Ние, жените-активистки за човекови права од балканскиот регион, стоиме заеднички и солидарно со сите жени жртви на онлајн родово-заснованото насилство¹ и бараме од надлежните институции да постапуваат согласно нивните овластувања за темелно и неодложно да го истражат случајот со групите на платформата Телеграм (како Balkan room, Јавна Соба, Гевгелија Хаб, Српска соба, Смоква и други), да ги санкционираат сторителите и заштитат жртвите од понатамошна виктимизација.

Точно една година по појавата на ваква група на мрежата Телеграм во Македонија, која се користи за сексуално вознемирување на девојки преку објави на нивни фотографии без никаква согласност, во порнографски контекст, како и лични податоци за жртвите, сведочиме и на нови случаи на ваква злоупотреба не само во државата, туку во целиот регион. И покрај тоа што администраторите и креаторите на две од овие групи се уапсени, сметаме дека тоа е само прв чекор во пристапот до правда кој мора да им биде обезбеден на сите жртви на овој тип на кривични дела.

Институционалниот молк праќа порака дека насилството врз жените се толерира, дека не е казниво, насилниците се охрабруваат да продолжат со своето однесување, а жртвите остануваат заплашени, засрамени и неми. Случаите во Македонија, Србија и Хрватска покажаа дека против мал број од сторителите се иницираат кривични постапки и дека оние малку сторители кои се гонат, се гонат само за кривичното дело „производство и дистрибуција на детска порнографија“, со што е оневозможена заштитата на полнолетните жртви.

Искуствата на жените од државите од поранешна Југославија на кои со години им обезбедуваме бесплатна правна помош и други услуги, сведочат за бројни пропусти во водењето на постапките. Честопати, жените кои имаат претрпено сексуална злоупотреба онлајн, се соочуваат со несоодветен одговор од страна на институциите, како што е практиката на непостапување, неверување и релативизирање на искуства на жртвите, поради што жртвите не ѝ веруваат на полицијата и сметаат дека пријавувањето е залудно. Изрекување на прекршочни санкции и опомени за насилниците, наместо документирани и аргументирани кривични пријави, како и несоодветно спроведување на забраните за приближување и контактирање на жртвите резултира со континуирано, засилено насилството, често со сериозни последици по здравјето на жртвите, а во одреден број на случаи дури и смрт. Во однос на обвинителствата постојано забележуваме ненавремено покренување на обвинителни акти, неефикасно или без должно внимание раководење со предистражни и истражни постапки што резултирало со ненавремено или воопшто необезбедување на релевантни докази, како и непреземање на мерки кон сторителот за да се спречи продолжување на насилството кон жртвите. Сите овие институционални пропусти станаа уште повидливи со појавата на сексуално насилство и вознемирување на жени во дигиталната сфера, кое иако се случува масовно и брои илјадници жени жртви на Балканот, не добива соодветен институционален одговор, ниту пак соодветна јавна поддршка. Напротив, дискредитирање на искуствата, обвинување, засрамување и двојна виктимизација се доминантните наративи со кои жените се соочуваат.

Очигледно е дека молкот на институциите дополнително го охрабрува фунцкионирањето и одржувањето на вакви групи во дигиталниот простор, а девојките и понатаму се соочуваат со опасност по личната безбедност и нарушено достоинство и здравје. За жал, најлесниот начин за да се понижи една девојка е да се прикаже во сексуално сценарио, што само говори за ненадминливата стигма која и ден денес ја обележува женската сексуалност како срамна и недолична, а жртвите кои се ставени во тој контекст не добиваат статус на жртва, туку на жена која „сама си го барала“. Па така, украдените фотографии, во комбинација со мизогини, сексистички и насилнички коментари и третирање на жените како предмети без интегритет, чувства, желби и трауми, зборуваат за сериозни, длабоко вкоренети мизогини вредности во нашиот регион, кои мора сеопфатно и коренито и да се решаваат. За проблемот да почне да се решава, прво мора да се именува. Ова не е проблем на злоупотреба на лични податоци, па затоа и не може да се решава преку таков ограничен пристап. Ова е проблем на родово засновано насилство, со цел понижување, уценувње, замолчување и опресија на девојки и жени и доколку не се третира како таков, насилниците ќе успеат во својата цел.

Денес сме свесни дека постои и регионално вмрежување на вознемирувачи и насилници, односно отворање и администрирање на балкански групи чија цел е омаловажување и сексуално вознемирување на жени. Затоа бараме од надлежните институции сериозно и со одговорност да им пристапат на овие социјални феномени кои влијаат на најмалку половина од населението. Бараме институционална прекугранична соработка и темелна истрага и гонење на сите вклучени прекршители од регионот.

Овој случај е шанса на институциите од целиот регион да покажат дека се залагаат за женските права и заштитуваат од родово засновано насилство, фактички, а не само декларативно! Оттука, бараме од Јавните обвинителства во регионот неодложно и темелно да ги расчистат случаите со групите на Телеграм кои претставуваат кривично дело. Бараме од Министерствата за внатрешни работи континуирано да преземаат превентивни активности и да го спречуваат опстојувањето на ваквите групи. Не смееме да дозволиме одржување на состојба во која жртвите се множат, а институциите молчат и потфрлуваат во извршувањето на својата функција.

Солидарно!

DEKLARATË E PËRBASHKËT NGA GRATË AKTIVISTE PËR TË DREJTAT E NJERIUT NË RAJONIN E BALLKANIT MBI DHUNËN PËRMES INTERNETIT NË BAZË GJINORE

Ne, gra aktiviste për të drejtat e njeriut nga rajoni i Ballkanit, qëndrojmë së bashku dhe në solidaritet me të gjitha gratë viktima të dhunës përmes internetit në bazë gjinore dhe i nxisim autoritetet të veprojnë në përputhje me kompetencat e tyre për të hetuar në mënyrë të plotë dhe të shpejtë çështjen e grupeve Telegram (të tilla si Dhoma Ballkanike, Dhoma Publike, Gjevgjeli Hub, Srpska Soba, Smokva dhe të tjera), për të sanksionuar autorët dhe për të mbrojtur viktimat nga viktimizimi i mëtejshëm.

Pikërisht një vit pas paraqitjes së një grupi të tillë në rrjetin Telegram në Maqedoni, i cili përdoret për ngacmime seksuale të vajzave duke postuar foto të tyre pa asnjë pëlqim, në një kontekst pornografik, si dhe të dhëna personale për viktimat, ne dëshmojmë raste të reja të një abuzimi të tillë, jo vetëm në disa vende, por në të gjithë rajonin. Megjithëse administratorët dhe krijuesit e dy prej këtyre grupeve janë arrestuar, ne besojmë se ky është vetëm hapi i parë për të arritur drejtësinë që duhet t’u sigurojmë të gjitha viktimave të këtij lloji të krimit.

Heshtja institucionale dërgon mesazh se dhuna ndaj grave tolerohet, se nuk është e ndëshkueshme, që autorët e krimeve inkurajohen të vazhdojnë sjelljen e tyre dhe se viktimat mbeten të frikësuara, të turpëruara dhe të heshtura. Rastet në Maqedoni, Serbi dhe Kroaci kanë treguar se një numër i vogël i autorëve të veprave penale ndiqen dhe se disa autorë të cilët ndiqen penalisht ndiqen vetëm për krimin e “prodhimit dhe shpërndarjes së pornografisë së fëmijëve”, gjë që bën të pamundur mbrojtjen e viktimave të rritura .

Përvojat e grave nga vendet e ish Jugosllavisë, të cilave u kemi ofruar ndihmë juridike falas dhe shërbime të tjera për vite me rradhë, dëshmojnë për mangësi të shumta në zhvillimin e procedurave. Shpesh, gratë që janë abuzuar seksualisht përmes internetit përballen me përgjigje joadekuate nga ana e institucioneve, kjo është arsyeja pse ato nuk i besojnë policisë dhe e shohin raportimin si të kot, për shkak të praktikave të mosveprimit, mosbesimit dhe relativizimit të përvojave të viktimave. Vendosja e sanksioneve dhe paralajmërimeve për kundërvajtje ndaj autorëve, në vend të akuzave penale të dokumentuara dhe të arsyetuara, si dhe zbatimi joadekuat i ndalimeve për afrimin dhe kontaktimin e viktimave, rezulton në dhunë të vazhdueshme, të intensifikuar, shpesh me pasoja të rënda për shëndetin e viktimave, dhe në disa raste edhe me vdekje. Në lidhje me zyrat e prokurorisë, ne vazhdimisht vërejmë fillimin e vonshëm të akuzave, menaxhim joefikas ose neglizhent të procedurave para hetimore dhe hetimore që në të kaluarën kanë rezultuar me sigurimin e vonshëm ose fare të provave përkatëse, si dhe dështimin për të marrë masa ndaj autorit të krimit për të parandaluar vazhdimin e dhunës ndaj viktimave. Të gjitha këto mangësi institucionale janë bërë edhe më të dukshme me shfaqjen e dhunës seksuale dhe ngacmimit të grave në sferën digjitale, për të cilën, megjithëse ndodh masivisht dhe numëron mijëra gra viktima në Ballkan, nuk ka përgjigje adekuate institucionale apo mbështetje publike. Përkundrazi, diskreditimi i përvojave, fajësimi, sikletosja dhe viktimizimi i dyfishtë janë narrativet dominante me të cilat përballen gratë.

Është e qartë se heshtja e institucioneve inkurajon edhe më tej funksionimin e grupeve të tilla në hapësirën digjitale, dhe vajzat vazhdojnë të përballen me rrezik për sigurinë personale, si dhe dinjitet dhe shëndet të dëmtuar. Fatkeqësisht, mënyra më e lehtë për të poshtëruar një vajzë është ta portretizoni atë në një skenar seksual, i cili flet shumë për stigmën e pakapërcyeshme që ende shënon seksualitetin e grave si të turpshëm dhe të pahijshëm, ndërsa viktimat nuk marrin statusin e viktimës, por e një gruaje që “e kërkoi vetë”. Kështu, fotografitë e vjedhura, të kombinuara me mizogjininë, komentet seksiste dhe të dhunshme dhe trajtimin e grave si objekte pa integritet, ndjenja, dëshira dhe trauma, flasin për vlerat e rrënjosura mizogjine në rajonin tonë, të cilat duhet adresuar në mënyrë gjithëpërfshirëse dhe rrënjësisht. Që problemi të fillojë të zgjidhet, së pari duhet të emërohet. Ky nuk është problem i abuzimit të të dhënave personale, kështu që nuk mund të zgjidhet me një qasje kaq të kufizuar. Ky është një problem i dhunës së bazuar në gjini, që synon poshtërimin, shantazhin, heshtjen dhe shtypjen e vajzave dhe grave, dhe nëse nuk trajtohet si e tillë, autorët e krimit do të kenë sukses në qëllimin e tyre.

Sot jemi të vetëdijshëm/e se ekziston rrjet rajonal i ngacmuesve, dmth hapja dhe administrimi i grupeve ballkanike qëllimi i të cilave është të poshtërojnë dhe ngacmojnë seksualisht gratë. Kjo është arsyeja pse ne kërkojmë nga institucionet kompetente që seriozisht dhe me përgjegjësi t’i qasen këtyre fenomeneve shoqërore që prekin të paktën gjysmën e popullsisë. Ne kërkojmë bashkëpunim institucional ndërkufitar dhe hetim dhe ndjekje të plotë të të gjithë shkelësve të ligjit të përfshirë në rajon.

Ky rast është shans që të gjitha institucionet nga rajoni të tregojnë se ato qëndrojnë për të drejtat e grave dhe i mbrojnë nga dhuna me bazë gjinore, me të vërtet, dhe jo vetëm në mënyrë deklarative! Prandaj, ne kërkojmë nga Zyrat e Prokurorisë Publike në rajon që të sqarojnë menjëherë dhe tërësisht rastet e grupeve Telegram të cilat janë vepër penale. Ne kërkojmë nga Ministritë e Brendshme që vazhdimisht të ndërmarrin aktivitete parandaluese dhe të ndalojnë funkcionin e grupeve të tilla. Nuk duhet të lejojmë një situatë në të cilën viktimat po shtohen, ndërsa institucionet heshtin dhe dështojnë në plotësimin e funksionit të tyre.

Solidaritet!

ПОТПИСИ

1. Центар за младински активизам ЦМА КРИК

2. Здружение за дислексија АЈНШТАЈН

3. Здружение за одржлив развој СФЕРА Интернешнал Битола

4. Здружение на граѓани – Младите можат

5. Центар за едукација и развој – ЦЕД

6. Европско здружение на студенти по право – ЕЛСА Македонија

7. Здружение за мултикултурна интеграција Инклузија

8. Здружение на правници ЛЕГАЛ Тинк

9. Регионална ромска образовна младинска асоцијација

10. Здружение СВТ Алумни Скопје

11. Центар за интеркултурен дијалог

12. Фондација за интернет и општество Метаморфозис

13. Здружение на граѓани – Ромаверзитас

14. Лидери за едукација, активизам и развој

15. Креактив

16. Секција на млади на Сојуз на синдикати на Македонија

17. Здружение Станица П.Е.Т. Прилеп

18. Македонско здружение на млади правници

19. Опции за здрав живот – ХОПС / Healthy Options Project Skopje – HOPS

20. Фондација Отворено општество – Македонија (ФООМ)

21. СУБВЕРЗИВЕН ФРОНТ Скопје / Sexual and Gender Minorities Association SUBVERSIVE FRONT Skopje

22. Младински образовен форум – МОФ / Youth Educational Forum – YEF

23. Period. The Menstrual Movement Skopje

24. Здружение на правници Роми

25. Reporting Diversity Network 2.0

26. Хелсиншки комитет за човекови права – Скопје / Helsinki Committee for Human Rights of the Republic of Macedonia

27. Коалиција Маргини / Coalition Margins

28. Здружение на граѓани за промоција на женската активност Тиииит! Инк. – Скопје / Tiiiit! Inc. – Skopje

29. Здружение за локален и рурален развој / Association for Local and Rural Development

30. ЛезФем / LezFem

31. Организација на жените на општина Свети Николе / Organization of Women of the Municipality of Sveti Nikole

32. Здружение за едукативен развој – Еквалис / Association for Educational Development – Ekvalis

33. Хуманитарно Здружение „Мајка“, Куманово / Humanitarian association “Mother”, Kumanovo

34. ТАКТ / TAKT – Together Advancing Common Trust

35. Рурална коалиција / Rural Coalition

36. Реактор – Истражување во акција / Reactor – Research in Action

37. Национален совет за родова рамноправност (СОЖМ)

38. Мрежа Стела / Stella Network

39. ХЕРА / Health Education and Research Association, HERA

40. Акција Здруженска / Akcija Zdruzenska

41. Здружение на граѓани за еднакви можности „СЕМПЕР, Битола / “Association of equal opportunities “SEMPER”, Bitola

42. Женски Форум Тетово / Women’s Forum Tetovo

43. Женска граѓанска иницијатива АНТИКО / Women’s Civic Initiative – “ANTICO”

44. Националната Мрежа против насилство врз жените и семејно насилство

45. Здружение за локален развој – Камењане / Association for Local Rural Development – Kamenjane

46. Здружение за промоција на статусот на жените во македонија „Женска акција“, Радивиш / Association for Promotion of the Status of Women in Macedonia “Women’s Action”, Radovish

47. Здружение на граѓани „СУМНАЛ / “Association of Citizens “SUMNAL”

48. Здружение на граѓани „Флоренс Најтингел“, Куманово/ Association of Citizens “Florence Nightingale”, Kumanovo

49. Здружение на социјални работници на Град Скопје / Association of Social Workers of the City of Skopje

50. Кризен центар „Надеж“ / Crisis Center “Hope”

51. Здружение на турчинки во Македонија, „ДЕРЈА“ / Organization of Turkish Women in Macedonia,“DERJA”

52. Организација на жени на Град Скопје, ОЖС / Organization of Women of the City of Skopje, OZS

53. Организација на жени „Кумановка“, Куманово / Organization of Women “Kumanovka” , Kumanovo

54. Организација на жени на Општина Велес / Organization of women from the municipality of Veles

55. Женска граѓанска иницијатива „КЛЕА“, Битола / Women’s Civic Initiative “KLEA” – Bitola

56. Младински центар за еднакви можности / Youth Center for Equal Opportunities

57. „Една може“ Скопје / “One Can” Skopje

58. Здружение за родова еднаквост „Визија“, Кавадарци / Association for Gender Equality „Vision“, Kavadarci

59. Комора на психолози на Република Северна Македонија / Chamber of Psychologists in Republic of North Macedonia

60. Здружение на жени ромки и млади „Лулуди“ / Roma Women and Youth Association “Luludi”

61. Скај Плус Струмица / Sky Plus Strumica

62. Медуза – феминистичка платформа / Meduza – Feminist platform

63. Women’s Rights Center (Centar za ženska prava)

64. Human Right Action (Akcija za ljudska prava)

65. ANIMA- Center for Peace Education (ANIMA – Centar za mirovno obrazovanje)

66. SOS Hotline Berane (SOS Telefon Berane)

67. SOS Hotline Podgorica (SOS Hotline Podgorica)

68. Women’s Safe House (Sigurna ženska kuća)

69. Association of Youth with Disabilities (Udruženje mladih s hendikepom)

70.NGO Juventas (NVO Juventas)

71. Udruženje “Žene juga” Pirot

72. NVO ASTRA

73. BeFem feministički kulturni centar

74. NVO ATINA

75. Ženska pomoć sada – SOS telefon za žene i djecu žrtve nasilja

76. Kolektiv mladih žena FEMIX

77. Udruženje građana “ Žene za mir”

78. Alternativni centar za devojke

79. Žene u crnom

80. ROZA Udruženje za radna prava žena

81. Rekonstrukcija Ženski fond

82. Ženergija Hub

83. Impuls Tutin

84. Centar za ženske studije, Beograd

85. Incest Trauma Centar – Beograd

86. Kulturni centar DamaD

87. Centar za podršku ženama, kikinda

88. UŽ TEUTA-TIM, TRSTENIK

89. Udruženje građanki FemPlatz

90. Ženski centar Šabac

91. Fondacija CURE- Sarajevo

92. Ženska soba – centar za seksualna prava

93. Romski centar za žene i decu DAJE

94. Centar za žene žrtve rata – ROSA

95. CENTAR ZA PODRŠKU I RAZVOJ CIVILNOG DRUŠTVA “DELFIN”

96. B.a.B.e. Budi aktivna. Budi emancipiran.

97. Ženska udruga IZVOR

98. Udruženje Romkinja Osvit – Niš

99. Udruga žena Romkinja u Hrvatskoj “”Bolja budućnost”

100. Udruga žena Vukovar

101. Ženska grupa Karlovac “Korak”

102. Centar za devojke

103. Sigurna zenska kuca

104. Centar za razvoj zajednice LINK

105. Udruga za ljudska prava i građansku participaciju PaRiter

106. Udruženje žena Peščanik

107. Autonomni ženski centar, Beograd

108. UG “ Romani cikna” Kruševac

109. IZ KRUGA – VOJVODINA, Novi Sad

110. SOS za žene i decu žrtve nasilja Vlasotince

111. Labris – organizacija za lezbejska ljudska prava

112. PAOR- Panonska Antifašistička organizacija

113. Centar za podršku i razvoj civilnog društva “DELFIN”

114. ANIMA Centar za žensko i mirovno obrazovanje

115. Ženski centar Užice

116. Inicijativa Verujem ti

117. Bibija Romski zenski centar

118. Inicijativa Nećemo Prećutati

119. Centar za ženske studije Zagreb

120. Forum žena Prijepolja

121. SOS Rijeka – centar za nenaslje i ljudska prava

122. Udruga žena Nit

123. Sigurna ženska kuća

124. Udruga ”HERA” Križevci za zaštitu i promicanje ljudskih prava

125. Ženska mreža BiH

126. UŽ “SEKA” Goražde

127. Fondacija “Lara”

128. IN fondacija

129. Inicijativa Građanke za ustavne promjene

130. Centar ženskih prava

131. Inicijativa građanki/na Mostar

132. Helsinški parlament građana Banjaluka

133. Fondacija Udružene Žene Banja luka

134. Udruženje žena “Priroda” Bratunac

135. NVO “SPES”

136. Udruzenje zena Romkinja”Bolja buducnost” Tuzla

137. Ženska romskamreža”Uspjeh” Bosna i Hercegovina

138. Latcho Dive- Association for Roma Women Development – Skopje

¹ Со цел подобро да го објасниме родово-заснованото насилство (РЗН) врз жените, извршено преку употреба на ИКТ (во натамошниот текст: информатички и комуникациски технологии), можеме да го објасниме поврзувајќи го со искуства на насилство во реалното опкружување, додека самото тоа може да се случува единствено во дигиталното опкружување / простор. РЗН преку ИКТ може да вклучува незаконски закани, малтретирање, навреди, следење или поттикнување на насилство, несакани, навредливи или сексуално експлицитни меилови или пораки, сексуална уцена, принуда на лице да гледа сексуално ескплицитни материјали, споделување или објавување на приватни фотографии или снимки со сексуална содржина без согласност (т.н. одмаздољубива порнографија) или објавување на наведената содржина на разни страници/сајтови.