Песна

coming out

 

Имаше тело.
И друго тело.
Помеѓу нив коска во грлото.
Таа се движеше низ толпата ноншалантно
небаре е оган. Цели неба
гладуваа врз мојата кожа.
Се обидувам да објаснам.
Некогаш е потребно да се излаже за да се изговори
вистината, ме научи поезијата.
Ќе кажам:
некогаш земјотресот е
само нова линија на насмевка
врз лицето на почвата.
Некогаш наместо клучеви во џебот наоѓаш
накот на планети, шума, клисура,
седум реки врзани во китка.
Бразда на зорaтa. Сакање
кое никогаш не доаѓа како ноќта
зашто нема такво трпение.
Ќе почнам одново.
Тело. Едно,
па друго. Прстите кои се тркалаат
врз кожата како септември. Потоа,
соба презаситена со светлина.
Потоа, се вртиш откај вратата, мамо,
и прашуваш дали сум една од оние.
Зборовите, ме научи поезијата,
треба да бидат како заби,
треба да бидат тоа што се.
Дребни сечила.
Со срце во средината,
кое пулсира,
и пулсира.

 

првпат во еден
лезбиски бар
во мојoт град

 

Црна дупко во ѕидот
вечерва го носам својот најдобар очај и кожа
полна со коски што тројца џинови ги треснаа во урнатините.
Како светлина
дојдов да останам.
Зад вратата на вецето девојките
се воздигнуваат како алелуја, реков дека го сакам
тоа што го сакам, базилико на потта,
овде сезнајните усти можат да го испеат телото во иднина.
Јас само чекам
некој да ме допре токму таму
каде што сакам да ме снема, и кога раката
би ја побарала мојата половина ќе најде сè
веќе простено.                Не кажувај желба.
Ја барам дланката на која можам да согорам и знам
дека веќе си видел сонца, но никогаш
едно вакво безмилосно, своду мој
на јагленосани воздишки,
земи ме ваква каква што сум, прериска
и уште целосна, бестрашна,
треперејќи по малку.

 

 

на жената која го учи мојот јазик
откако јас го научив нејзиниот

 

Овде нема отворено поле ниту куќи
целите од прозорци. Овој јазик е соба во која се клечи,
во која со гласот од ѕидовите се стругаат саѓите,
сè додека низ грлото не ти залази
темен бршлен.

 

Како сонцето кога се пробива низ завесите тапкајќи
го заспаното лице на креветот, влези
на прсти и подготви се – кон тебе ќе гргне
сè што не ме пушта, џандармите и сирените,
јазикот мајчински на кој сум му туѓа
поради сè што не успевам да кажам во него.

 

Положи ги рацете, преправај се мртва.
Над нашите намери
столчени во мрак
мустаклестите глаголи ги одмораат своите палки.
Кога ќе се доближат, бакни ме
со сите Божји имиња.

мoнолог за првиот дејт

 

Како кибрит сочинета сум
од бесконечни можности, со распламтена коса
го вдлабувам мракот. Вешта
вo движењата на облаците, лазам над остатоците
на искасапените години. Згрозувањата ми џавкаат зад петици,
тревогите ме тегнат за ракав, а јас сум
зафатена со времето што мрзливо се
протега во медот.

 

Некои револуции флертуваа, потоа ме оставаа
на seen. Пречувствителна, љубителка
на неизлечливи предели, не заборавам ниту една уста
во која моето име беше бесценето. Бестрашна,
освен ноќе. Кога будејќи се во прозорецот гледам
светлина согорена во бела бучава,
се вртам кон својата болка и прашувам
до кога. Ја гледам додека се собува.

 

Потомка на сраснати соништа, деформирана
мечтателка, без никаков посебен повод
на своето тело му подарувам влезна рана
во која може да се срони.
Проколната со срце
кое пумпа дактили. Тука сум
со дишењето да догорам.

 

 

монолог за вториот дејт

 

Главно зјапам во таванот и мислам
како не сакам да умрам. Имам глава.
Во мојата глава има фарма на кругови.
На запалениот покрив
потскокнува некоја жена. Тука се уште и падовите
од шести кат, шофершајбна, бомбаш самоубиец,
работ на скалите, моето очно јаболко разлеано
по шофершајбната, морски пес, шал и безопасна игла, квака
на која се закачува шалот, јазол, кокиче. Имам глава.
Во мојата глава има стомак полн со пеперутки.
Пеперутките некогаш се морски пци и сакаат да излезат.
Ги пуштам надвор. Запнуваат на прагот и ги кршат вилиците
од работ на скалите. Имам глава.
Во неа има дневна соба. Во дневната
седи бомбаш самоубиец. На ТВ репризираат
епизоди. Во мојата глава секогаш оди реприза.
Реклама за Доместос. Мокар под. Смачкан череп.
Во мојата глава понекогаш се отвора
некоја чистина. Тука воздухот се возгордева
во мислата за тебе. Тогаш ги стегам очните јаболкцa
и се држам цврсто. Тогаш мислам на тебе.
Те мислам на онолку начини
на колку што врне дожд.

 

од „Кажи Оган“ (Бајбук, Сарајево, 2022), наскоро на македонски јазик

 

 

Селма Асотиќ (1992 г., Бања Лука, Босна и Херцеговина) е двојазична поетеса, книжевна теоретичарка, куратор на ликовни изложби и една од највлијателните активистки за родови права во регионот.

Нејзината интегрална збирка „Кажи оган“ (Бајбук, Сараево; Издавачка куќа „Раштан“, Белград) беше објавена во 2022 година и веднаш ja освои една од најпрестижните регионални награди за поезијата, „Стјепан Гулин“ (Фестивал ШКУРЕ, Шибеник, Хрватска) во конкуренција од 94 книги на автори од Хрватска, Србија, Црна Гора и Босна и Херцеговина.

Има објавено песни и есеи во „Tinderbox Poetry Journal“, „Calvert Journal“, „Michigan Quarterly Review“, „The Well Review“, „Strane“, „Astronaut“, „Život“, „Enclave“, „Eichmann“, „Critical Mass“, „Номад“, „Журнал“ и на други места. Објавува кратки раскази, книжевно-теориски студии, уредува феминистички ревии (во рамки на регионалната мрежа за феминистичка книжевна теорија и критика „Побунети читателки“). Најголемиот дел од нејзините објавени песни и кратки раскази, и пред да бидат собрани во книга, оценети се како антологиски. Во книжевните кругови таа се смета за вистински талент со посебен сензибилитет.

Остави новото да цути

ЛУСИЛ КЛИФТОН

 

остави новото да цути
во полињата остави полињата
да смекнат за луѓето
остави луѓето да нежнеат
низ времето остави времето
да се откине од војната
остави војната да биде добиена
остави љубовта да биде
на крај

Картографија

МАЈА ХЕРМАН СЕКУЛИЌ

 

Боите на картографот се имагинарни.
Сините планини се смеѓи, а смеѓите реки сини.
Земјата е побурна од водата.
Картографијата е поетика без хиерархија.
Еднакво ѝ се блиски и дно и врв и Север и Југ.
Територијата е апстракција на изгазена трева,
на други сенки во паркот на зајдисонце од страната на Срем,
излупени фасади, пролетен мирис на липа,
дур картата претходи и го надживува реалното,
зашто се протега до самите граници на споменот.
Територијата е таа што пука по рабовите,
а картата одново ја раѓа незасегната од растурот.

Во сабота, 13-ти мај, од 20 часот во кафе-книжарницата „Буква“ во Скопје, ќе се одржи промоција на стихозбирката „Омарнина што омалаксува“ од младата поетеса Марија Велинова, воедно една од учесничките на нашата овогодинешна ФЕМ школа. Книгата е во издание на ПНВ Публикации, а ќе ја промовира проф. д-р Владимир Мартиновски заедно со Јулијана Величковска како модераторка. Изданието е поддржано од Министерството за култура.

Во продолжение, прочитајте три песни од стихозбирката:

 

чуму чуда во време без буда

чуден восклик в очи имаш

чун ли в река со нив гледаш

дал’ за твојот живот бладаш

ил’ балада тажна слушаш

 

ти сакаш да си

 

цврст карактер

цврст ко камен

каракамен

 

црв во рана

црн ко врана

ај анасана

 

ти сакаш да си

 

цел

целиван

 

а не знаеш дека си

 

сосем

пцовисан

 

слободата на голото тело

започнува со рожба,

со капење во водопад,

со човек.

започнува ко ветрец што носи лад,

ко факел,

мраз од кој зеленила се вијат.

и личи на стебло,

на облаци што лисје мијат.

да сум барем за миг

в година незнајна,

да не знам дека сум

и што треба да бидам,

да знам бар за миг

дека слободата сум

и на сплав да се качам.

со голи гради народот да го предводам

нит’ борци да гледам нит’ борци да има,

сал тела извиени во изворни изблици,

сал вода водопадна в лице плисоци

и по телата извајани

вешто да се растече,

ко стебло жилаво,

ко стебло од стеги ослободено.

 

 

секретарката на бога

како може бог

без секретарка да „богува“,

како може милијарда писма

самиот да одговора?

 

да работеше бог во администрација

новиот завет не ќе постоеше,

ќе беше на пауза,

ќе беше на штрајк,

ќе беше понеделник,

ќе го мрзеше,

и сите подеднакво не ќе ги љубеше,

никого воопшто и не ќе сакаше,

па не ќе можевме ни раат да си умреме,

сѐ некој документ ќе ни фалеше,

некакви уплатници ќе уплаќавме

и ред со векови ќе чекавме.

па, добро, барем бесмртни ќе бевме.

 

да работеше бог во администрација,

можеби и немаше да е толку лошо,

тој исфрустриран од државата,

а ние од него

сигурно и прекар ќе имаше

и очила спуштени на носот,

брада од нервоза побелена,

бушава коса и фризура ко торта

и наместо со громови,

со вратичката од шалтерот ќе трескаше.

 

да имаше бог секретарка,

сигурно сѐ подобро ќе беше,

да имаше бог секретарка

се обложувам марија ќе се викаше.

 

 

 

Марија Велинова (2003, Штип) е студентка на Катедрата за општа и компаративна книжевност на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ при УКИМ. Авторка е на стихозбирките „Разговорите што не можевме да ги имаме“ (2021, Дата Песнопој) и „Омарнина што омалаксува“ (2023, ПНВ Публикации). Во 2022 година ја претставуваше Македонија на Интернационалната филозофска олимпијада во Лисабон. Нејзини есеи се објавени во списанијата „Средношколски размислувања 4“, „Филозофска трибина“, како и на платформата „Култура Бета“. Учествувала на „Скопскиот поетски фестивал“, како и на повеќе поетски читања, меѓу кои: „Отскочна даска“, „Поетска епизода“ и „Добри гости“. Нејзини песни се препеани на српски јазик.

Неодамна од печат излезе „Прости песни [на кого помислуваш кога смртта мисли на тебе]“, стихозбирка на Александра Спасеска, во издание на ПНВ Публикации.

Оваа прва стихозбирка на Спасеска содржи шеесетина песни поделени во три циклуса: „Писма до неа“, „Песни за неговата песна“ и „Земање збогум“, како и поговор од Снежана Стојчевска.

Изданието вечерва ќе биде промовирано во Промотивниот центар во рамки на престојниот Саем на книгата 2023, од 19:00 часот, во спортскиот центар „Борис Трајковски“. Книгата, низ разговор со авторката, ќе ја промовира Јулијана Величковска.

Во освртот кон книгата поетесата Д. А. Лори ќе рече дека „’Прости песни‘ во себе го носи гласот на авторката Александра Спасеска, што се јавува како на сон или во мигови на длабоко, мисловно вникнување, и нѐ води низ лавиринтите на она што е таа-жената, лавиринтите на чезнеењето по другиот, таа е гласот што ја исцртува мапата на интимни патувања во себе, длабоко во нејзиниот свет.“

Додека, пак, во поговорот поетесата Снежана Стојчевска ќе истакне: „Со оваа книга Спасеска го продолжува везот на проста и строга македонска песна, ткаена од копнеж и болка и успева да изгради музеј на болката“.

Во продолжение, прочитајте три песни од стихозбирката.

 

Долгото доаѓање на едно лето

Дојди вечерва

во небо променета

и донеси мирис на дожд,

Марија, дојди

со чекор кроток

и две Месечини во очите вжарени.

 

Ти молчиш, Марија,

пред мојата лудост

и моите нескротени молњи,

се потсмеваш, Марија,

а во мене бурата расте

и ме преплавува сосем.

Дојди да ја научам

географијата на твоето тело,

а ти да откинуваш воздишки

како зрели овошки

во мојата втурена градина.

 

Дојди вечерва, Марија,

да ги преместиме реките

од нивните корита

со ѕвонот на твојата смеа

и дај ми да го сплетам здивот

во твојата коса огнена.

 

Дојди Марија, вечерва,

како дожд во сушна година,

накваси ги моите пустини

дур не ни е истината младоста.

 

Прстен

меѓу нереченото

и непремолченото

спијат моите стравови

за гревови несторени,

за погледи непрегорени,

 

рака в рака спиеше

око в око жареше

 

од прагот се откинавме

во бела руба променети,

со тапани заминавме

тапан в грло ме искина.

 

ја делиме тепсијата

ја множиме вересијата

 

ти со очите затворени

јас со рацете раширени

 

и некогаш преку рамо

непендек фрлам сол,

оти

чоек на чоека,

велат, волк му е,

а јас тебе

што сум ти?

 

XVIII

што не заплачеш

свиен си под бремето на светот

под сите негови бои и убости

што не заплачеш

ветер ти влегол в око

ветер накиснат со иднини

а ти полн небиднини.

 

што не заплачеш

голтни го стравот

ти веќе си во солзи преточен

ќе се прелееш

низ мене

низ тебе

низ океанот

што ги дели нашите животи

што ги спојува нашите мртвила

 

што не заплачеш…

јас веќе пресушив.

 

 

 

Александра Спасеска (1984, Кавадарци) студирала на Катедрата за англиски јазик и книжевност при УКИМ.

Работела во дневниот весник „Вест“ речиси до неговото згаснување, а во моментов е заменичка на главниот уредник во „Кајгана Медиа“. Таа е дел од тимот на ДИЈАЛОГ – Центар за делиберативна демократија, пишува за феминистичката платформа „Медуза“ и е со-координаторка на македонскиот огранок на организацијата „Модна револуција“. Авторка е на блогот „Александрина Везилка“.

Нејзината поезија досега била објавувана во неколку онлајн изданија, печатени антологии и книжевни списанија. Застапена е во печатеното издание на книжевниот зборник „Д Сан Антонио Ривју“ (The San Antonio Review) од Сан Антонио, Тексас (САД). Учествувала на повеќе поетски читања.

Помеѓу

МОНИКА СТОЈАНОВСКА

 

во топлата ноќ сите можат да ми бидат љубовници
која е разликата?
сите се слични под неонските светла и во својата изгубеност
рацете се мешаат во воздухот и не знам дали допирам
со моите или туѓите прсти
која е разликата?
и моето тело не е навистина мое
она што навистина сум нема своја сенка
она што навистина сум можеш да го видиш
само со затворени очи

 

вечерва нема да се плашам од ништо
особено не од апетитот за животот
ќе им кажам на моите пријатели дека се’ ќе биде во ред
иако не знам што значи тоа
но топлината на моите зборови е се’ што можам да понудам
се плашам од новите денови
а сепак се будам се’ порано за да траат подолго
кој може да го објасни тоа?
кој може да објасни што било?
имаме само име
се’ останато се прашања и страст
толку ги љубам луѓето што ми се блиску
што за да ги видам подобро се оддалечувам од собата
недостигот има смисла и кога не знаеш дали
навистина постои
се’ што можам да понудам е моето бунило

 

не знам дали е октомври или март
пладнето е необично студено и необично топло
некогаш не знам дали сум во двојниот кревет
или во оној од мојата прва соба
во секундите пред да заспијам
се плашам да ги отворам очите
за да не го видам мојот детски страв на перницата
не знам кој беше точно, но паметам дека имаше
повеќе смисла од сите стравови денес
некогаш не знам дали сум тука или таму
се плашам дека ако дознаам ќе морам
да се збогувам со некој спомен или надеж

 

конечно врне,
го затворам чадорот и стојам под дождот
мислам дека ова е слобода
залудно сум жива ако не му дозволувам на дождот
да паѓа врз мене
ги отворам очите и сфаќам дека е само тушот
во мојата кабина
и слободата е концепт, помислувам,
додека газам боса на мокрите плочки

 

Птицата Амбиција

ЕН СЕКСТОН

 

До тука стигна –
несоница во 3 и 15 наутро,
часовникот го најавува својот час

 

како жаба која следи
сончева сенка, а сепак доживува електричен
шок во четвртината час.

 

Бизнисот на зборовите ме држи будна.
Пијам какао,
топлата кафена мајка.

 

Би сакала едноставен живот
па сепак цела вечер положувам
песни во долгнавеста кутија.

 

Таа е мојата кутија на бесмртноста,
мојот депозит,
мојот ковчег.

 

Цела вечер мрачни крилја
треперат во моето срце.
Секое едно птица амбиција.

 

Птицата сака да биде пуштена
од високо како од мостот на Талахачи.

 

Сака да запали чкорче
и да се жртвува.

 

Сака да слета во раката на Микеланџело
и да се најде нацртана на таванот.

 

Сака да го пробуши стршленовото гнездо
и да излезе со долг ореол.

 

Сака да земе леб и вино
и да принесе човек што среќно плови по Карипското море.

 

Сака да биде притисната како клавиш
за да ги ослободи Мудреците.

 

Сака да се изгуби меѓу непознати
и да раздава делчиња од срцето како закуска.

 

Сака да умре додека облекува ново руво
и да молсне кон сонцето како дијамант.

 

Таа сака, јас сакам.
Господе, нели ќе беше
доволно само да го пиев какаово?

 

Ми треба нова птица
и нова кутија на бесмртноста.
Има доволно лудост во оваа.

 

 

Песната на сирените

МАРГАРЕТ АТВУД

 

Ова е таа песна што секој

би сакал да ја научи; таа песна

неодолива:

 

песната што тера мажи

масовно да скокаат в море 

иако ги гледаат заринканите черепи,

 

песната што никој не ја знае

бидејќи секој што ја слушнал

е мртов, а другите не се сеќаваат.

 

Да ти ја кажам ли тајната

и ако да, ќе ме извадиш ли

од овој птичји костум?

 

Не уживам овде

клечејќи на островов

со живописен и митски изглед

 

покрај двеве пердувести лудачки,

не уживам да пеам

во ова трио, фатално и скапоцено.

 

Ќе ти ја кажам тајната тебе,

тебе, само на тебе.

Дојди поблиску. Песнава 

 

е крик за помош: Помогни ми!

Само ти, само ти можеш, 

ти си поразличен

 

најпосле. За жал,

песната е досадна,

но успева секојпат.

 

Остатокот

РЕЈМОНД КАРВЕР

 

Над планинскиот венец зад мојава куќа висат облаци.

За брзо ќе згасне светлината и ќе дојде ветрот да ги растера

овие облаци, или некои други, преку небото.

 

Клекнувам на колена, го превртувам големиот лосос

напреку на мократа трева, почнувам да работам со

ножот со кој сум роден. Наскоро ќе бидам на масата во дневната,

ќе пробувам да ги оживеам мртвите.

Месечината и темната вода, моја придружба.

Дланките ми посребриле од крлушките.

Прстите бркаат во темната крв.

Најпосле, ја засекувам џиновската глава.

Закопувам што е за закопување,

а остатокот го задржувам. Фрлам последен поглед

кон светлото што гине. Се вртам кон мојата куќа. Мојата ноќ.

 

Не читаш жени

ОЉА САВИЧЕВИЌ-ИВАНЧЕВИЌ

 

Велиш, не читаш жени
Што би можеле пак тие да ти кажат
Те научиле да зборуваш
Те научиле да одиш
Те научиле да јадеш
Те научиле да мочаш
Те научиле да водиш љубов
Навистина што тие
Би можеле да знаат за тебе
За твоето искуство
Сите тие векови една не изнедриле
Така голема
Како големиот писател
Чии чорапи ги прала
Велиш не читаш жени
Жени те учеле да читаш
Учеле да пишуваш
Учеле да живееш
Навистина, момче
Тоа
Во најдобар случај
Било залудно