Режија: Душан Макавеев
Улоги: Милена Дравиќ, Јагода Калопер, Ивица Видовиќ
Земја: Југославија, Германија
Времетраење: 84′
„Вилхелм Рајх – Мистериите на организмот“ е филм од 1971 година, во режија на Душан Макавеев и припаѓа на црниот бран на југословенскиот филм. Како критичка рефлексија на тогашната социјалистичка реалност филмот своевремено бил забранет од страна на комунистичката власт. Како следбеник и познавач на делото на психологот Вилхелм Рајх, често неговото учење го вклучува во своите филмови, па така првиот дел од филмот е всушност посвета на психоаналитичарот и социјален теоретичар. Главната протагонистка од другиот дел на филмот е Милена, млада југословенска комунистка и феминистка приврзана за идеите на Рајх за слободна љубов и сексуално ослободување, која верува дека не може да постои отелотворување на револуцијата без ослободување на телото, со што се истражува односот меѓу комунизмот и сексуалноста. Овој однос – дух и материја – добива филмски облик, движејќи ги и умот и телото помеѓу аналитичко-сатиричната монтажа и сетилните ексцеси на боја и форма.
Во прилог, пренесуваме дел од освртот на Зоран Михајловиќ на делoто на Макавеев „Feminističko dekodiranje filmova Dušana Makavejeva“, објавен на Pobunjene čitateljke.
„Југославија во времето во кое Душан Макавејев создава, според неговото мислење, недоволно ги спроведува сите социјалистички идеи за кои се залагаше, меѓудругото, продолжувајќи да ги одржува патријархалните норми во општеството кои ги ограничуваа сексуалните, љубовните и социјалните слободи на човекот. Така, слободата на уметноста, вклучително и самата кинематографија, била ограничена од постоечките конвенции и недоволниот простор за експериментирање. Појавата на Црниот бран во југословенската кинематографија, на која и припаѓаше Макавеев, означува зголемено експериментирање со темите и формата и ослободување на уметноста од наметнатите норми. Пред сè, тој ги користи своите филмови за да ја критикува ригидноста на социјалистичкиот реализам на Источниот блок, како и социјалната сексуална репресија на луѓето ширум светот. Во своите филмови, Макавеев прикажува сексуално ослободени личности, особено жени, кои честопати се далеку пред своето време во однос на нивните идеи и мислења.“
„Хероината која ја игра Милена Дравиќ претставува револуционерка и олицетворение на идејата за женска еманципација. Таа не само што има слободарски идеи, туку и успешно ги спроведува, влијае на општеството, ја менува фактичката состојба […]. Со својот цврст став таа ја застапува тезата на Вилхелм Рајх дека без слободна љубов нема револуција – „Комунизам без слободна љубов – тоа е нов гроб“. Иако на крајот умира, главниот лик зад себе остава група луѓе кои ги променила и кои ќе можат да продолжат да ги шират идеалите за слобода и револуција.
Како што е случајот со женските ликови, филмовите на Макавеев и темите што ги обработува се далеку пред своето време, така што лесно би можеле да ги замислиме во современо дело. Ова е особено видливо во филмот „В.Р. – Мистериите на организмот“ кој е автентичен и по тематика и по начинот на кој е структуриран. Неговиот најпознат филм е колаж бидејќи се состои од комбинација на различни елементи, контрастни слики, фикција и документарни елементи поврзани со животот и делото на Вилхелм Рајх и истражувачкото патување на Макавеев во САД. Така, филмот укажува и на контрастот во темата што ја обработува – тезата на австрискиот психоаналитичар дека не постои вистинска револуција без сексуално ослободување и ригидно, згрчено општество кое не може да постигне целосна слобода поради конзерватизмот што си го наметнува. Како што објаснува Рајх, од сексуалната репресија доаѓа и социјалната репресија, од која произлегуваат различни фрустрации кои на крајот можат да поттикнат појава на фашизам и други авторитарни форми. Оваа теза во филмот ја потврдува и русинот Владимир Илич, кого Милена го запознава – потиснувајќи ја, како што вели, неговата нежна и телесна страна со политиката на цврста рака, тој на крајот станува убиец и ја убива хероината, не можејќи да ја издржи силата на нејзините слободарски желби. Ова ја потврдува тезата на Рајх, ја потврдува неопходноста од спроведување на револуција во секој дел од животот на човекот, дури и во интимниот, бидејќи во спротивно нема револуција, луѓето сè уште (остануваат) уништени личности водени од внатрешни немири.“
