Исто е со феминизмот како што е и со жените воопшто: секогаш има, навидум, бесконечен број начини да не успеат. Од една страна, феминизмот никогаш не бил пошироко прокламиран или попрофитабилен од сега. Од друга страна, последниве десет години, широко распространетата истакнатост и прифатливост кулминираа со изборот на претседателот Доналд Трамп. (“Тајмс” објави есеј на крајот од декември под наслов “Феминизам – изгубен. Сега, што?“) Од 9-ти ноември, двата главни аргументи против современиот феминизам се појавија со речиси точна спротивставеност еден кон друг: или феминизмот стана премногу строга идеологија или омекна до точка на бескорисност. Од една страна, постои Келиен Конвеј која преку нејзината очигледна одбивност кон зборови што посочуваат кон принципи, се етикетираше како “пост-феминистка”. Меѓу оние од другата страна е писателката Џеса Криспин, кој верува дека притисокот да се направи феминизмот универзално прифатлив, јасно и очигледно го игнорира значењето на идеологијата.
Криспин напиша нова полемика на оваа тема, наречена “Зошто не сум феминистка”, во која таа нуди дефиниции за феминизмот, кои се значително поостри од „искрените“, дрски слогани што станаа ригорозни – “Иднината е женскa”, на пример, како што Хилари Клинтон објави во својата прва видео-изјава по изборите, или “Девојките само сакаат да имаат fun-даментални права” или “Феминизмот е радикална идеја дека жените се луѓе”. Коренот на овие фрази е засенет од нивната сеприсутност на торбички и маички, а за Криспин падот на феминизмот е видлив во тоа колку лесно е да се преземе таа етикета. Феминизмот, како што вели таа, стана себичен бренд популаризиран од извршни директори и компании за убавина, “борба за да им се дозволи на жените подеднакво да учествуваат во угнетувањето на немоќните и сиромашните”. Тоа е “нарцисоидно – рефлективен мисловен процес: јас се дефинирам како феминист/ка и така сè што правам е феминистички чин “. Тоа е како “куче кое напаѓа, а се претставува како маче” и, што би можела да биде најзагризувачката теза на Криспин – “децениски разговор за тоа која ТВ емисија е добра ТВ емисија и која ТВ емисија е лоша”.
Crispin е основач на “Bookslut”, веб-страница што ја започнала во 2002 година кога била вработена со полно работно време во Planned Parenthood (Планирано родителство) во Остин, Тексас. (Таа беше чекор пред трендот на реапроприација зборови која кулминираше со “Slutwalk” маршовите, кои за првпат беа одржани во 2011 година.) По акумулацијата на скромна, но ентузијастичка следбеничка група, Криспин го затвори “Bookslut” во 2016 година со мала церемонија. “Не сакав да станам професионалец”, изјави таа за Vulture, додавајќи: “Јас едноставно не ја доживувам американската литература како интересна. Сметам дека MFA (Master of fine arts) културата е страшна. Сите се супер весели бидејќи се обидуваат да ти продадат нешто, а тоа го сметам за навистина одбивно”. Криспин среќно го зазема спротивниот став, особено во сферите кои се заложуваат за супресивна позитивност. Поентата на “Зошто не сум феминистка” не е навистина дека Криспин не е феминистка; тоа е дека таа нема интерес да биде дел од клуб кој ги отвори своите врати и ја изгуби од вид својата политика – клубот кој, ако таа не беше толку зафатена со неговото отфрлање, ќе ја поканеше Келиен Конвеј да стане дел од него.
Ефектот на насловот кој привлекува внимание постои без разлика на нештата. Аргументот на Криспин е освежувачки и редок вид на противтежа; каде што се работи за феминизмот, широката прифатливост е скоро секогаш врамена како несомнено добро. “Некаде по патот кон женското ослободување, беше одлучено дека најефективниот метод беше феминизмот да стане универзален”, пишува Криспин. И луѓето што го одлучиле ова “заборавиле дека за нешто да биде универзално прифатено, мора да стане што повеќе банално, незаканувачко и неефективно колку што е возможно”. Друг, а можеби и помалку фаталистички начин на обликување на темата: феминизмот е политички аргумент со толку очигледни мотиви и моќ, што е стана кооптиран како естетика и трансформиран во продукт од страна на група влијателни профитери.
Криспин точно забележува дека историјата на феминизмот е обележана со “мал број на радикални жени кои вистински се вложиле, кои ја завршиле напорната работа – протуркување на положбата на жените напред, обично преку шокантни дела и зборови”, и дека “мнозинството жени имале корист од работата на овие неколку, а честопати се обидувале да се оградат од нив. “Читајќи го вториот ред, веднаш помислив на една иронична сцена во мемоарите на Мегин Кели, во која Кели ѝ кажува на Шерил Сандберг дека таа не е феминистка, а Сандберг, чија целокупна феминистичка иницијатива се заснова на тоа да се направи движење привлечно за луѓето како Кели, и чија непријатна служба на администрацијата на Трамп не треба да изненади никому – “не пресуди” за тоа што на Кели не ѝ се допаѓаше овој термин. Криспин главно се фокусира на помлади и понови феминистки, прекорувајќи ги дека се себични и срамежливи, исплашени од вториот бран. Тие ја претвораат Андреа Дворкин во жртвено јагне, пишува таа; “се дистанцираат од оние кои ги горат градниците, монструозни жени (bogeywomen) со влакнести пазуви.”
Овде и на некои други места каде аргументот на Криспин бара прецизно да направи мерка на современиот феминизам, таа – или продукцискиот распоред на оваа книга – не можат сосема да преземат одговорност за сложеноста на времињата. Од 2014 до 2016 година работев како уредничка на Jezebel, веб-страница која кога беше основана во 2007 година помогна да се дефинира онлајн феминизмот – и понатаму служеше како некој вид на апстрахирана цел за жените кои го критикуваа современиот феминизам од левичарска гледна точка. Овие критичари најчесто не препознаваа колку брзо се движи центарот, а Криспин го има истиот проблем. Голем дел од она што го осудува – “здивена култура”, правење маркетинг од empowerment, контролата која белите жени ја имаат врз јавниот дискурс – веќе е критикувано во голема мера од страна на младиот феминистички мејнстрим. Нејзината замислена дилeтантка која го мрази Дворкин, која дискутира за политиката на бикини депилацијата “давање blow-jobs како тоа да е мисионерска работа”, веќе одамна помина. Денес е многу поверојатно младите феминистки да прифатат радикална фасада. Билтенот на Лена Данам продава парчиња “Уништи го патријархатот”; минатата есен, Диор на модната писта вклучи маица на која пишуваше: “Сите треба да бидеме феминисти”. (Маицата сè уште не се продава во САД; наводно чини 550 евра во Франција.) Внатрешната закана за феминизмот во 2017 година е помалку отфрлање на радикални идеи отколку празна коопција на радикални појави – површно, пазарно ориентирано усогласување кое е поверојатно да направи една жена да се чувствува добро и праведнo отколку да ја доведе до политичко дејствие кое феминизмот би требало да го поттикне.
Најважното размислување во “Зошто не сум феминистка” е непростливото обвинение за индивидуализмот и капитализмот на Криспин, вредносни системи за кои таа тврди дека сериозно го извртиле значењето на феминизмот, охрабрувајќи ги жените да размислуваат за движењето само дотаму каде истото доведува до индивидуални придобивки. Ние погрешно ја протолкувавме старата поговорка дека личното е политичко, пишува таа – претворајќи ги нашите лични желби и одлуки во политичка праведност додека уредно ја избегнуваме политичката одговорност. Можеме да си мислиме дека “корпорациите за кои работиме ја трујат земјата, ги цедат сиромашните, ги прават богатите уште побогати, ама ај. Заеби.”, пишува Криспин. “Ние си ги сакаме нашите станови, можеме да се претплатиме и на Netflix и на Hulu, здравственото осигурување го покрива мојот SSRI рецепт, а белата машина за звук која само што ја купив ми помага да спијам ноќе.”
Фактот дека оваа аргументација изгледа како следниот веродостоен чекор за современиот феминизам, го одразува неодамнешното и брзо вртење налево на либералната политика. Социјализмот и анти-капитализмот, како антипод на идеологијата „јас пред сé“ на Доналд Трамп, тргнаа по забрзаниот пат во мејнстримот. “Зошто не сум феминистка” доаѓа во време кога дел од либералните жени во Америка би можеле да бидат подготвени за голема промена, кон систем на верување кој не ги следи “маркерите на успехот во патријархалниот капитализам”. . . . пари и моќ”, како што вели Криспин. Се чини дека постои растечки глад за феминизам кој е повеќе посветен на животите на жените со низок личен доход отколку со бројката на жени – извршни директорки.
Спротивното гледиште – дека феминизмот не е само во голема мера компатибилен со капитализмот туку всушност тој му служи – секако ужива во својата проминентност. Ова е пораката која беше пренесена од мнозинството самопрогласени феминистички примери во текот на изминатите десет години: она што го нарекувате феминизам е кога една жена добива доволно пари за да прави што сака. Криспин е немилосрдна во расчленувањето на овој бренд на феминизмот. Тоа значи дека едноставно се купува излезот од угнетување, а потоа истиот се овековечува, тврди таа; го опфаќа патријархалниот модел на среќа, кој зависи од тоа “да се има некој друг податлив на вашата волја”. Жените експлоатирани со векови пораснале потсвесно желни да ги искористат другите, смета Криспин. “Откако ќе бидеме дел од системот и ќе имаме корист од него на исто ниво како и мажите, ние, како една група, нема да се грижиме за тоа чиј ред е сега да биде повреден”.
Едно прашање од публиката беше потегнато за време на “Зошто не сум феминистка”. Во некои моменти се чинеше дека секој што ја разбира аргументацијата на Криспин, веќе би требало да се има согласено со неа. Исто така, се запрашав како би можела да биде прифатена книгата ако победи Хилари Клинтон – ако недоволно радикалниот феминизам против кој Криспин се бори би триумфирал наместо да би апсорбирал неверојатен удар. Наместо тоа, нејзината книга пристигнува во корисна и можеби неочекувано флексибилна културолошка точка: во време кога политичкиот комодидет се појавува без заложба, и кога, како што забележа Аманда Хес во магазинот „Тајмс“ оваа недела, многу бели жени од средна класа маршираа наколнети кон крајно левичарски идеи, повеќе отколку што некогаш би претпоставиле. Повиците “трансформирајте ја културата, не само одговарајте на неа” се она што многумина од нас сакаат да го слушнат.
Се разбира, ова е полемика, нема доволно простор за тоа како точно може да се постигне целосно ослободување од нашето индивидуалистичко и капиталистичко општество. “Запалете го” – уште еден новонастанат феминистички слоган – е генерално е сфатен како премногу апрстактен и метафоричен. Конечното поглавје на книгата на Криспин, насловено како “Каде одиме од тука”, е долго четири страници. Во еден дел од “Зошто не сум феминистка”, Криспин пишува против феминистичката несериозност кон мажите: “Секогаш е полесно да се најде твоето чувство за вредност преку намалување на вредноста на другиот. Полесно е да се дефинирате себе како “спротивно на тоа”, отколку да направите вистинска пресметка на вашите сопствени квалитети и да ги ставите на скала.” Со тоа се согласувам.
извор: The New Yorker
авторка: Jia Tolentino
