Мало дете со даунов синдром се смее со отворена уста. Напишан е текст „понекогаш ангелите се преправени во деца со посебни потреби да нè научат како да бидеме подобри луѓе”

Маж без нозе во количка пристапува до ескалатор, се фаќа со рацете за подвижната лента од оградата на ескалаторот, држејќи го своето тело и количката која е врзана за него во воздух, додека ескалаторот го качува нагоре. Пишува „Животот е невозможен само ако ти мислиш така. Ако си одлучен, тогаш ќе го достигнеш она кон кое целиш”.

Кога гледате или замислувате вакви слики, што доживувате?

Чувствувате ли топли, разнежнувачки емоции? Ви се насолзија ли очите? Инспирирани ли сте? Можеби си велите, кога можат тие, можам и јас? 

Како непопречена личност сосем е очекувано да ги доживеете овие емоции. Всушност, ваквите слики, видеа и мимови се создадени со таа цел, да ги инспирираат непопречените личности да се подобрат. Но многу помеѓу нас, попречените личности, во овие слики гледаат нешто проблематично, дури и штетно. Нешто кое го нарекуваме „инспиративно порно”. 

Се прашувате, што има лошо во овие слики? Зарем не е премногу радикално да се наречат порнографија?

Проблемот не се самите слики, туку контекстот кој им го дава испишаниот текст.

Што е инпиративно порно?

Терминот „инспиративно порно” го популаризира Стела Јанг (1982-2014) во нејзиниот TED Talk, „Јас не сум ваша инспирација, ви благодарам многу„. Овој термин очекувано привлекува внимание, но одлично и точно го опишува начинот на кој попречените луѓе се објективизираат за бенефит на непопречените луѓе. 

Најчестите приказни се оние кои секојдневните вообичаени животи на попречените лица ги сензационализираат како извонредни и мотивирачки. Додека пак вистинските успеси и достигнувања ги прикажуваат како исклучително храбри потези за надминување на попреченоста.

Особено се популарни приказните кои ги претставуваат непопречените луѓе како херои само затоа што се однесувале фино кон попречено лице. Меѓу овие херои  сеприсутни се родителите на аутистичните кои добиваат овации само затоа што му ја пружаат најосновната грижа на сопственото дете.

Ова се приказни кои нѐ лишуваат од човечноста и индивидуалноста, претворајќи нѐ во пасивни објекти, кои служат за непопречените луѓе да добијат некаква површна инспирација, валидација и омоќување, да бидат среќни што не се во кожата на „кутрото” попречено лице, дека има и полошо. Или дека се „херои, воини” затоа што му пружиле основна човечка достоинственост на попреченото лице кое, според нив, е  товар за сите околу него. 

Но што ако „кутрото” попречено лице сте вие? Или уште полошо, што ако вие сте, „товарот” на сите околу вас?

Насетувам дека во овој момент, пријатните чувства предизвикани од сликите почнуваат да спласнуваат, а непријатноста полека расте. И ова е само врвот на сантата мраз наречена инспиративно порно.

Штетноста на инспиративното порно

Објективизацијата е непријатна, особено кога метата сте вие. За попречените лица ова е секојдневие и не завршува само со непријатност. Ефектите од инспиративното порно се шират во секој аспект од нашите животи, а преку тоа се продлабочува стигмата и се зацврстуваат штетните стереотипи за попреченоста, поставени од медицинскиот модел за попреченост.

Модел кој нѐ научил попреченоста да ја третираме како нешто лошо и трагично. Како дефект во нечие тело и/или ум, кој треба да се поправи. 

Можеби звучи зачудувачки, но многу попречени лица се сосем задоволни и среќни со своите тела и умови, и не би промениле апсолутно ништо во сопствената функционалност. Можеби ќе се прашате, но како? Зарем не е тешко да живееш со попреченост?

Како што вели Стела Јанг „Животот како попречено лице е донекаде тежок. Надминуваме одредени нешта. Но нештата кои ги надминуваме не се тоа што мислите дека се. Не се нешта поврзани со нашите тела.” Ќе додадам, и нашите умови.

Нештата кои ги надминуваме се препреките кои ни ги поставува општеството. Како што социјалниот модел за попреченост вели дека општествените бариери нѐ попречуваат повеќе отколку функционалноста на нашите тела и умови. Непостоење на рампи за пристап со количка создаваат попреченост, а не нефункционалните екстремитети. Попречената комуникација кај аутистичните кои не зборуваат доаѓа од предрасудата дека овие лица се неинтелигентни и неспособни за комуникација, а не поради недостатоци во функцијата на говорот.

Се поставуваат контрадикторни очекувања кои треба да ги исполниме за да бидеме вредни. Од една страна неверојатно високото очекување дека треба да бидеме суперхерои, да ја надминеме сопствената попреченост и да го досегнеме недостижното, како мажот во количка на ескалаторот. Од друга страна се екстремно ниските очекувања дека само фактот што дишеме и постоиме е нешто исклучително и неверојатно, вредно за восхит. 

Па кажете ми, што треба да биде едно попречено лице?

Што правиме со оние кои не можат да го кренат своето тело и количка во воздух, оние кои не можат да станат суперхерои само за да стигнат до погорниот кат? Каква порака им праќаме?

Стела Јанг вели „Не постои количество на насмевки кои претвориле скали во рампа”.    

Ниту милијарда позитивни мисли и челична волја можат да претворат обична книга во брајово писмо. Не, попреченоста не е лош став, ниту пак недостаток на одлучност.

Ниту пак станувањето од кревет и одење на прошетки се врвни достигнувања за попречените луѓе. Ниту пак вистински успеси и достигнувања се невозможни. 

Што да преземеме?

Време е да почнеме да ги преиспитуваме нашите ставови за попреченоста. Да погледнеме од друг агол.

Наместо да шириме инспиративно порно, да го свртиме вниманието кон општествените бариери кои го попречуваат пристапот до еднакви можности. Наместо да се засенат гласовите на попречените луѓе со ефтин click bait материјал, да ни се даде простор да ги кажеме нашите приказни за борбата за надминување на општествените бариери. 

Наместо да се очекува од нас, попречените луѓе, да се помириме со начинот на кој сме  третирани од општеството, време е ние да очекуваме да бидеме прифатени, а нашите потреби акомодирани, без разлика на тоа какви сме.

За крај, повторно ја цитирам Стела Јанг „Попреченоста не те прави исклучителен, туку да го преиспиташ она што го знаеш за неа.” 

Текстот е изработен како дел од нашата Школа за феминизам, ФЕМ 101.3.