор“
Зошто невакцинирањето не е прашање на телесна автономија.
  • Од Елена Гаговска
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Од мое гледиште – обука за критичко феминистичко пишување на Прво па женско#9
Ги очекуваме вашите апликации до 28 мај
  • Од Тимот на Медуза
  • КУЛТУРА, ФЕМ 101
Промоција на „Дијалози“
Во четврток ќе прославиме една година љубов, пријателство, и феминистичко пишување и дејствување.
  • Од Тимот на Медуза
  • ФЕМ 101
МВР ме прави огрочена и лута
Полицијата никогаш во минатото не била клучна во оваа борба, па баш затоа е тешко да се замисли дека некогаш во иднината би можела да биде
  • Од Калиа Димитрова
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
За „подобрите и попаметните девојки“ или Како да се искаже неискажливото
„На некоја друга жена ова никогаш не би ѝ се случило.“
  • Од Фросина Крушкаровска
  • МОЕ ТЕЛО, ФЕМ 101
Политиката на трудничкиот стил на Ријана
Кога ќе се вкрстат правото да имаш контрола врз сопственото тело и правото да се облекуваш онака како што сакаш.
  • Од Тимот на Медуза
  • ФЕМ 101
8 март 2019 низ фотографии
Што се случуваше на Меѓународниот ден на жената во градовите низ Европа
  • Од Тимот на Медуза
  • ПЛОШТАД, ФЕМ 101
Друг поредок е можен: кон интеркултурно право (втор дел)
Вториот дел од текстот на Боавентура де Соуза Сантош во кој продлабочува некои од неговите клучни коцепти.
  • Од Вики Младенова
  • ДИЈАЛОЗИ, КУЛТУРА, ФЕМ 101
Родови перцепции – Нови методи на размислување и визуелизации за родовата репрезентација: Интервју со Кумјана Новакова
На наше огромно задоволство вечерва во Музејот на современата уметност - Скопје во 20:00 часот се отвора изложбата Родови Перцепции | Perceptions Engendered, фокусирана на женската уметност.
  • Од Калиа Димитрова

Момент...

No more pages to load

1 2 … 16 Next »

Категории

ФЕМ 101
КУЛТУРА
МОЕ ТЕЛО
КВИР
ДИЈАЛОЗИ

Корисни линкови

ЗА НАС
КОНТАКТ
БЕСПЛАТНА ПРАВНА ПОМОШ

Copyright © Медуза 2023 | Developed by MASIVA

Scroll to Top
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • ЗБОР
  • ПЕСНА
  • MЕДУЗА TV
  • ЗА НАС
  • КОНТАКТ
Menu
  • ФЕМ 101
  • ПЛОШТАД
  • КУЛТУРА
  • МОЕ ТЕЛО
  • КВИР
  • ДИЈАЛОЗИ
  • ЗБОР
  • ПЕСНА
  • MЕДУЗА TV
  • ЗА НАС
  • КОНТАКТ
Facebook-f Instagram